Pinar Tremblay, Turkey Pulse, Al Monitor
Mετάφραση: Μ. Σ.
Από την εκλογή του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ο Πρόεδρος Ρεσέπ Ταγίπ Ερντογάν ήλπιζε μια νέαν αρχή με τις ΗΠΑ. Τους τέσσερεις τελευταίους μήνες, το οικοδόμημα των φιλικών του ΜΜΕ είχε οικοδομηθεί πάνω σε δυο υποστυλώσεις: Να ρίχνουν στην κυβέρνηση Ομπάμα την ευθύνη για ό,τι πήγε στραβά στη Συρία και να υπεραμύνονται του Τραμπ απέναντι σε όλες τις κατηγορίες.
Τελικά στις 16 Μαΐου η αναμενόμενη συνάντηση Τραμπ- Ερντογάν πραγματοποιήθηκε. Ο πολύπειρος δημοσιογράφος Ουνσάλ Ουνλού την συνώψισε γράφοντας: « Αυτό το ταξίδι είναι πιο δύσκολο να το περιγράψεις παρά να το πραγματοποιήσεις, επειδή η συνάντηση των δυο ηγετών κράτησε 22 λεπτά και θα δαπανήσουμε ώρες και ώρες να το συζητάμε.»
Και είχε δίκιο. Σχολιαστές προσκείμενοι στο κυβερνητικό κόμμα ίδρωναν για να παρουσιάσουν σαν απόλυτη επιτυχία την επίσκεψη, που επί βδομάδες προανήγγελλαν ως «ιστορική». Σε φράσεις φορτισμένες με καρυκεύματα βαρβατίλας, υπήρχαν ανόητες επισημάνσεις για το πώς ο Ερντογάν έμεινε ακλόνητος όταν στην χειραψία ο Τραμπ επιχείρησε να τον σύρει προς αυτόν και πως ο Τραμπ τον ακούμπησε στον ώμο. Η υποδοχή του Τραμπ στην πόρτα του Λευκού Οίκου ήταν επίσης μια πολύτιμη φωτογραφία γι’ αυτούς τους σχολιαστές.
Υπήρχαν και άλλοι, όπως η Ασλί Αυντίντασμπας της Τζουχμουριέτ, γνωστή για την πολύ επικριτική της θέση για τον Ερντογάν, που έγραψε πως η συνάντηση ήταν επιτυχία για τον Τούρκο πρόεδρο. Αυτή έγραψε: «Τα ΜΜΕ της γειτονιάς μας γενικά ,ερμηνεύουν εσφαλμένα την επίσκεψη και υποστηρίζουν πως ο Ερντογάν γύρισε πίσω με άδεια χέρια.» Σε απόδειξη επικαλέσθηκε την « γλώσσα του σώματος» του Τραμπ, η οποία εξέφραζε συμπάθεια για τον Ερντογάν. Και έγραψε ακόμη ότι παρά την δέσμευση των ΗΠΑ με τις κουρδικές δυνάμεις λαϊκής προστασίας στη Συρία, οι ΗΠΑ έχουν επίσης υποσχεθεί να βοηθήσουν τη Τουρκία στον αγώνα της εναντίον του κουρδικού ΡΚΚ.
Σε όλα αυτά τα επιχειρήματα, υπήρχε ως υπόστρωμα η ρεαλιστική διαπίστωση ότι η Τουρκία ήταν υποχρεωμένη να δουλέψει με τον Τραμπ για τουλάχιστον τα τέσσερα προσεχή χρόνια και ότι ήταν αποφασισμένη να προσπαθήσει να πετύχει ό,τι μπορούσε.
Έτσι, το μοναδικό προφανές συμπέρασμα, επιδέξια αγνοήθηκε: Η επίσκεψη του Ερντογάν, μετά την επίσημη απόφαση του εφοδιασμού της κουρδικής πολιτοφυλακής στη Συρία με βαρύ οπλισμό, σηματοδοτεί ότι η Τουρκία αποδέχεται την αμερικανική απόφαση.
Και αυτό δεν ήταν το μόνο κρίσιμο γεγονός που επιδέξια αγνόησαν τα φιλικά στον Ερντογάν ΜΜΕ, εμπλουτίζοντας με σημασία τις φωτογραφικές πόζες.
Κατ’ αρχήν ας αξιολογήσουμε την επίσκεψη με βάση το πρωτόκολλο και τη δημόσια διπλωματία. Ωφελήθηκε μήπως η φήμη της Τουρκίας από την παρουσία του Ερντογάν και των ανδρών της συνοδείας του στο αμερικανικό έδαφος; Η επίσκεψη έγινε σε δύο στάδια. Το πρώτο, στις 8-10 Μαΐου από τα τρία κορυφαία κρατικά στελέχη του Ερντογάν, συνέπεσε με την επίσημη ανακοίνωση από την κυβέρνηση Τραμπ της απόφασης να εφοδιάσει με οπλισμό τις κουρδικές δυνάμεις στη Συρία. Δεν ήταν σε θέση οι τρεις στενοί συνεργάτες του Ερντογάν να τον ενημερώσουν για το τι τους είχαν πει στην Ουάσιγκτον; Δεν του είπαν ότι μολονότι αυτή η κυβέρνηση διαφέρει από του Ομπάμα, αυτό δεν σημαίνει ότι η αλλαγή είναι προς όφελος τους; Ο Ερντογάν είχε κάνει μερικές μάλλον τολμηρές δηλώσεις πριν την επίσκεψη. Σε μια από αυτές μίλησε για « τελεία στις σχέσεις» και για διαπραγματεύσεις στο θέμα του οπλισμού των Κούρδων της Συρίας. Η ρητορική του στην δημοσιογραφική ενημέρωση του Λευκού Οίκου ήταν διαφορετική. Εκεί είπε πως δεν θα «μπει τελεία» στις σχέσεις με τις ΗΠΑ.
Επί πλέον, στις 15 Μαΐου, την προτεραία της συνάντησης με τον Τραμπ, μια από τις εξέχουσες εφημερίδες των ΗΠΑ, η Ουάσιγκτον Ποστ, δημοσίευσε ένα άρθρο του μεγαλύτερου εχθρού του Ερντογάν, του Φετουλάχ Γκιουλέν. Δεν έχει σημασία αν οι θέσεις του Γκιουλέν δεν έχουν επιρροή. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι σε πείσμα των αγνώστων ποσών χρημάτων των Τούρκων φορολογουμένων –δεν υπάρχει πια έλεγχος των κυβερνητικών δαπανών στη Τουρκία- που ξοδεύονται σε επιχειρήσεις προπαγανδιστικού επηρεασμού (lobbying) εναντίον του κινήματος Γκιουλέν, το άρθρο γνώμης δεν είχε αποστομωτικό αντίλογο στον αμερικανικό Τύπο. Μπορούμε λοιπόν ρεαλιστικά να υποθέσουμε ότι οι ΗΠΑ θεωρούν τον Γκιουλέν τρομοκράτη;
Ο Ερντογάν ήταν ασφαλώς απογοητευμένος από τη σύντομη διάρκεια της συνάντησης και από το βιαστικό γεύμα εργασίας που ακολούθησε. Αρκετοί σχολιαστές στην Τουρκία ασχολήθηκαν με το πώς δεν τηρήθηκε το πρωτόκολλο. Για παράδειγμα ο επικεφαλής της τουρκικής μυστικής υπηρεσίας Χακάν Φιντάν δεν είχε τον Αμερικανό ομόλογό του παρόντα στο τραπέζι.
Αλλά το χειρότερο φιάσκο δημόσιας διπλωματίας σημειώθηκε μπροστά από την τουρκική πρεσβεία, μετά την συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν. Όπως αμέσως μετέδωσε το Αλ Μόνιτορ, μέλη της σωματοφυλακής του Ερντογάν επιτέθηκαν σε διαμαρτυρόμενους διαδηλωτές. Αμερικανοί Γερουσιαστές και Βουλευτές κατήγγειλαν τις επιθέσεις και ζήτησαν να κηρυχθεί ο πρεσβευτής ανεπιθύμητο πρόσωπο και να ανακληθούν τα διαπιστευτήριά του. Μια παρόμοια επίθεση είχε σημειωθεί στην εποχή Ομπάμα αλλά οι αντιδράσεις δεν ήσαν τόσο βίαιες. Αυτή τη φορά, στις τοπικές ειδήσεις ολόκληρης της χώρας ήταν οι τραμπούκοι του Ερντογάν που αποτέλεσαν την βιτρίνα της Τουρκίας αντί της συνάντησης του με τον Τραμπ.
Στις 18 Μαΐου βγήκε και ένα βίντεο που παρουσιάζει τον Ερντογάν μπροστά από την πρεσβεία να παρακολουθεί την επίθεση, αφήνοντας το θεατή να διερωτάται αν αυτή τη φορά θα έχει το θάρρος να δηλώσει «εγώ διέταξα την επίθεση» όπως το έκανε εναντίον της ειρηνικής συγκέντρωσης διαμαρτυρίας στο Γκεζί Παρκ το 2013. Ο φιλοκυβερνητικός Τύπος ήταν υπερήφανος για τους σωματοφύλακες του Ερντογάν. Πράγματι, το προσωπικό ασφαλείας του Ερντογάν είναι περιβόητο για τη συνήθειά του να επιτίθεται σε διαμαρτυρομένους παντού στον κόσμο, παρουσιάζοντας έτσι το βάρβαρο πρόσωπο της Τουρκίας, κατά τρόπο που κανένα εχθρικό λόμπυ δεν θα μπορούσε να το κατορθώσει μέσα σε μια μέρα.
Το επόμενο σημείο καρφώνει το τελευταίο καρφί στο φέρετρο των νέο-οθωμανικών ονείρων κυριαρχίας επί της Συρίας. Η κυβέρνηση Ερντογάν φιλοδοξεί να απαλλαγεί από τον Πρόεδρο ΄Ασαντ και διακηρύσσει ότι ούτε φύλλο δεν κουνιέται στη Συρία χωρίς να το ξέρει. Η τελευταία τουρκική ελπίδα, στον κόσμο των παραισθήσεων του Ερντογάν, ήταν πως ο Τραμπ θα ανέτρεπε τα περισσότερα αν όχι όλα τα λάθη του Ομπάμα στη Συρία. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι τα σχέδια του Πενταγώνου για συντονισμό με τη Ρωσία προχωρούν χωρίς την Τουρκία.
Στις 18 Μαΐου ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Νουμάν Κουρτουλμούς, σε μια συγκέντρωση μη κυβερνητικής οργάνωσης μίλησε για την ανάγκη μιας νέας προοπτικής στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. Την προτεραία, ο σχολιαστής Αμπντουκαλντίρ Σελβί, γνωστός για τις στενές σχέσεις του με υψηλά στελέχη του κυβερνητικού κόμματος, είπε σε ένα αινιγματικό σχόλιο: « Εάν η κατάσταση με το ΡΚΚ βελτιωθεί μέχρι το φθινόπωρο, οι συνθήκες των μελών του (φιλοκουρδικού) Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος μπορεί να επανεκτιμηθούν». Σήμερα οι δύο συμπρόεδροι και δεκάδες βουλευτές και τοπικά στελέχη του κόμματος βρίσκονται στη φυλακή.
Όλα αυτά τα σημάδια δείχνουν ότι το ταξίδι του Ερντογάν στην Ουάσιγκτον, που συντομεύτηκε κατά μία ημέρα, θα θέσουν σε κίνηση χαμηλότονες αλλά κρίσιμες εσωτερικές αλλαγές για να ευχαριστήσουν την κυβέρνηση Τραμπ, όπως η αποφυλάκιση του Αμερικανού πάστορα ΄Αντριου Μπράνσον, υποτιθέμενου πράκτορα της CIA, που συνεργάστηκε με τους Γκιουλενιστές.
Σε τελική σύνοψη, το σημαντικότερο επιχείρημα των φιλοκυβερνητικών λακέδων ήταν η συμπάθεια μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν, στο οποίο η καλύτερη απάντηση δόθηκε από έναν Αιγύπτιο απόστρατο στρατηγό. Είπε στο Αλ Μόνιτορ: «Φυσικά το ρομάντζο μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν δεν μπορούσε να διαρκέσει πιο πολύ από 22 λεπτά της ώρας. Ο Τραμπ είχε την μεγάλη αγάπη του με τον Σίσι ( τον Αιγύπτιο Πρόεδρο Αμπντέλ Φατά αλ-Σίσι ).
Φεύγοντας από την Ουάσιγκτον μερικοί από τους Τούρκους γραφειοκράτες θα πρέπει να σκέφτονταν: « Πολύ θα μας λείψει ο Ομπάμα στους μήνες που έρχονται.» Αυτοί που είχαν γίνει δεκτοί από τον Ομπάμα στον Λευκό Οίκο θα είδαν την πικρή πραγματικότητα. Και αυτό πρέπει να εξηγεί γιατί του Χακάν Φιντάν, αρχηγού της ΜΙΤ, το πρόσωπο ήταν σαν πέτρα παγωμένη σε όλη τη διάρκεια του γεύματος.
Τελικά στις 16 Μαΐου η αναμενόμενη συνάντηση Τραμπ- Ερντογάν πραγματοποιήθηκε. Ο πολύπειρος δημοσιογράφος Ουνσάλ Ουνλού την συνώψισε γράφοντας: « Αυτό το ταξίδι είναι πιο δύσκολο να το περιγράψεις παρά να το πραγματοποιήσεις, επειδή η συνάντηση των δυο ηγετών κράτησε 22 λεπτά και θα δαπανήσουμε ώρες και ώρες να το συζητάμε.»
Και είχε δίκιο. Σχολιαστές προσκείμενοι στο κυβερνητικό κόμμα ίδρωναν για να παρουσιάσουν σαν απόλυτη επιτυχία την επίσκεψη, που επί βδομάδες προανήγγελλαν ως «ιστορική». Σε φράσεις φορτισμένες με καρυκεύματα βαρβατίλας, υπήρχαν ανόητες επισημάνσεις για το πώς ο Ερντογάν έμεινε ακλόνητος όταν στην χειραψία ο Τραμπ επιχείρησε να τον σύρει προς αυτόν και πως ο Τραμπ τον ακούμπησε στον ώμο. Η υποδοχή του Τραμπ στην πόρτα του Λευκού Οίκου ήταν επίσης μια πολύτιμη φωτογραφία γι’ αυτούς τους σχολιαστές.
Υπήρχαν και άλλοι, όπως η Ασλί Αυντίντασμπας της Τζουχμουριέτ, γνωστή για την πολύ επικριτική της θέση για τον Ερντογάν, που έγραψε πως η συνάντηση ήταν επιτυχία για τον Τούρκο πρόεδρο. Αυτή έγραψε: «Τα ΜΜΕ της γειτονιάς μας γενικά ,ερμηνεύουν εσφαλμένα την επίσκεψη και υποστηρίζουν πως ο Ερντογάν γύρισε πίσω με άδεια χέρια.» Σε απόδειξη επικαλέσθηκε την « γλώσσα του σώματος» του Τραμπ, η οποία εξέφραζε συμπάθεια για τον Ερντογάν. Και έγραψε ακόμη ότι παρά την δέσμευση των ΗΠΑ με τις κουρδικές δυνάμεις λαϊκής προστασίας στη Συρία, οι ΗΠΑ έχουν επίσης υποσχεθεί να βοηθήσουν τη Τουρκία στον αγώνα της εναντίον του κουρδικού ΡΚΚ.
Σε όλα αυτά τα επιχειρήματα, υπήρχε ως υπόστρωμα η ρεαλιστική διαπίστωση ότι η Τουρκία ήταν υποχρεωμένη να δουλέψει με τον Τραμπ για τουλάχιστον τα τέσσερα προσεχή χρόνια και ότι ήταν αποφασισμένη να προσπαθήσει να πετύχει ό,τι μπορούσε.
Έτσι, το μοναδικό προφανές συμπέρασμα, επιδέξια αγνοήθηκε: Η επίσκεψη του Ερντογάν, μετά την επίσημη απόφαση του εφοδιασμού της κουρδικής πολιτοφυλακής στη Συρία με βαρύ οπλισμό, σηματοδοτεί ότι η Τουρκία αποδέχεται την αμερικανική απόφαση.
Και αυτό δεν ήταν το μόνο κρίσιμο γεγονός που επιδέξια αγνόησαν τα φιλικά στον Ερντογάν ΜΜΕ, εμπλουτίζοντας με σημασία τις φωτογραφικές πόζες.
Κατ’ αρχήν ας αξιολογήσουμε την επίσκεψη με βάση το πρωτόκολλο και τη δημόσια διπλωματία. Ωφελήθηκε μήπως η φήμη της Τουρκίας από την παρουσία του Ερντογάν και των ανδρών της συνοδείας του στο αμερικανικό έδαφος; Η επίσκεψη έγινε σε δύο στάδια. Το πρώτο, στις 8-10 Μαΐου από τα τρία κορυφαία κρατικά στελέχη του Ερντογάν, συνέπεσε με την επίσημη ανακοίνωση από την κυβέρνηση Τραμπ της απόφασης να εφοδιάσει με οπλισμό τις κουρδικές δυνάμεις στη Συρία. Δεν ήταν σε θέση οι τρεις στενοί συνεργάτες του Ερντογάν να τον ενημερώσουν για το τι τους είχαν πει στην Ουάσιγκτον; Δεν του είπαν ότι μολονότι αυτή η κυβέρνηση διαφέρει από του Ομπάμα, αυτό δεν σημαίνει ότι η αλλαγή είναι προς όφελος τους; Ο Ερντογάν είχε κάνει μερικές μάλλον τολμηρές δηλώσεις πριν την επίσκεψη. Σε μια από αυτές μίλησε για « τελεία στις σχέσεις» και για διαπραγματεύσεις στο θέμα του οπλισμού των Κούρδων της Συρίας. Η ρητορική του στην δημοσιογραφική ενημέρωση του Λευκού Οίκου ήταν διαφορετική. Εκεί είπε πως δεν θα «μπει τελεία» στις σχέσεις με τις ΗΠΑ.
Επί πλέον, στις 15 Μαΐου, την προτεραία της συνάντησης με τον Τραμπ, μια από τις εξέχουσες εφημερίδες των ΗΠΑ, η Ουάσιγκτον Ποστ, δημοσίευσε ένα άρθρο του μεγαλύτερου εχθρού του Ερντογάν, του Φετουλάχ Γκιουλέν. Δεν έχει σημασία αν οι θέσεις του Γκιουλέν δεν έχουν επιρροή. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι σε πείσμα των αγνώστων ποσών χρημάτων των Τούρκων φορολογουμένων –δεν υπάρχει πια έλεγχος των κυβερνητικών δαπανών στη Τουρκία- που ξοδεύονται σε επιχειρήσεις προπαγανδιστικού επηρεασμού (lobbying) εναντίον του κινήματος Γκιουλέν, το άρθρο γνώμης δεν είχε αποστομωτικό αντίλογο στον αμερικανικό Τύπο. Μπορούμε λοιπόν ρεαλιστικά να υποθέσουμε ότι οι ΗΠΑ θεωρούν τον Γκιουλέν τρομοκράτη;
Ο Ερντογάν ήταν ασφαλώς απογοητευμένος από τη σύντομη διάρκεια της συνάντησης και από το βιαστικό γεύμα εργασίας που ακολούθησε. Αρκετοί σχολιαστές στην Τουρκία ασχολήθηκαν με το πώς δεν τηρήθηκε το πρωτόκολλο. Για παράδειγμα ο επικεφαλής της τουρκικής μυστικής υπηρεσίας Χακάν Φιντάν δεν είχε τον Αμερικανό ομόλογό του παρόντα στο τραπέζι.
Αλλά το χειρότερο φιάσκο δημόσιας διπλωματίας σημειώθηκε μπροστά από την τουρκική πρεσβεία, μετά την συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν. Όπως αμέσως μετέδωσε το Αλ Μόνιτορ, μέλη της σωματοφυλακής του Ερντογάν επιτέθηκαν σε διαμαρτυρόμενους διαδηλωτές. Αμερικανοί Γερουσιαστές και Βουλευτές κατήγγειλαν τις επιθέσεις και ζήτησαν να κηρυχθεί ο πρεσβευτής ανεπιθύμητο πρόσωπο και να ανακληθούν τα διαπιστευτήριά του. Μια παρόμοια επίθεση είχε σημειωθεί στην εποχή Ομπάμα αλλά οι αντιδράσεις δεν ήσαν τόσο βίαιες. Αυτή τη φορά, στις τοπικές ειδήσεις ολόκληρης της χώρας ήταν οι τραμπούκοι του Ερντογάν που αποτέλεσαν την βιτρίνα της Τουρκίας αντί της συνάντησης του με τον Τραμπ.
Στις 18 Μαΐου βγήκε και ένα βίντεο που παρουσιάζει τον Ερντογάν μπροστά από την πρεσβεία να παρακολουθεί την επίθεση, αφήνοντας το θεατή να διερωτάται αν αυτή τη φορά θα έχει το θάρρος να δηλώσει «εγώ διέταξα την επίθεση» όπως το έκανε εναντίον της ειρηνικής συγκέντρωσης διαμαρτυρίας στο Γκεζί Παρκ το 2013. Ο φιλοκυβερνητικός Τύπος ήταν υπερήφανος για τους σωματοφύλακες του Ερντογάν. Πράγματι, το προσωπικό ασφαλείας του Ερντογάν είναι περιβόητο για τη συνήθειά του να επιτίθεται σε διαμαρτυρομένους παντού στον κόσμο, παρουσιάζοντας έτσι το βάρβαρο πρόσωπο της Τουρκίας, κατά τρόπο που κανένα εχθρικό λόμπυ δεν θα μπορούσε να το κατορθώσει μέσα σε μια μέρα.
Το επόμενο σημείο καρφώνει το τελευταίο καρφί στο φέρετρο των νέο-οθωμανικών ονείρων κυριαρχίας επί της Συρίας. Η κυβέρνηση Ερντογάν φιλοδοξεί να απαλλαγεί από τον Πρόεδρο ΄Ασαντ και διακηρύσσει ότι ούτε φύλλο δεν κουνιέται στη Συρία χωρίς να το ξέρει. Η τελευταία τουρκική ελπίδα, στον κόσμο των παραισθήσεων του Ερντογάν, ήταν πως ο Τραμπ θα ανέτρεπε τα περισσότερα αν όχι όλα τα λάθη του Ομπάμα στη Συρία. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι τα σχέδια του Πενταγώνου για συντονισμό με τη Ρωσία προχωρούν χωρίς την Τουρκία.
Στις 18 Μαΐου ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Νουμάν Κουρτουλμούς, σε μια συγκέντρωση μη κυβερνητικής οργάνωσης μίλησε για την ανάγκη μιας νέας προοπτικής στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. Την προτεραία, ο σχολιαστής Αμπντουκαλντίρ Σελβί, γνωστός για τις στενές σχέσεις του με υψηλά στελέχη του κυβερνητικού κόμματος, είπε σε ένα αινιγματικό σχόλιο: « Εάν η κατάσταση με το ΡΚΚ βελτιωθεί μέχρι το φθινόπωρο, οι συνθήκες των μελών του (φιλοκουρδικού) Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος μπορεί να επανεκτιμηθούν». Σήμερα οι δύο συμπρόεδροι και δεκάδες βουλευτές και τοπικά στελέχη του κόμματος βρίσκονται στη φυλακή.
Όλα αυτά τα σημάδια δείχνουν ότι το ταξίδι του Ερντογάν στην Ουάσιγκτον, που συντομεύτηκε κατά μία ημέρα, θα θέσουν σε κίνηση χαμηλότονες αλλά κρίσιμες εσωτερικές αλλαγές για να ευχαριστήσουν την κυβέρνηση Τραμπ, όπως η αποφυλάκιση του Αμερικανού πάστορα ΄Αντριου Μπράνσον, υποτιθέμενου πράκτορα της CIA, που συνεργάστηκε με τους Γκιουλενιστές.
Σε τελική σύνοψη, το σημαντικότερο επιχείρημα των φιλοκυβερνητικών λακέδων ήταν η συμπάθεια μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν, στο οποίο η καλύτερη απάντηση δόθηκε από έναν Αιγύπτιο απόστρατο στρατηγό. Είπε στο Αλ Μόνιτορ: «Φυσικά το ρομάντζο μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν δεν μπορούσε να διαρκέσει πιο πολύ από 22 λεπτά της ώρας. Ο Τραμπ είχε την μεγάλη αγάπη του με τον Σίσι ( τον Αιγύπτιο Πρόεδρο Αμπντέλ Φατά αλ-Σίσι ).
Φεύγοντας από την Ουάσιγκτον μερικοί από τους Τούρκους γραφειοκράτες θα πρέπει να σκέφτονταν: « Πολύ θα μας λείψει ο Ομπάμα στους μήνες που έρχονται.» Αυτοί που είχαν γίνει δεκτοί από τον Ομπάμα στον Λευκό Οίκο θα είδαν την πικρή πραγματικότητα. Και αυτό πρέπει να εξηγεί γιατί του Χακάν Φιντάν, αρχηγού της ΜΙΤ, το πρόσωπο ήταν σαν πέτρα παγωμένη σε όλη τη διάρκεια του γεύματος.