Φιλόλογος-Μ.Α. Πολιτικής Φιλοσοφίας Α.Π.Θ.
Με τον όρο Στρατηγικό Βάθος μας έρχεται στο νου το έργο του πολιτικού, διπλωμάτη και πρώην πρωθυπουργού της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου. Με άλλα λόγια το Στρατηγικό Βάθος ονομάζεται Στρατηγική της Ισχύος και περιλαμβάνει τις επιδιώξεις ενός λαού και ενός κράτους για επιβίωση και κατ’ επέκταση για κυριαρχία ή έλεγχο σε καίριες γεωπολιτικές ζώνες ή σφαίρες επιρροής. Οι επιδιώξεις αυτές είναι πολιτικές, στρατιωτικές, οικονομικές και πολιτιστικές.
Η επικαιρότητα είναι στραμμένη στην Κύπρο και στις εξελίξεις γύρω από τα υποθαλάσσια ενεργειακά αποθέματα της Μεγαλονήσου. Υπό το άγρυπνο βλέμμα των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων αλλά και με «ασπίδα» τη διακριτική παρουσία πολεμικών σκαφών από τους στόλους της Γαλλίας, των ΗΠΑ και του Ισραήλ, το πλωτό γεωτρύπανο «West Capella» της γαλλοϊταλικής πετρελαϊκής κοινοπραξίας TOTAL - ENI βρίσκεται ήδη από την Τετάρτη (12/07/2017) μέσα στο θαλάσσιο χώρο του Οικοπέδου 11 της Κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ).
Κι ενώ τα αρμόδια κλιμάκια της κοινοπραξίας ετοιμάζουν βήμα προς βήμα τις διαδικασίες εγκατάστασης του γεωτρύπανου πάνω από το κοίτασμα «Ονησίφορος», η Τουρκία, δυστυχώς, εμφανίζεται ολοένα και πιο προκλητική, μετά το «ναυάγιο» στις διαπραγματεύσεις του Crans Montana στην Ελβετία για το Κυπριακό και το ενδεχόμενο πρόκλησης ενός «θερμού» επεισοδίου δεν θα πρέπει να θεωρείται σε καμία περίπτωση αμελητέο.
Ας δούμε λίγη από την θεωρία Διεθνών Σχέσεων, γιατί πράξη χωρίς θεωρία, δηλαδή χωρίς σκέψη και σχέδιο δεν γίνεται.
Από τον Θουκυδίδη ως τον Μακιαβέλι, τον Clausewitz και τον Morgenthau το ζητούμενο είναι ο συνδυασμός της Ισχύος και του Δικαίου. Επηρεασμένος και από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, ο Τυνήσιος κοινωνιολόγος του 14ου αι., Ibn Chaldun, υποστήριξε πως είναι σημαντικός ο κοινωνικός δεσμός –που τον ονομάζει Asabiyah- μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας ή ενός έθνους ή μιας ομάδας ίδιας θρησκείας.
Σύμφωνα με τον Αχμέτ Νταβούτογλου τα κράτη δεν έχουν σταθερά σύνορα αλλά γεωπολιτικά προωθημένα όρια. Στην στρατηγική ορολογία υπάρχουν οι Κεντρικές Περιοχές (Core Areas) και οι Γεωπολιτικές Ζώνες Σύγκρουσης (Shatterbelt).
Τέτοιες ζώνες είναι για την Τουρκία συγκεκριμένες περιοχές των Βαλκανίων (FYROM, Κοσσυφοπέδιο, Βοσνία, Θράκη) του Έυξεινου Πόντου και του Αιγαίου. Επιδίωξή της είναι να μη δεσμεύεται από τα σύνορα αλλά να δημιουργήσει προωθημένα όρια και έναν ορίζοντα, ώστε να εγκαθιδρύσει μια ολότητα μεταξύ των κεντρικών περιοχών και των νέων ζωνών με στρατηγική συνέπεια.
Με την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τη δημιουργία των Βαλκανικών κρατών δημιουργήθηκαν γεωπολιτικά και πολιτισμικά κενά. Όμως οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί της Αλβανίας, του Κοσόβου, των Σκοπίων, της Βοσνίας και της Θράκης είναι η βάση της πολιτικής επιρροής της Τουρκίας στα Βαλκάνια.
Η Τουρκία νιώθει πως έχει ιστορική ευθύνη απέναντι στις ισλαμικές κοινότητες που αποτελούν τα οθωμανικά κατάλοιπα του ένδοξου παρελθόντος. Προς το συμφέρον της Τουρκίας είναι ο εποικισμός της Ελλάδας, μέσω των μεταναστευτικών ροών, με συμπαγείς μουσουλμανικούς πληθυσμούς, κυρίως στη Θράκη και στη Μακεδονία.
Ο Αχμέτ Νταβούτογλου θεωρεί σημαντική την επιβιωση της οθωμανικής κληρονομιάς στα Βαλκάνια. Οι Βόσνιοι και οι Αλβανοί είναι μουσουλμάνοι στην πλειονότητα και φυσικοί σύμμαχοι της Τουρκίας. Η Τουρκία επιδιώκει συμμαχίες με μουσουλμανικές μειονότητες που διαβιούν στην Βουλγαρία, Ελλάδα, Σκόπια, Σαντζάκ (επαρχία Σερβίας), Κόσοβο και Ρουμανία.
Σύμφωνα με τον Α. Νταβούτογλου, στόχος της εξωτερικής της πολιτικής της χώρας του είναι η δημιουργία νομικού πλαισίου για το δικαίωμα παρέμβασης στα ζητήματα που αφορούν τις μουσουλμανικές μειονότητες των Βαλκανίων. Η νομιμότητα της επέμβασης στην Κύπρο, που αποτελεί ένα εντυπωσιακό παράδειγμα στη σύγχρονη εποχή, κατέστη δυνατή εντός ενός τέτοιου είδους νομικού πλαισίου.
Επίσης κρίνει πως η ζώνη ασφαλείας στην Ανατολική Θράκη είναι απαραίτητο να επεκταθεί δυτικότερα για να δημιουργηθούν «ομπρέλες ασφαλείας» στην περιφέρεια με στόχο την εξισορρόπηση του ρωσικού παράγοντα. Ως ομπρέλες ασφαλείας θεωρούνται τα κράτη Αλβανία, Βοσνία, FYROM. Τα τεχνητά σύνορα ή παραπετάσματα δεν τα παραδέχεται. Θεωρεί ως τέτοιο τεχνητό παραπέτασμα τον γεωστρατηγικό χώρο μεταξύ Καυκάσου και Ανατολικής Μικράς Ασίας.
Η ρωσική διείσδυση και διεκδίκηση του Καρς, Αρνταχάν και Στενών Δαρδανελλίων οδήγησε την Τουρκία στην αγκαλιά του ΝΑΤΟ (ένταξη 1952). Από την άλλη πλευρά, ο χώρος της Μέσης Ανατολής αποτελεί για την Τουρκία μια κοινωνικοπολιτική ενότητα στη βάση της ισλαμικής θρησκείας και της κοινής ιστορικής κληρονομιάς των Οθωμανών.
Όσο για τα χωρικά ύδατα ο Α. Νταβούτογλου έχει να μας πει τα εξής: Αν ορίζονται στα 6ν.μ. τότε η Ελλάδα έχει 35% κυριαρχία και το 56% είναι Ανοιχτή Θάλασσα (διεθνή ύδατα). Αν επεκταθεί στα 12ν.μ. σύμφωνα με τη Συμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (1998) τότε η Τουρκία δεν θα έχει πρόσβαση στο Αιγαίο χωρίς την άδεια της Ελλάδας.
Το ποσοστό ανοιχτής θάλασσας θα υποχωρήσει στο 26% του Αιγαίου, η ελληνική κυριαρχία θα γίνει 63,9% και η τουρκική 10%. Θα πρόκειται για στρατηγική πολιορκία εκ μέρους της Ελλάδας αν αποκτήσει ισχύ η θέση των 12 ναυτικών μιλίων. Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη πως η οικονομική δραστηριότητα της Τουρκίας (το 88% του εξωτερικού εμπορίου) γίνεται μέσω θαλασσίων μεταφορών και το 65% διασχίζει το Αιγαίο…