ΘΑΝΟΣ ΤΖΗΜΕΡΟΣ
ΝΑ ΞΕΚΙΝΗΣΩ µε τα ευχάριστα: το χρέος δεν είναι πρόβληµα. Ολα τα κράτη έχουν χρέος. Η Ιαπωνία έχει πολύ µεγαλύτερο από το δικό µας και σε απόλυτους αριθµούς και σε πο σοστό του ΑΕΠ: πάνω από 9 τρισεκατοµµύρια δολάρια, το 250,4% του ΑΕΠ της τo 2016. Κι όµως, το επιτόκιο του δεκαετούς οµολόγου της Ιαπωνίας είναι σήµερα 0,063%. Αν η Ελλάδα είχε το επιτόκιο της Ιαπωνίας, θα χρειαζόµασταν µόλις 205 εκατ. ευρώ κάθε χρόνο για την εξυπηρέτηση του χρέους! Μεγάλο χρέος σε σχέση µε το ΑΕΠ της έχει και η Σιγκαπούρη και παρ’ όλα αυτά είναι σταθερά στην πρώτη τριάδα της παγκόσµιας κατάταξης των πιο «γοητευτικών» χωρών του πλανήτη για να επενδύσει κάποιος.
ΓΙΑΤΙ ΟΜΩΣ δεν έχουµε αυτό το επιτόκιο; ∆ιότι το επιτόκιο δεν το ορίζει αυτός που δανείζεται. Το αποφασίζει ο δανειστής. Αν είναι σίγουρος ότι θα πάρει τα λεφτά του πίσω, το επιτόκιο είναι µικρό. Οσο πιο σίγουρος, τόσο µικρότερο. Αν φοβάται πως θα τα χάσει, το επιτόκιο ανεβαίνει. Οσο η Ελλάδα ήταν εκτός ευρώ, το επιτόκιο δανεισµού µας ήταν διψήφιο. Για πολλά χρόνια ξεπερνούσε το 20%. Οταν µπήκαµε στο ευρώ και οι αγορές ξεθάρρεψαν, άρχισαν να µας δανείζουν µε µικρότερο επιτόκιο. Το 2000 το µεσοσταθµικό επιτόκιο δανεισµού της χώρας ήταν 7,1%. Μειωνόταν συνεχώς για να φτάσει το 2007, λίγο πριν από την κρίση, στο 4,5%.
Σήµερα, παρά την επιδείνωση της οικονοµίας, το µεσοσταθµικό επιτόκιο δανεισµού µας είναι λίγο πιο κάτω από το 2%. Τι συνέβη και έπεσε; Μας δανείζουν οι εταίροι µε επιτόκιο µικρότερο από τη µονάδα, µικρότερο από το επιτόκιο µε το οποίο δανείζονται οι ίδιοι! Ναι, αυτοί που µας αρέσει να βρίζουµε ως... τοκογλύφους! Για να καταλάβουµε πόσα λεφτά γλιτώνουµε από αυτό: αν εξυπηρετούσαµε το χρέος µε το επιτόκιο του 2000 θα έπρεπε κάθε χρόνο να πληρώνουµε µόνο για τόκους 23 δισ. ευρώ!
ΑΡΑ Η ΕΝΝΟΙΑ «κλειδί» για την κατανόηση αλλά και τη διαχείριση του χρέους ονοµάζεται «επιτόκιο». Ο λόγος που µπήκαµε στο µνηµόνιο ήταν διότι οι αγορές θεωρούσαν πως η Ελλάδα είναι πολύ πιθανόν να χρεοκοπήσει και ουσιαστικά σταµάτησαν να µας δανείζουν ανεβάζοντας το επιτόκιο στο 35%. Γιατί, όµως, οι αγορές απέσυραν την εµπιστοσύνη τους από την Ελλάδα και όχι από την Ιαπωνία; ∆ιότι οι αγορές ζυγίζουν συνολικά τη δυναµική ενός κράτους και όχι σκέτα το χρέος του. Οι αγορές ξέρουν ότι η Ιαπωνία έχει βαριά βιοµηχανία, τεχνολογία αιχµής, εξαγωγές, πειθαρχηµένη και εργατική κοινωνία, άρα είναι απολύτως βέβαιο ότι θα µπορέσει να ξεπληρώσει το χρέος της. Στον αντίποδα, η Ελλάδα δεν έχει τίποτε και καταστρέφει υπερφορολογώντας τις ελάχιστες παραγωγικές δοµές που της απέµειναν. Αρα, και λίγα να χρωστάει, πού θα τα βρει να τα δώσει;
ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ την απάντηση στην ερώτηση: Ο Γιώργος χρωστάει 10.000 ευρώ - είναι πολλά ή λίγα; Αν βγάζει τον χρόνο 50.000 ευρώ είναι λίγα, αν βγάζει 10.000 ευρώ είναι µεν πολλά, αλλά µε οικονοµίες σε κάποια χρόνια θα ξεπληρώσει κι αν δεν έχει κανένα εισόδηµα είναι πάρα πολλά!
Οι αγορές, λοιπόν, βλέπουν πώς πάει το χρέος της χώρας. Και είδαν ότι στις 31/12/2015 χρωστούσαµε 321,4 δισ., ενώ στις 31/12/2016 χρωστούσαµε 326,4 δισ., σύµφωνα µε τα επίσηµα στοιχεία του Οργανισµού ∆ιαχείρισης ∆ηµοσίου Χρέους.
∆ηλαδή, το 2016 συνεχίσαµε να φεσώνουµε τα παιδιά µας και τα εγγόνια µας προσθέτοντας περίπου 14 εκατ. ευρώ ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ στο χρέος. Εναν χρεοκοπηµένο που συνεχίζει να συσσωρεύει χρέος τον εµπιστεύεσαι να τον δανείσεις; Γι’ αυτό το δεκαετές ελληνικό οµόλογο φλερτάρει µε διψήφιο επιτόκιο, µολονότι είµαστε υπό την προστασία της Ε.Ε.
ΠΑΜΕ ΤΩΡΑ στο µεγάλο διακοµµατικό ψέµα: το πρωτογενές πλεόνασµα, δηλαδή αυτά που πρέπει κάθε χρόνο να βάζουµε «στην πάντα» για να πληρώνουµε τουλάχιστον τους τόκους. Κι ένα παιδί ∆ηµοτικού µπορεί να κάνει τις πράξεις: 326,4 δισ. µε 2% επιτόκιο δίνουν τόκο λίγο πάνω από 6,5 δισ., δηλαδή περίπου το 3,5% των 175 δισ. του ΑΕΠ. Με λιγότερο ετήσιο πρωτογενές πλεόνασµα, το χρέος θα συνεχίσει να αυξάνεται! Οσοι σου λένε πως αγωνίζονται ή θα αγωνιστούν να πείσουν τους θεσµούς για µικρότερο πρωτογενές πλεόνασµα, στην πραγµατικότητα σου λένε ότι αγωνίζονται για να συνεχίσουν να αυξάνουν το χρέος, δηλαδή για να συνεχίσει η χώρα να βρίσκεται υπό µνηµονιακή κηδεµονία!
∆εν είναι η τρόικα που ζητάει το 3,5% πλεόνασµα, είναι οι αγορές! Κι όταν λέµε «αγορές» εννοούµε τα χρηµατιστήρια όλου του κόσµου όπου ιδιώτες (και όχι κράτη) ζυγίζουν την πιστοληπτική ικανότητα και τις προοπτικές εταιρειών και κρατών. Αν σήµερα ή έστω το 2018 βγει η χώρα στις αγορές, χωρίς την οµπρέλα της Ε.Ε. το επιτόκιο δανεισµού της θα είναι πάνω από 9%. Αυτό σηµαίνει νέα επιπλέον «µέτρα» τουλάχιστον 20 δισ. ευρώ τον χρόνο! Από πού θα βρεθούν αυτά τα λεφτά; Τέτοιο σενάριο ούτε στους χειρότερους εφιάλτες µας!
ΕΧΟΥΜΕ εποµένως δύο επιλογές: ή εµφανίζουµε για 2-3 χρόνια πρωτογενές πλεόνασµα 3,5% ώστε οι αγορές να πάρουν το µήνυµα πως «νοικοκυρευτήκαµε» και να µειώσουν το επιτόκιο ή συνεχίζουµε να αυξάνουµε το χρέος, εκµηδενίζοντας κάθε προοπτική εξόδου από τα µνηµόνια. Τι προτιµάς; Η Κύπρος, που προτίµησε το πρώτο, δανείζεται σήµερα µε επιτόκιο µικρότερο και από της Ιαπωνίας. Το χρήµα δεν έχει µνήµη. Αν οι αγορές πειστούν ότι ένα µέχρι χθες αποτυχηµένο κράτος άλλαξε ρότα, είναι πρόθυµες να του δανείσουν µε χαµηλό επιτόκιο, διότι πλέον το ρίσκο έχει µειωθεί.
ΑΥΤΟ ΛΟΙΠΟΝ που σου κρύβουν ΟΛΑ τα κόµµατα για το χρέος είναι πως όσες διαπραγµατεύσεις κι αν γίνουν µε τους εταίρους, όσες κόκκινες γραµµές κι αν µπουν, δεν έχουν ΚΑΜΙΑ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΣΗΜΑΣΙΑ για τις αγορές. Οι αγορές δεν πάνε κι έρχονται στο «Hilton», ούτε περιµένουν τον Τσακαλώτο µε το κόκκινο σακίδιο να κάθονται να συζητάν µε τις ώρες. Οι αγορές κοιτούν τα νούµερα. «Τι κατάφερες να κάνεις, Ελλάδα, µετά από 7 χρόνια εποπτείας και µε το µεγαλύτερο κούρεµα χρέους στην παγκόσµια ιστορία; Τίποτε; ∆εν παίρνεις φράγκο!». Τόσο απλά.
ΟΜΩΣ Ο ΛΑΪΚΙΣΜΟΣ χρειάζεται έναν «κακό». Και τον βρήκε στο πρόσωπο των δανειστών. Αυτοί φταίνε! Αυτοί θέλουν να µας «φτωχοποιήσουν» κι εµείς αγωνιζόµαστε ηρωικά και πέφτουµε στη µάχη. Για το καλό σου, ψηφοφόρε! Και στον λαϊκισµό το πολιτικό σύστηµα, µπλε, πράσινο ή κόκκινο, δίνει ρεσιτάλ. Πώς να σου πει ότι η φτωχή Σλοβακία, για παράδειγµα, µε µέση σύνταξη 400 ευρώ δανείζει την πλούσια (αναλογικά) Ελλάδα µε µέση σύνταξη 880 ευρώ; Πώς να σου πει ότι η «κακή» Γερµανία ήταν ο βασικός χρηµατοδότης των 90 δισ. που πήραµε από την Ε.Ε. την περίοδο 1997-2013 ως καθαρές εισροές, δηλαδή ως ∆ΩΡΟ, χωρίς να πρέπει να τα επιστρέψουµε, για να εκσυγχρονίσουµε τις υποδοµές µας και να ενισχύσουµε την πρωτογενή παραγωγή; Πώς να σου πει ότι αυτά τα λεφτά, µαζί µε τα άλλα των δανείων, έγιναν προσλήψεις στο ∆ηµόσιο, συντάξεις σε 50άρηδες και µίζες πολιτικών και διαπλεκόµενων επιχειρηµατιών για έργα µαϊµού;
ΣΕ ΑΦΗΝΕΙ λοιπόν να πιστεύεις πως αρκεί µερικές µέρες ακόµα διαπραγµάτευση και όλα θα σιάξουν µε έναν µαγικό τρόπο. Κι όταν έρθει το 2018 και χρειαστούµε και τέταρτο και πέµπτο µνηµόνιο, γιατί στις αγορές δεν βγαίνουµε ούτε ως τουρίστες, πάλι ο λαϊκισµός θα βρει να σου πουλήσει περήφανα φύκια για µεταξωτές κορδέλες. Ζητώντας πάντα να πληρώνεις εσύ τις αστοχίες του κι έχοντας εν τω µεταξύ διορίσει τον νέο στρατό των πελατών του, που κι αυτούς εσύ πρέπει να τους πληρώνεις.
ΤΟ ΧΡΕΟΣ, λοιπόν, ξαναλέω, δεν είναι πρόβληµα. Το πρόβληµα είναι ο µηχανισµός που συνεχίζει να παράγει χρέος. Αυτός που ακόµα κι αν µας το διέγραφαν ολόκληρο θα το ξανάφτιαχνε σε µερικά χρόνια. ∆ηλαδή ένα σπάταλο, ανοργάνωτο, αντιπαραγωγικό κράτος που καταδιώκει την επιχειρηµατικότητα και ένα κοµµατικό σύστηµα όλων των αποχρώσεων που οδηγεί τη χώρα στη συντριβή για να συνεχίσει να αγοράζει ψήφους πουλώντας διορισµούς των «δικών µας παιδιών» και εξυπη ρετήσεις σε «κουµπάρους».
Αν αυτό δεν αλλάξει, η Ελλάδα δεν πρόκειται να σηκώσει κεφάλι ούτε το 2117. Κι αλλάζει µόνο µε την ψήφο σου. Το να το κάνεις αυτό είναι το πιο σηµαντικό σου χρέος.
ΓΙΑΤΙ ΟΜΩΣ δεν έχουµε αυτό το επιτόκιο; ∆ιότι το επιτόκιο δεν το ορίζει αυτός που δανείζεται. Το αποφασίζει ο δανειστής. Αν είναι σίγουρος ότι θα πάρει τα λεφτά του πίσω, το επιτόκιο είναι µικρό. Οσο πιο σίγουρος, τόσο µικρότερο. Αν φοβάται πως θα τα χάσει, το επιτόκιο ανεβαίνει. Οσο η Ελλάδα ήταν εκτός ευρώ, το επιτόκιο δανεισµού µας ήταν διψήφιο. Για πολλά χρόνια ξεπερνούσε το 20%. Οταν µπήκαµε στο ευρώ και οι αγορές ξεθάρρεψαν, άρχισαν να µας δανείζουν µε µικρότερο επιτόκιο. Το 2000 το µεσοσταθµικό επιτόκιο δανεισµού της χώρας ήταν 7,1%. Μειωνόταν συνεχώς για να φτάσει το 2007, λίγο πριν από την κρίση, στο 4,5%.
Σήµερα, παρά την επιδείνωση της οικονοµίας, το µεσοσταθµικό επιτόκιο δανεισµού µας είναι λίγο πιο κάτω από το 2%. Τι συνέβη και έπεσε; Μας δανείζουν οι εταίροι µε επιτόκιο µικρότερο από τη µονάδα, µικρότερο από το επιτόκιο µε το οποίο δανείζονται οι ίδιοι! Ναι, αυτοί που µας αρέσει να βρίζουµε ως... τοκογλύφους! Για να καταλάβουµε πόσα λεφτά γλιτώνουµε από αυτό: αν εξυπηρετούσαµε το χρέος µε το επιτόκιο του 2000 θα έπρεπε κάθε χρόνο να πληρώνουµε µόνο για τόκους 23 δισ. ευρώ!
ΑΡΑ Η ΕΝΝΟΙΑ «κλειδί» για την κατανόηση αλλά και τη διαχείριση του χρέους ονοµάζεται «επιτόκιο». Ο λόγος που µπήκαµε στο µνηµόνιο ήταν διότι οι αγορές θεωρούσαν πως η Ελλάδα είναι πολύ πιθανόν να χρεοκοπήσει και ουσιαστικά σταµάτησαν να µας δανείζουν ανεβάζοντας το επιτόκιο στο 35%. Γιατί, όµως, οι αγορές απέσυραν την εµπιστοσύνη τους από την Ελλάδα και όχι από την Ιαπωνία; ∆ιότι οι αγορές ζυγίζουν συνολικά τη δυναµική ενός κράτους και όχι σκέτα το χρέος του. Οι αγορές ξέρουν ότι η Ιαπωνία έχει βαριά βιοµηχανία, τεχνολογία αιχµής, εξαγωγές, πειθαρχηµένη και εργατική κοινωνία, άρα είναι απολύτως βέβαιο ότι θα µπορέσει να ξεπληρώσει το χρέος της. Στον αντίποδα, η Ελλάδα δεν έχει τίποτε και καταστρέφει υπερφορολογώντας τις ελάχιστες παραγωγικές δοµές που της απέµειναν. Αρα, και λίγα να χρωστάει, πού θα τα βρει να τα δώσει;
ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ την απάντηση στην ερώτηση: Ο Γιώργος χρωστάει 10.000 ευρώ - είναι πολλά ή λίγα; Αν βγάζει τον χρόνο 50.000 ευρώ είναι λίγα, αν βγάζει 10.000 ευρώ είναι µεν πολλά, αλλά µε οικονοµίες σε κάποια χρόνια θα ξεπληρώσει κι αν δεν έχει κανένα εισόδηµα είναι πάρα πολλά!
Οι αγορές, λοιπόν, βλέπουν πώς πάει το χρέος της χώρας. Και είδαν ότι στις 31/12/2015 χρωστούσαµε 321,4 δισ., ενώ στις 31/12/2016 χρωστούσαµε 326,4 δισ., σύµφωνα µε τα επίσηµα στοιχεία του Οργανισµού ∆ιαχείρισης ∆ηµοσίου Χρέους.
∆ηλαδή, το 2016 συνεχίσαµε να φεσώνουµε τα παιδιά µας και τα εγγόνια µας προσθέτοντας περίπου 14 εκατ. ευρώ ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ στο χρέος. Εναν χρεοκοπηµένο που συνεχίζει να συσσωρεύει χρέος τον εµπιστεύεσαι να τον δανείσεις; Γι’ αυτό το δεκαετές ελληνικό οµόλογο φλερτάρει µε διψήφιο επιτόκιο, µολονότι είµαστε υπό την προστασία της Ε.Ε.
ΠΑΜΕ ΤΩΡΑ στο µεγάλο διακοµµατικό ψέµα: το πρωτογενές πλεόνασµα, δηλαδή αυτά που πρέπει κάθε χρόνο να βάζουµε «στην πάντα» για να πληρώνουµε τουλάχιστον τους τόκους. Κι ένα παιδί ∆ηµοτικού µπορεί να κάνει τις πράξεις: 326,4 δισ. µε 2% επιτόκιο δίνουν τόκο λίγο πάνω από 6,5 δισ., δηλαδή περίπου το 3,5% των 175 δισ. του ΑΕΠ. Με λιγότερο ετήσιο πρωτογενές πλεόνασµα, το χρέος θα συνεχίσει να αυξάνεται! Οσοι σου λένε πως αγωνίζονται ή θα αγωνιστούν να πείσουν τους θεσµούς για µικρότερο πρωτογενές πλεόνασµα, στην πραγµατικότητα σου λένε ότι αγωνίζονται για να συνεχίσουν να αυξάνουν το χρέος, δηλαδή για να συνεχίσει η χώρα να βρίσκεται υπό µνηµονιακή κηδεµονία!
∆εν είναι η τρόικα που ζητάει το 3,5% πλεόνασµα, είναι οι αγορές! Κι όταν λέµε «αγορές» εννοούµε τα χρηµατιστήρια όλου του κόσµου όπου ιδιώτες (και όχι κράτη) ζυγίζουν την πιστοληπτική ικανότητα και τις προοπτικές εταιρειών και κρατών. Αν σήµερα ή έστω το 2018 βγει η χώρα στις αγορές, χωρίς την οµπρέλα της Ε.Ε. το επιτόκιο δανεισµού της θα είναι πάνω από 9%. Αυτό σηµαίνει νέα επιπλέον «µέτρα» τουλάχιστον 20 δισ. ευρώ τον χρόνο! Από πού θα βρεθούν αυτά τα λεφτά; Τέτοιο σενάριο ούτε στους χειρότερους εφιάλτες µας!
ΕΧΟΥΜΕ εποµένως δύο επιλογές: ή εµφανίζουµε για 2-3 χρόνια πρωτογενές πλεόνασµα 3,5% ώστε οι αγορές να πάρουν το µήνυµα πως «νοικοκυρευτήκαµε» και να µειώσουν το επιτόκιο ή συνεχίζουµε να αυξάνουµε το χρέος, εκµηδενίζοντας κάθε προοπτική εξόδου από τα µνηµόνια. Τι προτιµάς; Η Κύπρος, που προτίµησε το πρώτο, δανείζεται σήµερα µε επιτόκιο µικρότερο και από της Ιαπωνίας. Το χρήµα δεν έχει µνήµη. Αν οι αγορές πειστούν ότι ένα µέχρι χθες αποτυχηµένο κράτος άλλαξε ρότα, είναι πρόθυµες να του δανείσουν µε χαµηλό επιτόκιο, διότι πλέον το ρίσκο έχει µειωθεί.
ΑΥΤΟ ΛΟΙΠΟΝ που σου κρύβουν ΟΛΑ τα κόµµατα για το χρέος είναι πως όσες διαπραγµατεύσεις κι αν γίνουν µε τους εταίρους, όσες κόκκινες γραµµές κι αν µπουν, δεν έχουν ΚΑΜΙΑ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΣΗΜΑΣΙΑ για τις αγορές. Οι αγορές δεν πάνε κι έρχονται στο «Hilton», ούτε περιµένουν τον Τσακαλώτο µε το κόκκινο σακίδιο να κάθονται να συζητάν µε τις ώρες. Οι αγορές κοιτούν τα νούµερα. «Τι κατάφερες να κάνεις, Ελλάδα, µετά από 7 χρόνια εποπτείας και µε το µεγαλύτερο κούρεµα χρέους στην παγκόσµια ιστορία; Τίποτε; ∆εν παίρνεις φράγκο!». Τόσο απλά.
ΟΜΩΣ Ο ΛΑΪΚΙΣΜΟΣ χρειάζεται έναν «κακό». Και τον βρήκε στο πρόσωπο των δανειστών. Αυτοί φταίνε! Αυτοί θέλουν να µας «φτωχοποιήσουν» κι εµείς αγωνιζόµαστε ηρωικά και πέφτουµε στη µάχη. Για το καλό σου, ψηφοφόρε! Και στον λαϊκισµό το πολιτικό σύστηµα, µπλε, πράσινο ή κόκκινο, δίνει ρεσιτάλ. Πώς να σου πει ότι η φτωχή Σλοβακία, για παράδειγµα, µε µέση σύνταξη 400 ευρώ δανείζει την πλούσια (αναλογικά) Ελλάδα µε µέση σύνταξη 880 ευρώ; Πώς να σου πει ότι η «κακή» Γερµανία ήταν ο βασικός χρηµατοδότης των 90 δισ. που πήραµε από την Ε.Ε. την περίοδο 1997-2013 ως καθαρές εισροές, δηλαδή ως ∆ΩΡΟ, χωρίς να πρέπει να τα επιστρέψουµε, για να εκσυγχρονίσουµε τις υποδοµές µας και να ενισχύσουµε την πρωτογενή παραγωγή; Πώς να σου πει ότι αυτά τα λεφτά, µαζί µε τα άλλα των δανείων, έγιναν προσλήψεις στο ∆ηµόσιο, συντάξεις σε 50άρηδες και µίζες πολιτικών και διαπλεκόµενων επιχειρηµατιών για έργα µαϊµού;
ΣΕ ΑΦΗΝΕΙ λοιπόν να πιστεύεις πως αρκεί µερικές µέρες ακόµα διαπραγµάτευση και όλα θα σιάξουν µε έναν µαγικό τρόπο. Κι όταν έρθει το 2018 και χρειαστούµε και τέταρτο και πέµπτο µνηµόνιο, γιατί στις αγορές δεν βγαίνουµε ούτε ως τουρίστες, πάλι ο λαϊκισµός θα βρει να σου πουλήσει περήφανα φύκια για µεταξωτές κορδέλες. Ζητώντας πάντα να πληρώνεις εσύ τις αστοχίες του κι έχοντας εν τω µεταξύ διορίσει τον νέο στρατό των πελατών του, που κι αυτούς εσύ πρέπει να τους πληρώνεις.
ΤΟ ΧΡΕΟΣ, λοιπόν, ξαναλέω, δεν είναι πρόβληµα. Το πρόβληµα είναι ο µηχανισµός που συνεχίζει να παράγει χρέος. Αυτός που ακόµα κι αν µας το διέγραφαν ολόκληρο θα το ξανάφτιαχνε σε µερικά χρόνια. ∆ηλαδή ένα σπάταλο, ανοργάνωτο, αντιπαραγωγικό κράτος που καταδιώκει την επιχειρηµατικότητα και ένα κοµµατικό σύστηµα όλων των αποχρώσεων που οδηγεί τη χώρα στη συντριβή για να συνεχίσει να αγοράζει ψήφους πουλώντας διορισµούς των «δικών µας παιδιών» και εξυπη ρετήσεις σε «κουµπάρους».
Αν αυτό δεν αλλάξει, η Ελλάδα δεν πρόκειται να σηκώσει κεφάλι ούτε το 2117. Κι αλλάζει µόνο µε την ψήφο σου. Το να το κάνεις αυτό είναι το πιο σηµαντικό σου χρέος.