Η σκληρότερη δοκιμασία που έπληξε ακόμη και τους σκεπτόμενους Ελληνες, σε τούτα τα χρόνια της κρίσης, είναι ότι τους ανάγκασε όσα πίστεψαν να τα αναθεωρήσουν, όχι όμως και να αναζητήσουν μέσα στις διασταυρούμενες ροπές κάποιο σημείο προσανατολισμού. Παρέμειναν παθητικοί θεατές του ίδιου του δράματος τους, δίνοντας την εντύπωση ότι διατρέχουν την εποχή της βλακείας.
Ανάμεσα στα φοβερά κοινωνικά γκρεμίσματα, στις αμφιταλαντεύσεις, ανάμεσα στις αμφιβολίες και στις άσπλαχνες διαψεύσεις των ανερμάτιστων πολιτικών που εφαρμόστηκαν, δεν ένιωσαν την ανάγκη να αναζητήσουν κάποιο δρόμο καινούργιο.
Και θα μπορούσαν να τον αναζητήσουν μόνοι, έστω με το πικρό απόθεμα δυσπιστίας στην ψυχή, για ό,τι αγάπησαν σε τούτο τον τόπο, για ό,τι αγωνίστηκαν προηγούμενες γενιές, για ό,τι φανατίστηκαν και πίστεψαν παλαιότερα.
Αντίθετα, αν και για κάποιους αναντίρρητα αγωνιώδης η συναίσθηση τούτη της ψυχικής ερήμωσης, δεν έκανε πιο βασανιστικό το συναίσθημα της ευθύνης μπροστά στην κοινωνία, αλλά και στον ίδιο τον εαυτό τους.
Δεν εκμεταλλεύτηκαν την προίκα της πείρας που έχουν σωρεύσει τόσα χρόνια πειραματισμών της πολιτικής ανικανότητας επάνω στην κοινωνία και στα προβλήματά της. Δεν εκμεταλλεύτηκαν το πολύτιμο κεφάλαιο της ατομικής τους συνείδησης, που έχει σωρευτεί μέρα με την ημέρα, σαν αποταμίευση μόχθου από την εμπειρία της πολύχρονης κρίσης.
Αρνήθηκαν να έρθουν σε επαφή με την τραγική και απίθανα κουραστική πραγματικότητα των καιρών, ιδιαίτερα οι άνθρωποι του πνεύματος και της τέχνης, οι οποίοι αντιμετώπισαν από την αρχή το χάος με παθητικότητα, γιατί έλειψε η ψυχική σύνδεση τους με το σύνολο, αλλά και γιατί η πολιτική σύγχυση που προλόγισε την κρίση δεν ευνοούσε καμία σταθερή κατεύθυνση.
Οι σκεπτόμενοι Ελληνες και οι πνευματικοί άνθρωποι τούτου του τόπου, ιδιαίτερα οι τελευταίοι, αντί να τρέπονται σε φυγή ή να αναζητούν να εξασφαλίσουν όρους εξαγορασμένης επιβίωσης, θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν με διάθεση αγωνιστική την πολιτική που είχε και έχει την παχυδερμία του ιπποπόταμου.
Τελικά θεμελιωμένες πεποιθήσεις απεδείχθησαν αξίες κίβδηλες. Η ασκούμενη πολιτική υπέβαλε το λαό σ' ένα σύστημα στέρησης και εξαθλίωσης, ενώ εμφάνισε την εξάρτηση από τους δανειστές σαν αληθινή σωτηρία.
Με τον τρόπο δε τούτο υποσκάπτονταν τα εσωτερικά θεμέλια της κοινωνίας, ενώ η προπαγάνδιση της ανάγκης του "ζωτικού χώρου" των μνημονίων ήταν μια άλλη σύρροπη απόπειρα τροπής της λαικής θέλησης στην αποδοχή των των τυχοδιωκτικών περιπετειών της πολιτικής και στην "αφομοίωση" των διαφόρων εκβιαστικών διλημμάτων.
Πως να μη ζούμε την εποχή της ντροπής;