Δ/ντης Ερευνών ΚΕΔΙΣΑ
Το χρονικό μιας προδιαγεγραμμένης κλιμάκωσης εντάσεων από την Τουρκία φαίνεται να οδεύει στη τελική φάση. Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μερικό πάγωμα της χρηματοδότησης της Τουρκίας από τον Μηχανισμό Προ-ενταξιακής Βοήθειας (ΜΠΒ) σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας περιόδου αναταράξεων μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας (Η Καθημερινή, 2017; ArmyNow, 2017). Στα πλαίσια αυτά, η Τουρκία αναμένεται να κλιμακώσει τη τακτική του «διαπραγματευτικού παζαριού», μια τακτική που συμπεριλαμβάνει παραβιάσεις και εντάσεις με στόχο την αποκόμιση οικονομικών ωφελημάτων. Η τακτική αυτή, ακολουθείται σταθερά από το 2015, όποτε οι μεταναστευτικές ροές από τη Τουρκία προς την Ελλάδα έφτασαν στο αποκορύφωμα (Βιολάκης, 2016).
Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο Ευρωπαίος επίτροπος, αρμόδιος για τη Διεύρυνση, Γιοχάνες Χαν, η Τουρκία «κινείται μακριά από την Ευρώπη» (Η Καθημερινή, 2017). Η διαπίστωση αυτή, ήταν αναμενόμενη, δεδομένου της ειλημμένης απόφασης του προέδρου της Τουρκίας Ρ. Ερντογάν, ήδη από τα χρόνια της θητείας του ως δήμαρχος Κωνσταντινούπολης (1994-1998), για απομάκρυνση της Τουρκίας από τις προσπάθειες για ενσωμάτωση Ευρωπαϊκών προτύπων πολιτικής, οικονομίας και πολιτισμού (Grigoriadis, 2006: 148; Camyar and Tagma, 2010; Çakar, 1998).
Τα κύρια σημεία της προδιαγεγραμμένης κλιμάκωσης εντάσεων από την Τουρκία αφορούν (α) τη ρητορική στοχοποίηση της «δύσης» για τα όποια προβλήματα των Τούρκων-μουσουλμάνων από το πρόεδρο Ερντογάν (RT, 2016; Times of Israel, 2014), (β) την επανασύνδεση της Τουρκίας με το παρελθόν της (συνέχεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας) (Zalewski, 2014), (γ) την προτροπή για συνεργασία (πρωτίστως) με Μουσουλμανικά κράτη (ως μέσο απεξάρτησης από τη δύση) (Çelik, 2016; Idiz, 2016), (δ) την παρουσίαση της Τουρκίας ως παγκόσμιο εκπρόσωπο του Ισλάμ (Idiz, 2016; Jones, 2015; Kinzer, 2009), και (ε) την αμφισβήτηση όλων των μη-θρησκευτικών κειμένων/συνθηκών (Συνθήκη Λωζάνης) (NOVINITE, 2016; eKathimerini, 2016). Δεδομένου των ανωτέρω, αλλά και των στρατηγικών βλέψεων του προέδρου Ερντογάν, δημιουργούνται δυο (2) εύλογες παρατηρήσεις:
Η πρώτη παρατήρηση αφορά τις πολιτικές ηγεσίες χωρών που διαβλέπουν σε συνεργασίες/συμμαχίες με τη Τουρκία. Σε αυτή τη περίπτωση τίθεται το ερώτημα κατά πόσο έχουν κατανοήσει τις στρατηγικές προθέσεις του Τούρκου προέδρου, κάτι που καθιστά τους εαυτούς τους και τις χώρες τους εν δυνάμει περιφέρειες στην νέο-οθωμανική αυτοκρατορία (Περίπτωση Αλβανίας, Σκοπίων καθώς και Γερμανικών και άλλων Ευρωπαϊκών χωρών με Τουρκικές μειονότητες). Ειδικά για τις Ευρωπαϊκές χώρες η κατάσταση γίνεται ιδιαίτερα σοβαρή, όπου πλέον η εμπλοκή της Τουρκίας φέρεται να εκτρέπεται του επιπέδου διακρατικών σχέσεων (Διεθνών Σχέσεων, Ε.Ε.) και να εισβάλει έντονα σε τοπικό επίπεδο (λαϊκή βάση). Η πρώτη «προειδοποιητική βολή» για την πιθανή εμπλοκή της Τουρκίας στο εσωτερικό των χωρών της Ε.Ε., αν και αρχικώς εξέπληξε, πέρασε σχεδόν απαρατήρητη ως προς τον πραγματικό της αντίκτυπο (διαδήλωση υπέρ του Ερντογάν στη Κολωνία το 2015) (Newsbomb, 2016; BBC, 2016). Οι πραγματικές, όμως, διαστάσεις του θέματος αρχίζουν να διαφαίνονται με την άμεση εμπλοκή της Τουρκίας στα εσωτερικά των χωρών της Ε.Ε. με αφορμή τη καμπάνια για προσέλκυση ψηφοφόρων ενόψει του δημοψηφίσματος για αύξηση των εξουσιών του Τούρκου προέδρου (Liberal, 2017).
Σε αυτά τα δεδομένα προστίθεται και η ενθάρρυνση για αμφισβήτηση, από τον πρόεδρο Ερντογάν, η δεύτερη παρατήρηση, των συνθηκών και όποιων άλλων μη-θρησκευτικών κειμένων. Η εν λόγω ενθάρρυνση αποτελεί σημαντικό πλήγμα τόσο στη δυτικοποίηση της Τουρκίας όσο και στη γενικότερη επικοινωνιακή αντίληψη των απανταχού Τούρκων (εν δυνάμει ψηφοφόρων του Ερντογάν). Η σημαντική αυτή επικοινωνιακή διαφοροποίηση (διαφοροποίηση αντίληψης) αναμένεται να δημιουργήσει προβλήματα στην επικοινωνία και στη συνεργασία με τη Τουρκία σε επίπεδο συμμαχιών (Ε.Ε., ΝΑΤΟ) και σε διακρατικό επίπεδο.
Δεδομένου των ανωτέρω, της αιτιώδης συσχέτισης των όποιων προβλημάτων στη Τουρκία με τον εξωτερικό (δυτικό) παρεμβατισμό, το πάγωμα των ενταξιακών χρηματοδοτήσεων αλλά και της επιβολής της νέο-Οθωμανικής ταυτότητας, οι αντιδράσεις από και στη Τουρκία δεν αναμένονται ιδιαίτερα ήπιες. Τα νέα αυτά δεδομένα θέτουν εύλογα ερωτήματα σχετικά με το παρασκήνιο και με το περιβάλλον που επηρέασε και οδήγησε τον εκτελεστή του Ρώσου Πρέσβη στη Τουρκίας στην πράξη του (Ant1, 2016). Τίθενται τα ερωτήματα: κατά πόσο η ρητορική μίσους του προέδρου Ερντογάν δημιουργεί μια νέα κατάσταση πραγμάτων η οποία επηρέασε και επηρεάζει τις πράξεις των νέων (εντός και εκτός Τουρκίας), κατά πόσο ευθύνεται για την εξώθηση τους σε βίαιες αντιδράσεις και τέλος τι σημαίνει αυτό για τις Ευρωπαϊκές Τουρκικές μειονότητες;
Bibliography
Ant1 (2016) Τούρκος Αστυνομικός σκότωσε εν ψυχρώ τον Ρώσο Πρέσβη στην Τουρκία, 20 Δεκέμβριος, [Online], Available: HYPERLINK «http://www.ant1iwo.com/news/kosmos/article/257885/tourkos-astunomikos-skotose-en-psuhro-to-roso-presvi-stin-tourkia-/» http://www.ant1iwo.com/news/kosmos/article/257885/tourkos-astunomikos-skotose-en-psuhro-to-roso-presvi-stin-tourkia-/ [12 Μάρτιος 2017].
ArmyNow (2017) Η Ευρώπη παγώνει τη χρηματοδότηση της Τουρκίας! Πάμε σε κρίση!, 12 Μάρτιος, [Online], Available: HYPERLINK «http://www.armynow.net/evropi-pagoni-xrimatodotisi/» http://www.armynow.net/evropi-pagoni-xrimatodotisi/ [12 Μάρτιος 2017].
BBC (2016) Thousands march in Germany in support of Turkey’s President Erdogan, 31 July, [Online], Available: HYPERLINK «http://www.bbc.com/news/world-europe-36937891» http://www.bbc.com/news/world-europe-36937891 [March Dec 2017].
Çakar, N. (1998) “A STRATEGIC OVERVIEW OF TURKEY”, JOURNAL OF INTERNATIONAL AFFAIRS, vol. 3, no. 2, June – August.
Camyar, I. and Tagma, H.M. (2010) “Why Does Turkey Seek European Union Membership? A Historical Institutional Approach”, Turkish Studies, vol. 11, no. 3, September, pp. 371–386.
Çelik, M. (2016) Erdoğan: Muslim countries must unite, Turkey, Saudi Arabia targeted to weaken Muslim world, 3 October, [Online], Available: HYPERLINK «https://www.dailysabah.com/politics/2016/10/03/erdogan-muslim-countries-must-unite-turkey-saudi-arabia-targeted-to-weaken-muslim-world» https://www.dailysabah.com/politics/2016/10/03/erdogan-muslim-countries-must-unite-turkey-saudi-arabia-targeted-to-weaken-muslim-world [12 March 2017].
eKathimerini (2016) Erdogan disputes Treaty of Lausanne, prompting response from Athens, 29 Septembre, [Online], Available: HYPERLINK «http://www.ekathimerini.com/212433/article/ekathimerini/news/erdogan-disputes-treaty-of-lausanne-prompting-response-from-athens» http://www.ekathimerini.com/212433/article/ekathimerini/news/erdogan-disputes-treaty-of-lausanne-prompting-response-from-athens [1 December 2016].
Grigoriadis, I.N. (2006) “Turkey’s Accession to the European Union: Debating the Most Difficult Enlargement Ever”, SAIS Review on International Affairs, vol. 26, no. 1, Winter- Spring, pp. 147-160.
Idiz, S. (2016) Will Islamic world accept Turkey’s leadership?, 19 April, [Online], Available: HYPERLINK «http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/04/turkey-erdogan-oic-summit-pitch-for-islamic-leadership.html» http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/04/turkey-erdogan-oic-summit-pitch-for-islamic-leadership.html [12 March 2017].
Jones, D. (2015) Does Turkey aspire to the leadership of the Islamic world?, 13 March, [Online], Available: HYPERLINK «https://en.qantara.de/content/turkeys-mosque-building-programme-does-turkey-aspire-to-the-leadership-of-the-islamic-world» https://en.qantara.de/content/turkeys-mosque-building-programme-does-turkey-aspire-to-the-leadership-of-the-islamic-world [13 March 2017].
Kinzer, S. (2009) Turkey leads the Muslim world, 27 October, [Online], Available: HYPERLINK «https://www.theguardian.com/commentisfree/2009/oct/27/turkey-muslim-world-leader-israel» https://www.theguardian.com/commentisfree/2009/oct/27/turkey-muslim-world-leader-israel [12 March 2017].
Liberal (2017) Για ενίσχυση του εθνικιστικού αισθήματος ενόψει του δημοψηφίσματος η κόντρα της Άγκυρας με το Βερολίνο, 8 Μαρτιος, [Online], Available: HYPERLINK «http://www.liberal.gr/arthro/120931/epikairotita/2017/gia-enischusi-tou-ethnikistikou-aisthimatos-enopsei-tou-dimopsifismatos-i-kontra-tis-agkuras-me-to-berolino.html» http://www.liberal.gr/arthro/120931/epikairotita/2017/gia-enischusi-tou-ethnikistikou-aisthimatos-enopsei-tou-dimopsifismatos-i-kontra-tis-agkuras-me-to-berolino.html [12 Μάρτιος 2017].
Newsbomb (2016) Γερμανία: Διαδήλωση υπέρ του Ερντογάν στην Κολωνία προκαλεί «κύμα» αντισυγκεντρώσεων, 31 Ιούλιος, [Online], Available: HYPERLINK «http://www.newsbomb.gr/kosmos/news/story/717088/germania-diadilosi-yper-toy-erntogan-stin-kolonia-prokalei-kyma-antisygkentroseon» http://www.newsbomb.gr/kosmos/news/story/717088/germania-diadilosi-yper-toy-erntogan-stin-kolonia-prokalei-kyma-antisygkentroseon [12 Μάρτιος 2017].
NOVINITE (2016) Erdogan: Turkey Will Dispute All Stipulations of Lausanne Treaty, 22 November, [Online], Available: HYPERLINK «http://www.novinite.com/articles/177589/Erdogan%3A+Turkey+Will+Dispute+All+Stipulations+of+Lausanne+Treaty» http://www.novinite.com/articles/177589/Erdogan%3A+Turkey+Will+Dispute+All+Stipulations+of+Lausanne+Treaty [1 December 2016].
RT (2016) Erdogan: EU doesn’t want Turkey because “majority is Muslim”, 23 June, [Online], Available: HYPERLINK «https://www.rt.com/news/347953-erdogan-eu-turkey-muslim/» https://www.rt.com/news/347953-erdogan-eu-turkey-muslim/ [28 November 2016].
Times of Israel (2014) Erdogan: West doesn’t like Muslims, wants them dead, 29 November, [Online], Available: HYPERLINK «Erdogan:%20West%20doesn’t%20like%20Muslims,%20wants%20them%20deadTurkish%20presid
ent,%20in%20latest%20zany%20comments,%20says%20‘foreigners’%20love%20Muslim%20money,
%20wish%20to%20see%20continued%20conflicts%20in%20Mideast» Erdogan: West doesn’t like Muslims, wants them deadTurkish president, in latest zany comments, says ‘foreigners’ love Muslim money, wish to see continued conflicts in Mideast [29 November 2016].
Zalewski, P. (2014) Turkey’s new ‘pan-Islamist’ PM wants to reshape Middle East, 31 August, [Online], Available: HYPERLINK «http://www.thenational.ae/world/turkey/20140831/turkeys-new-pan-islamist-pm-wants-to-reshape-middle-east» http://www.thenational.ae/world/turkey/20140831/turkeys-new-pan-islamist-pm-wants-to-reshape-middle-east [28 November 2016].
Βιολάκης, Π. (2016) “Η αντιστροφή μιας 200ετούς πορείας: Η Τουρκία από τον εξευρωπαϊσμό, ολοταχώς, πίσω στον νεο-οθωμανισμό”, ο Φιλελεύθερος, 18 Δεκέμβριος, p. 18.
Βιολάκης, Π. (2016) “Τουρκία, μια εύθραυστη επικοινωνιακή δημοκρατία;”, ο Φιλελεύθερος, 24 Ιούνιος, p. 10.
Η Καθημερινή (2017) «Πάγωμα» της προενταξιακής χρηματοδότησης για την Τουρκία αποφάσισε η Ε.Ε., 12 Μάρτιος, [Online], Available: HYPERLINK «http://www.kathimerini.gr/900229/article/epikairothta/kosmos/pagwma-ths-proenta3iakhs-xrhmatodothshs-gia-thn-toyrkia-apofasise-h-ee» http://www.kathimerini.gr/900229/article/epikairothta/kosmos/pagwma-ths-proenta3iakhs-xrhmatodothshs-gia-thn-toyrkia-apofasise-h-ee [12 Μάρτιος 2017].