Φιλόλογος-Μ.Α. Πολιτικής Φιλοσοφίας Α.Π.Θ.
Το Θεϊκό Σχέδιο λειτουργεί «κατ’ οικονομίαν», δηλαδή παρακάμπτει τη φυσική τάξη, υπερβαίνει τους κανόνες της φύσης χάριν της σωτηρίας όλων των ανθρώπων. Θα μου πείτε αυτό γίνεται; Απάντηση: γιατί όχι; Μήπως ο ίδιος ο Άνθρωπος δεν είναι μια υπέρβαση της φυσικής τάξης; Δεν είναι η προσωποποίηση της Αταξίας και της Τάξης αρκεί ο ίδιος να το επιλέξει;
Για τους Χριστιανούς η Παναγία είναι το σύμβολο της παρθενίας, της αγνότητας και αγιότητας. Η Θεοτόκος Μαρία είναι το αρχέτυπο γυναίκας και μητέρας που αξίζει να σεβαστεί και να λατρέψει ο πιστός. Η υπέρβαση των φυσικών κανόνων έγινε κατ’ οικονομία, εφ’ όσον η Παρθένος πνευματικώς και ψυχικώς γέννησε τον Υιό του Θεού, τον ανακαινισμένο εσωτερικά άνθρωπο και εγκαινίασε τον νέο κόσμο, την Καινή Κτίση εν Πνεύματι.
Οι Διανοούμενοι της Ορθοδοξίας, τους οποίους ονομάζουμε Πατέρες, έδωσαν σημαντικές απαντήσεις σε δυσνόητα ερωτήματα επί παντός του επιστητού. Η επίδραση των Ορθοδόξων Πατέρων (Μ. Βασιλείου, Γρηγορίου Θεολόγου, Ιωάννου Χρυσοστόμου, Γρηγορίου Νύσσης, Ιωάννου Δαμασκηνού κ.ά.) στην Ρωμαιοκαθολική εκκλησία ήταν τόσο μεγάλη, ώστε συχνά οι Ρωμαιοκαθολικοί στηρίζονταν σε αποσπάσματα κειμένων των Ορθοδόξων για να υποστηρίξουν καινούρια δόγματα. Ένα από αυτά είναι το λατινικό δόγμα της «άσπιλης σύλληψης» (immaculata conceptio) της Μαρίας.
Αυτό σημαίνει πως η ίδια η Μαρία γεννήθηκε «άσαρκα» και έτσι ήταν απαλλαγμένη από το προπατορικό αμάρτημα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν δέχεται αυτό το δόγμα των Καθολικών. Πρώτον, γιατί δίνει έμφαση στην Χριστολογία και στην Αγία Τριάδα, που δεν μπορεί να γίνει τετράδα. Δεύτερον, γιατί θεωρεί την Θεοτόκο γυναίκα αυτού του κόσμου, η οποία λόγω της αγαθής της προαίρεσης, της βούλησης του νού και της ψυχικής εγκαρτέρησης είναι Παρθένος. Εξάλλου η Εύα της Παλαιάς Διαθήκης ήταν σωματικώς παρθένα αλλά δεν δίστασε να παρακούσει το θέλημα του Θεού και να οδηγήσει το ανθρώπινο γένος στην πτώση.
Η αναμαρτησία και αγιότητα της Μαρίας προκύπτουν από το ήθος της και όχι από την καταγωγή της! Η παρθενία της είναι καθολική ψυχοσωματική κατάσταση και κατεξοχήν πνευματική. Για την Παρθένο έγραφε ο Άγιος Ανδρέας Κρήτης: «Εάν κάτι που υπερβαίνει τα ανθρώπινα συνέβη σε Αυτήν «κατ’ οικονομίαν» να μην απορεί κανείς, γιατί άρρητα είναι αυτά και δεν εξηγούνται με λόγια». Ο Ιωάννης Χρυσόστομος τόνιζε: «Μαριάμ, εργαλείον του τεχνίτου, εκείνη μήτηρ αληθώς, ουδέ έτεκε φυσικώς, αλλά συνέλαβε υπερφυώς»!
Η προσωνυμία «Αειπάρθενος» δεν αναφέρεται μόνο στην παρθενική γέννηση του Ιησού. Δεν υπονοεί μόνον αποκλεισμό κάθε εγγάμου σχέσεως. Η παρθενία δεν περιορίζεται σε κάποιο μέρος της ζωής του ανθρώπου, αλλά αναφέρεται σε όλη την ύπαρξη του, καθ’ όσον η αληθής παρθενία υπερβαίνει την σωματική αγνότητα και προσλαμβάνει ευρύτερες διαστάσεις, επεκτεινόμενη σε όλον τον άνθρωπο. Άλλωστε η σωματική παρθενία καθίσταται περιττή, εάν η ψυχή είναι υπόδουλη στα πάθη. Η εικονική γλώσσα της Αποκάλυψης περιγράφει την παρθενικότητα ως μια διάσταση της Βασιλείας του Θεού.
Οι ευσεβείς πιστοί τιμούν την Παναγία, η οποία είναι Μεσίτρια μεταξύ Θεού και ανθρώπων. Είναι πιο κοντά στον Θεό από κάθε άλλον Άγιο. Είναι το Αρχέτυπο (Πνεύμα- Ιδέα) με την μεγαλύτερη δύναμη, γεγονός που εξηγεί και την ιδιάζουσα ευσέβεια των πιστών, των ασκητών και των μυστικών προς Αυτήν. Ήδη από τον Ωριγένη ετιμάτο ως το πρότυπο της εγκράτειας και της ασκήσεως. Οι Πατέρες του 3ου και 4ου αιώνα της απέδιδαν όλες τις αρετές που απαιτούνταν από το ασκητικό και μοναχικό ιδεώδες.
Παρακλητικός Κανών: «Διάσωσον Μεσίτρια από κινδύνων τους δούλους σου Θεοτόκε, ότι πάντες μετά Θεόν εις σε καταφεύγομεν ως άρρηκτο τείχος και προστασία»! Επίσης η Παναγία σώζει επειδή πρεσβεύει για χάρη μας: «ταις πρεσβείαις της Θεοτόκου, Σώτερ σώσον ημάς»! Η κλίμακα του Ιακώβ εξεικονίζει την Μαρία που ένωσε τα «διεστώτα» και συνάπτει αυτά για πάντα με τις πρεσβείες και τη μεσιτεία της προς τον Υιό και Θεό της. Στη χριστιανική εικονογραφία και υμνολογία (ακολουθίες, Θεοτοκάρια, συναπτές κ.ά.) η Παρθένος δέεται υπέρ των πιστών και δεομένη εκφράζεται ως Μητέρα όλων!
Η «Κοίμηση της Θεοτόκου» γιορτάζεται τον 15Αύγουστο επειδή υπάρχει η παράδοση της εορτής της εκείνη την ημερομηνία από τα μέσα του 5ου αιώνα στον ναό Κοιμήσεως στην Γεσθημανή. Για την Κοίμηση υπάρχουν διηγήσεις στα Απόκρυφα Ευαγγέλια των πρώτων χριστιανικών χρόνων.
Το ότι η Παναγια εκοιμήθη και δεν υπέπεσε σε φθορά οφείλεται στην αγνότητά της. Έτσι, μιλούμε για «Μετάσταση» και «Αφθαρσία» της Παναγίας. Αυτό σημαίνει πως και εμείς ζούμε προληπτικώς την κοινή Ανάσταση των ανθρώπων. Συνακόλουθο της αγιότητας είναι η υπέρβαση της νομοτέλειας και της φθοράς. Η Καθαρότητα ψυχής- πνεύματος – σώματος (δηλαδή η Παρθενία) δόθηκε στον άνθρωπο από τη Θεία Πρόνοια και είναι ικανή να ορθώσει, να υψώσει τον Άνθρωπο, όπως εξηγεί(!) ο Γρηγόριος Νύσσης.
Θα κλείσω το παρόν δοκίμιο με τα λόγια του Νικόδημου Αγιορείτου για την Παναγία: «Καθώς το περιβόλι γίνεται για να φυτευθεί το δένδρο και πάλι το δένδρο φυτεύεται για τον καρπό, έτσι όλος ο νοητός και αισθητός Κόσμος έγινε για τον σκοπό αυτόν, ήτοι για την Κυρία Θεοτόκο. Και πάλι η Κυρία Θεοτόκος έγινε για τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό. Και έτσι τελειοποιήθηκε η αρχαία βουλή και ο σκοπός ο πρώτος του Θεού. Με το ότι ανακεφαλαιώθηκαν τα πάντα στον Άνθρωπο και ενώθηκε η Κτίση με τον Κτίστη κατ’ αυτήν την υπόσταση. Αυτός είναι ο ανώτατος βαθμός της ενώσεως, ύστερα από τον οποίο άλλος ανώτερος ούτε ευρέθη, ούτε θα ευρεθεί».
(Η εικόνα με την Κοίμηση της Παναγίας είναι ζωγραφισμένη από τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο–El Greco και βρίσκεται στην Ελλάδα, στην Ερμούπολη Σύρου).