Φιλόλογος-Μ.Α. Πολιτικής Φιλοσοφίας Α.Π.Θ.
Σύγκρουση Πολιτισμών έχουμε όταν ο φανατισμός, η κοινωνική περιθωριοποίηση, η οικονομική εκμετάλλευση, η χρήση ναρκωτικών ουσιών, η απουσία δημιουργικής εργασίας, η στέρηση της ελευθερίας και ισότητας των γυναικών και η έλλειψη ψυχο-πνευματικού νοήματος οδηγούν το άτομο σε ακραίες συμπεριφορές, όπως αυτή του εξτρεμιστή-βομβιστή με καταγωγή από την Λιβύη που αιματοκύλησε την Αρένα του Μάντσεστερ, κόβοντας το νήμα της ζωής σε δεκάδες συνομηλίκους του…
Σύμφωνα με τον Αμερικανό συγγραφέα Σάμουελ Χάντιγκτον, οι πόλεμοι του 21ου αιώνα θα είναι πόλεμοι πολιτισμών. Και πράγματι δεν είχε άδικο όταν διατύπωνε αυτές τις απόψεις στα 1990’s. Αυτό που έχει σημασία είναι το πολιτιστικό επίπεδο ενός λαού, η θέση της γυναίκας στην κοινωνία, το προοδευτικό και δημιουργικό πνεύμα, τα θρησκευτικά – ηθικά διδάγματα, η ελευθερία, ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα κ.ά.
Σύγκρουση πολιτισμών είχαμε και επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.. Με αφορμή τη θλιβερή επέτειο της Αλωσης της Κωνσταντινούπολης (29 Μαϊου 1453) ας μην ξεχάσουμε τον οικουμενικό χαρακτήρα του ιδιόρρυθμου Βυζαντινού πολιτισμού, που συνδύαζε την χριστιανική παράδοση με την ελευθερία της παιδείας (Πανεπιστήμιο Μαγναύρας Κωνσταντινούπολης).
Πρωταγωνιστής ευλαβικός των τελευταίων ημερών πριν την Αλωση της Κωνσταντινούπολης από τους 150.000- 200.000 Οθωμανούς του σουλτάνου Μωάμεθ Β’ Πορθητή είναι ο τελευταίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος – Δραγάσης. Διαδέχθηκε τον αδελφό του Ιωάννη Παλαιολόγο στον θρόνο, αφού προηγουμένως είχε διακριθεί ως ηγέτης ικανός του Μορέως, οχυρώνοντας κατά μήκος τον Ισθμό της Κορίνθου με το τείχος Εξαμίλι και εκδιώκοντας τους Τούρκους από την Πελοπόννησο, την Πίνδο και την Στερεά.
Στα 1425, εποχή του θανάτου του Μανουήλ Παλαιολόγου, οι περισσότεροι από τους Τούρκους φεουδάρχες της Μικράς Ασίας ήταν Γαζήδες, δηλαδή πιστοί μαχητές και πιστοί υπήκοοι του σουλτάνου Μουράτ. Το 1430 αποφάσισε να επιτεθεί και να καταλάβει την Θεσσαλονίκη.
Στον πολυάριθμο στρατό (200.000 άνδρες) του Μωάμεθ Β’ (ο οποίος είχε ελληνοχριστιανική καταγωγή από την πλευρά της μητέρας του), που πολιορκούσε την Βασιλεύουσα Πόλη, εκτός από τους τακτικούς (ντερεμπέηδες), τους άτακτους στρατιώτες (βασιβουζούκους) και τους 40.000 ιππείς, υπήρχε το περιβόητο τάγμα των Γενιτσάρων αποτελούμενο από 12000 – 15000 πρώην χριστιανούς! Ο όρος «γενίτσαροι» σημαίνει «νέος στρατός» και δόθηκε από τον δερβίση Χατζή Μπεκτάς στο νέο σώμα πεζικού που δημιουργήθηκε το 1326 από τον σουλτάνο Ορχάν. Από την ίδρυσή τους, οι γενίτσαροι αποτελούσαν μια αδελφότητα που ακολουθούσε, στα θρησκευτικά ζητήματα, τους κανόνες του Μπεχτασισμού.
Οι Γενίτσαροι προέρχονταν από τις οικογένειες των σκλαβωμένων Ελλήνων και άλλων χριστιανικών λαών που είχαν κατακτηθεί από τους Οθωμανούς Τούρκους. Η απαίτηση παράδοσης χριστιανοπαίδων στο σουλτάνο ήταν συνεχής και μεθοδική. Κανένας άλλος φόρος δεν συγκεντρωνόταν περισσότερο τακτικά και επίμονα από το φόρο αίματος στην υπηρεσία του Ισλάμ. Κάθε πέντε χρόνια γινόταν μια επίσημη επιθεώρηση των χριστιανοπαίδων που προορίζονταν να τεθούν στην υπηρεσία του σουλτάνου.
Ένας Τούρκος επιθεωρητής, συνοδευόμενος από ένα στρατιωτικό απόσπασμα και φέροντας ένα αυτοκρατορικό φιρμάνι, εξέταζε τους καταλόγους των χριστιανικών ενοριών για να επιλέξει παιδιά μεταξύ 10-12 ετών. Οι ιερείς ήταν υποχρεωμένοι επί ποινή θανάτου να επιδεικνύουν σωστούς καταλόγους. Έπαιρναν τα παιδιά που ξεχώριζαν για τη δύναμη, την εξυπνάδα, την ομορφιά τους. Εκτός από στρατιώτες, πολλά παιδιά κατέληγαν ως δώρα στα χαρέμια των σουλτάνων…
Τα Χριστιανόπουλα αποσπώνταν με βίαιο τρόπο από τη μητρική αγκαλιά και φυσικά εξισλαμίζονταν. Υποβάλλονταν σε καθεστώς αυστηρής πειθαρχίας, διδάσκονταν με επιμέλεια τα δόγματα της μουσουλμανικής θρησκείας, διδάσκονταν την αυταπάρνηση και μάθαιναν να αντέχουν στις αντιξοότητες, στη στέρηση νερού, φαγητού, και ύπνου. Βρίσκονταν υπό στενή παρακολούθηση νυχθημερόν. Η υπακοή τους προς τους ανωτέρους τους έπρεπε να είναι απόλυτη…
Όλοι κατείχαν στην εντέλεια την τοξοβολία και γίνονταν άριστοι ιππείς. Επίσης, για ένα μεγάλο διάστημα μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης κανένας γενίτσαρος δεν είχε δικαίωμα να νυμφευθεί. Το δικαίωμα γάμου τους παραχωρήθηκε έναν αιώνα αργότερα επί βασιλείας του Σουλεϊμάν.
Η μεγάλη υπεροχή των Οθωμανών το 1453 στον εξοπλισμό αφορούσε το πυροβόλο όπλο. Ο ιστορικός Κριτόβουλος αναφέρει ότι «τα πάντα έγιναν από το πυροβόλα… Κανένα τείχος δεν είναι αρκετά ισχυρό ώστε να αντισταθεί στα βλήματα που εκτοξεύονται από το κανόνι, το οποίο ονομάζει «ελέπολις», δηλαδή «πορθητής πόλεων».
Σημαντικά γεγονότα που προηγήθηκαν της γενικής εφόδου των στρατιωτών του Μωάμεθ (29 Μαΐου) ήταν η κοινή λειτουργία – Ενωτική Ορθοδόξων και Λατίνων χριστιανών στην Αγία Σοφία στις 12 Δεκεμβρίου 1452, η νίκη των χριστιανικών πλοίων έναντι του τουρκικού στόλου σε ναυμαχία στις 20 Απριλίου 1453, το πέρασμα του οθωμανικού στόλου από την ξηρά με δίολκο, σύμφωνα με το ευφυές σχέδιο του Μωάμεθ να βγάλει τα πλοία του στον Κεράτιο Κόλπο, η ένθερμη ομιλία του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου προς όλους τους υπερασπιστές της Πόλης την τελευταία νύχτα (28 Μαϊου) των προσευχών και των λιτανειών.
Η αυτοθυσία του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, του Μαρμαρωμένου βασιλιά, θα μένει πάντα χαραγμένη στη μνήμη μας… Όπως αναφέρει ο συγγραφέας Edward Pears, ο Κωνσταντίνος έσυρε το ξίφος τους καλώντας τους άνδρες του να ακολουθήσουν και όρμησε στο επίκεντρο της μάχης. Με τον ντον Φρανσίσκο του Τολέδο στα δεξιά του και με τον Θεόφιλο Παλαιολόγο και τον Ιωάννη Δαλματά στα αριστερά του, ο αυτοκράτορας προσπάθησε να ανακόψει το προελαύνον πλήθος. Ο αυτοκράτορας χάθηκε μέσα στο πλήθος των εχθρών. Τόσο εκείνος όσο και οι συμμαχητές του έπεσαν αγωνιζόμενοι και ο εχθρός συνέχισε να εισρέει μέσα από τα ρήγματα…