Φιλολόγου - Μ.Α. Πολιτικής Φιλοσοφίας Α.Π.Θ.
Σαν σήμερα, 19 Απριλίου του 1824, πεθαίνει ο Λόρδος Βύρων στο Μεσολόγγι… Πρόκειται για σημαντική μορφή του Φιλελληνισμού και του Ρομαντισμού των αρχών του 19ου αιώνα. Ο Άγγλος ποιητής και πολιτικός λόρδος Βύρων είναι εθνικός ήρωας των Ελλήνων, καθώς έδωσε μεγάλο μέρος της περιουσίας του (πολλές χιλιάδες λίρες στερλίνες) στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 για την στρατολόγηση τακτικών πολεμιστών στην Ταξιαρχία του Βύρωνα και για φιλανθρωπικούς σκοπούς.
Περιέθαλψε πρόσφυγες, χριστιανούς ορθόδοξους και μουσουλμάνους, έδειξε ανθρωπιά- όντας ο ίδιος ένας «τρελός» ιλουζιονιστής και θερμόαιμος ερωτικά νέος. Φυσικά είναι πασίγνωστος για τα πραγματικά υπέροχα ποιήματα που έγραψε ακολουθώντας τις βασικές αρχές του Ρομαντικού Κινήματος: φύση και πάθος, ατομικότητα, έρωτας, οριενταλισμός, Sturm und Drang (θύελλα και ορμή), φιλελληνισμός και αγάπη στα επαναστατικά κινήματα καταπιεσμένων λαών και κοινωνικών ομάδων.
Το Πνεύμα της Εποχής (Zeitgeist στα γερμανικά, όπως το καθιέρωσε ο φιλόσοφος Χέγκελ) είναι τα ήθη και οι ιδεολογίες που επικρατούν σε κάθε εποχή. Κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν διαπιστώνουμε ότι η ανθρώπινη ψυχή δεν έχει αλλάξει και πολύ. Κυριαρχούν τα ίδια πάθη, οι φανατισμοί, οι μισαλλοδοξίες και η άνανδρη και ιερόσυλη συμπεριφορά απέναντι στα παιδιά. (Στις μέρες μας δυστυχώς θρηνούμε σφαγές παιδιών σε κονβόι λεωφορείων, όπως η πρόσφατη -15.4.2017- πολύνεκρη ανατίναξη φορτηγού στο Χαλέπι της Συρίας…)
Οι ποιητές, οι ζωγράφοι, οι scholars του 19ου αιώνα στηλίτευαν με τα έργα τους και με τον τρόπο ζωής τους την καταδυνάστευση των λαών από την αυθαίρετη εξουσία. Στην δική μας, ελληνική περίπτωση, υπήρχαν άνθρωποι από όλον τον κόσμο που έγραψαν, πολέμησαν και κάποιοι σκοτώθηκαν με σκοπό να βοηθήσουν τον καταπιεσμένο λαό να αποτινάξει τον ζυγό της οθωμανικής – σουλτανικής διοίκησης.
Ο μέγας Γκαίτε, ο μέγας Shiller, ο μέγας Θείρσιος (Fr. Thiersch), ο μέγας Β. Ουγκώ (Victor Hugo), ο μέγας Ευγένιος Ντελακρουά, ο μέγας Λόρδος Μπάυρον, ο Τζων Κητς (J. Keats) ο Σέλλευ (Percy B. Shelley) και η γυναίκα του Μαίρη Σέλλευ (διάσημη για το έργο της «Φρανγκεστάιν»), ο Karl Norman, ο E. Everett, ο τραπεζίτης Εϋνάρδος (Eynard), ο Σατωβριάνδος (Chataubriand), ο γιατρός Samuel Gridley Howe και πολλοί άλλοι δημιουργοί και οραματιστές συστρατεύθηκαν εθελοντικά στον Αγώνα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας. Στην ίδια κίνηση του Πατριωτισμού και Ρομαντισμού ανήκουν και οι δικοί μας διανοούμενοι- ποιητές: Διονύσιος Σολωμός και Αντρέας Κάλβος.
Ο Λόρδος Βύρων όπως είναι γνωστός στη χώρα μας ο Τζορτζ Γκόρντον Μπάιρον, 6ος Βαρώνος Μπάιρον (George Gordon Byron, 6th Baron Byron), γεννήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 1788 στο Λονδίνο και καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια.
Από μικρός αγαπούσε τη μελέτη, διάβασε πολλά βιβλία, σπούδασε σε ανώτερα αγγλικά κολέγια, έμαθε να μιλά τα ελληνικά και τα λατινικά και ταξίδευε πολύ. Σε ηλικία 21 χρόνων έγινε βουλευτής και πολλές φορές βρέθηκε αντίθετος με τους άλλους λόρδους, διότι έδειχνε ενδιαφέρον για τα ζητήματα της εργατικής τάξης.
Το 1809 ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Επισκέφθηκε την Πάτρα, την Πρέβεζα, τη Νικόπολη, την Άρτα, τα Γιάννενα κι έφθασε ως το Τεπελένι, όπου τον φιλοξένησε ο Αλή Πασάς. Ξαναγύρισε στην Πάτρα, πήγε στο Αίγιο, στους Δελφούς, στη Λιβαδειά, στην Αθήνα, όπου έμεινε δυο μήνες και ύστερα στην αρχαία Τροία και την Κωνσταντινούπολη.
Ο Βύρων, με την ποιητική του ευαισθησία, καταμαγεύθηκε από τις ελληνικές φυσικές ομορφιές και τα αρχαία μνημεία. Στα ταξίδια του ανά την Ελλάδα και την Ιταλία εμπνεύστηκε καλλιτεχνικά. Στο μεγάλο του ποιητικό έργο, που έχει τον τίτλο «Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ», δίνει ωραιότατες περιγραφές της Ηπείρου. Ξεχωριστή θέση έχει ένα ποίημα, όπου περιγράφει μία θύελλα, που τον βρήκε στη Ζίτσα της Ηπείρου.
Στο Σούνιο εμπνεύσθηκε το ποίημα «Νησιά της Ελλάδας», όπου περιγράφει τις εντυπώσεις του και από την αρχαία Τροία. Ο ελληνολάτρης ποιητής αγανάχτησε από τα βάθη της ψυχής του από το ανοσιούργημα του Έλγιν που έκλεψε από την Ακρόπολη τα μαρμάρινα καλλιτεχνήματα κι έγραψε το ποίημα «Η κατάρα της Αθήνάς». Άλλα ποιήματά του ήταν η «Νύμφη της Αβύδου», τα «Τούρκικα παραμύθια» και ο «Δον Ζουάν», ίσως η κορυφαία ποιητική δημιουργία. Ο Βύρων με τα ποιητικά του αυτά έργα έγινε διάσημος στην Αγγλία, ενώ η παγκόσμια φήμη του όλο και μεγάλωνε.
Η κατάρα της Αθηνάς (The Curse of Minerva), μία από τις νεανικές ποιητικές δημιουργίες του γράφηκε τον Μάρτιο του 1811 στην Αθήνα, κατά τη διάρκεια του πρώτου ταξιδιού τού 23χρονου ποιητή στην Ελλάδα. Ένα αττικό δειλινό ο Μπάυρον ανέβηκε προσκυνητής στον ιερό βράχο για να θαυμάσει το αρχαίο κάλλος, αλλά έφριξε από αγανάκτηση και περιέπεσε σε θλίψη, όταν αντίκρισε καταστρεμμένο και λεηλατημένο το ναό της Αθηνάς και την Καρυάτιδα να λείπει από τη θέση της. Ήταν νωπή ακόμα η ιεροσυλία που είχε διαπράξει ο Σκωτσέζος λόρδος ‘Ελγιν.
Παρακινημένος από ιερή αγανάκτηση για τη βέβηλη πράξη της αρπαγής των μαρμάρινων έργων τέχνης, ο Βύρων έγραψε την «Κατάρα της Αθηνάς». Αργότερα, στο β’ άσμα του ρομαντικού ποιήματος «Προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ» (1812), θα στιγματίσει και πάλι την ιεροσυλία του ‘Ελγιν με τα λόγια: «Ακόμα και τα κύματα αρνήθηκαν να γίνουν συνένοχοι της ιεροσυλίας του», εννοώντας το ναυάγιο του πλοίου Μέντωρ του ‘Ελγιν, που, ενώ έπλεε για το Λονδίνο φορτωμένο με αγάλματα, καταποντίστηκε κοντά στα Κύθηρα.
Στα 1823 o Byron ξαναέρχεται στην Ελλάδα ύστερα από παρότρυνση της Φιλελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου. Πρώτα πήγε στην Αγγλοκρατούμενη Κεφαλληνία, όπου παρέμεινε για έξι μήνες στην οικία του κόμη Δελαδέτσιμα, φίλου του Μαυροκορδάτου. Τελικά, αν και αρχικός προορισμός του ήταν ο Μοριάς, εγκαθίσταται στο Μεσολόγγι, όπου έρχεται σε επαφή με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, τον οποίο και υποστηρίζει οικονομικά.
Απεβίωσε στις 19 Απριλίου του 1824 στο Μεσολόγγι ύστερα από υψηλό πυρετό και σηψαιμία. Το πένθος για τον θάνατό του ήταν βαρύ. Ο Διονύσιος Σολωμός συνέθεσε μακρά ωδή στη μνήμη του "Ωδή εις τον θάνατο του Λόρδου Μπάιρον". Η καρδιά του ενταφιάστηκε στο Μεσολόγγι. Προς εκδήλωση του πένθους στο Μεσολόγγι ρίχτηκαν 37 κανονιοβολισμοί από την ανατολή του ηλίου, μία κάθε λεπτό, καθώς ήταν τότε μόνο 37 ετών.
Κλείνοντας, θα ήθελα να πάρουμε μια γεύση από το ποίημα «Κόρη των Αθηνών», που έγραψε ο Λόρδος Βύρων για την νεαρή Αθηναία Τερέζα Μακρή…
Maid of Athens, ere we part,
Give, oh, give back my heart!
Or, since that has left my breast,
Keep it now, and take the rest!
Hear my vow before I go,
Zoη mou sas agapo.