Τα 206 οστά του σώματός μας
εξυπηρετούν διάφορους σκοπούς. Στηρίζουν και προστατεύουν εσωτερικά
όργανα, για παράδειγμα το κρανίο προστατεύει τον εγκέφαλο και τα πλευρά
προστατεύουν τους πνεύμονες. Οι μύες που προσφύονται στα οστά κινούν τα
μέλη του σώματος. Ο μυελός των οστών, ο μαλακός, σπογγώδης ιστός στο
εσωτερικό πολλών οστών, παράγει και αποθηκεύει κύτταρα του αίματος.
Σύμφωνα με την κοινωφελή μη κερδοσκοπική οργάνωση «Μείνε Δυνατός», περισσότερα
από 100 διαφορετικά είδη καρκίνου μάς είναι γνωστά και όλα έχουν ένα
κοινό γνώρισμα: Τα κύτταρα γίνονται «παθολογικά». Αυτά τα παθολογικά
κύτταρα αναπτύσσονται και καταστρέφουν ιστούς του σώματος και είναι
δυνατό να εξαπλωθούν και σε άλλα μέρη του, δηλαδή να κάνουν μεταστάσεις.
Τα υγιή κύτταρα που συνιστούν τους ανθρώπινους ιστούς αναπτύσσονται,
διαιρούνται και αντικαθίστανται με μια φυσική τάξη. Αυτή η διαδικασία
κρατά το σώμα σε καλή κατάσταση. Εάν τα κύτταρα χάσουν την ικανότητα να
ελέγχουν τη διαίρεσή τους, αυξάνουν ταχέως και χωρίς καμιά τάξη,
σχηματίζουν μεγάλη ποσότητα ιστού και η μάζα του επιπλέον ιστού λέγεται
όγκος.
Οι όγκοι μπορεί να είναι καλοήθεις ή κακοήθεις:
- Οι καλοήθεις όγκοι δεν είναι καρκίνος. Δεν εξαπλώνονται σε άλλα
μέρη του σώματος και σπάνια απειλούν τη ζωή. Οι καλοήθεις όγκοι συνήθως
είναι δυνατό να αφαιρεθούν. Αν και οι καλοήθεις όγκοι των οστών μερικές
φορές επανεμφανίζονται, μπορεί και πάλι να αφαιρεθούν με επιπρόσθετη
εγχείρηση.
- Οι κακοήθεις όγκοι είναι καρκίνος. Μπορεί να καταλάβουν και να
καταστρέψουν γειτονικούς υγιείς ιστούς και όργανα. Τα καρκινικά κύτταρα
επίσης μπορεί να αποκολληθούν από τον όγκο και να εισέλθουν στην
κυκλοφορία του αίματος. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο ο καρκίνος στα
οστά μπορεί να εξαπλωθεί και σε άλλα μέρη του σώματος.
Καρκίνοι που ξεκινούν από τα οστά λέγονται πρωτογενείς καρκίνοι των
οστών. Παρουσιάζονται κυρίως στα άνω και κάτω άκρα αλλά μπορεί να
εμφανιστούν σε οποιοδήποτε οστό του σώματος. Τα παιδιά και οι νέοι
εμφανίζουν πιο συχνά καρκίνο των οστών σε σύγκριση με τους ενήλικες.
Οι πρωτογενείς καρκίνοι των οστών λέγονται σαρκώματα. Υπάρχουν
διάφοροι τύποι σαρκωμάτων. Καθένα εμφανίζεται σε διαφορετικό είδος
οστίτη ιστού. Τα πιο συνηθισμένα είναι το οστεοσάρκωμα, το σάρκωμα Ewing
και το χονδροσάρκωμα.
Το οστεοσάρκωμα είναι ο συνηθέστερος τύπος καρκίνου των οστών στους
νέους. Συνήθως εμφανίζεται σε άτομα 10-25 ετών. Οι άνδρες προσβάλλονται
πιο συχνά απ’ τις γυναίκες. Το οστεοσάρκωμα ξεκινά συχνά στα άκρα των
οστών, απ’ όπου παράγεται νέος οστίτης ιστός καθώς μεγαλώνει το νεαρό
άτομο. Συνήθως προσβάλλει τα μακρά οστά των άνω και κάτω άκρων.
Το σάρκωμα Ewing συνήθως εμφανίζεται σε άτομα μεταξύ 10 και 25
χρόνων. Πιο συχνά προσβαλλόμενοι θεωρούνται οι έφηβοι. Αυτός ο τύπος
καρκίνου σχηματίζεται στο μέσο τμήμα (διάφυση) των μακρών οστών. Συνήθως
προσβάλλει τα οστά της λεκάνης και τα μακρά οστά του μηρού και του
βραχίονα. Εμφανίζεται επίσης στα πλευρά.
Το χονδροσάρκωμα απαντάται κυρίως στους ενήλικες. Αυτό το είδος όγκου
σχηματίζεται στους χόνδρους, στον ελαστικό ιστό πλησίον των αρθρώσεων.
Άλλοι τύποι καρκίνου των οστών είναι τα ινοσαρκώματα, σι
γιγαντοκυτταρικοί όγκοι των οστών και τα χονδρώματα. Αυτές οι σπάνιες
περιπτώσεις καρκίνου συνήθως προσβάλουν άτομα ηλικίας άνω των 30 ετών.
Οι καρκίνοι που ξεκινούν απ’ τα οστά είναι αρκετά σπάνιοι. Αντίθετα,
δεν είναι ασυνήθιστο να εξαπλωθεί καρκίνος από άλλα μέρη του σώματος στα
οστά. Όταν συμβεί αυτό, η ασθένεια δεν λέγεται πλέον καρκίνος των
οστών. Κάθε τύπος καρκίνου παίρνει το όνομά του από το όργανο ή τον ιστό
του σώματος απ’ όπου ξεκίνησε. Η θεραπεία του καρκίνου που έχει
εξαπλωθεί στα οστά εξαρτάται από το σημείο στο οποίο πρωτοεμφανίστηκε
και από τον βαθμό της επέκτασής του.
Οι καρκίνοι που εμφανίζονται στους μυς, στον λιπώδη ιστό, στα νεύρα,
στα αγγεία και σε άλλους τύπους συνδετικού και ερειστικού ιστού του
σώματος λέγονται σαρκώματα των μαλακών μορίων. Προσβάλουν και παιδιά και
ενήλικες.
Η λευχαιμία, το πολλαπλό μυέλωμα και το λέμφωμα είναι καρκίνοι που
προέρχονται από κύτταρα που παράγονται στο μυελό των οστών. Είναι
διαφορετικού είδους ασθένειες και όχι καρκίνοι των οστών.
Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου των οστών
Τα συμπτώματα του καρκίνου των οστών συνήθως εξελίσσονται αργά.
Εξαρτώνται από το είδος, τη θέση και το μέγεθος του όγκου. Ο πόνος είναι
το πιο συχνό σύμπτωμα του καρκίνου των οστών. Πολλές φορές ένα σκληρό,
ελαφρά ευαίσθητο εξόγκωμα στο οστό μπορεί να ψηλαφηθεί κάτω από το
δέρμα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις ο καρκίνος των οστών παρεμποδίζει τις
φυσιολογικές κινήσεις των αρθρώσεων. Ο καρκίνος των οστών μπορεί να
προκαλέσει κατάγματα στα οστά.
Τα παραπάνω συμπτώματα δεν είναι σίγουρα σημεία καρκίνου. Μπορεί να
προκαλούνται από άλλα, λιγότερο σοβαρά προβλήματα. Μόνο ένας γιατρός
μπορεί να διαγνώσει με σιγουριά.
Πως γίνεται η διάγνωση του καρκίνου των οστών
Για να διαγνωστεί ο καρκίνος των οστών, ο γιατρός κάνει ερωτήσεις
σχετικά με το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς και της οικογένειάς του και
εκτελεί μια πλήρη φυσική εξέταση. Συνήθως ζητά την διεξαγωγή γενικών
εξετάσεων αίματος και ακτινογραφιών. Οι ακτινογραφίες είναι δυνατό να
δείξουν η θέση, το μέγεθος και το περίγραμμα ενός όγκου των οστών. Στις
ακτίνες Χ οι καλοήθεις όγκοι συνήθως μοιάζουν στρογγυλοί και λείοι, με
ομαλά όρια. Οι καρκίνοι των οστών συνήθως έχουν παράξενα σχήματα με
ασαφή όρια.
Εάν οι ακτίνες Χ δείξουν έναν πιθανό καρκίνο, τότε μπορούν να γίνουν
μερικές από τις ακόλουθες εξετάσεις. Αυτές οι εξετάσεις θα δείξουν εάν ο
όγκος έχει ήδη αρχίσει να εξαπλώνεται.
- Σπινθηρογράφημα οστών: Περιγράφει το μέγεθος, το σχήμα και τη θέση
των παθολογικών περιοχών στα οστά. Ένα μικρό ποσό ραδιενεργού υλικού
εισάγεται στην κυκλοφορία και ανιχνεύεται με τη βοήθεια ενός ειδικού
οργάνου που ονομάζεται scanner (ανιχνευτής).
- Αξονική τομογραφία (CT ή CAT scan): Είναι μια εξέταση βασιζόμενη
στις ακτίνες Χ η οποία δίνει λεπτομερείς εικόνες εγκάρσιων τομών του
σώματος. Οι εικόνες αυτές συντίθενται με τη βοήθεια ηλεκτρονικού
υπολογιστή.
- Μαγνητική τομογραφία (MRI): Επίσης συνθέτει λεπτομερείς εικόνες
εγκάρσιων και επιμήκων τομών του σώματος. Η μαγνητική τομογραφία
χρησιμοποιεί έναν ισχυρότατο μαγνήτη συνδεδεμένο με ηλεκτρονικό
υπολογιστή.
- Αγγειογραφίες: Είναι ειδικές ακτινογραφίες των αγγείων. Μια
χρωστική που ανιχνεύεται με ακτίνες Χ εισάγεται στην κυκλοφορία του
αίματος, οπότε τα αγγεία διαγράφονται λεπτομερέστερα. Η εξέταση αυτή
βοηθά και στη μελέτη της διαδικασίας της χειρουργικής επέμβασης.
Η βιοψία είναι ο μοναδικός σίγουρος τρόπος πιστοποίησης της ύπαρξης
καρκίνου. Οι βιοψίες γίνονται καλύτερα σε ένα νοσοκομείο όπου βρίσκονται
εξειδικευμένοι γιατροί για τη διάγνωση καρκίνου των οστών. Ο γιατρός
αφαιρεί ένα δείγμα ιστού από τον όγκο και στη συνέχεια ένας
παθολογοανατόμος παρατηρεί τον ιστό κάτω από το μικροσκόπιο. Εάν βρεθεί
καρκίνος, ο παθολογοανατόμος μπορεί να διαγνώσει τον τύπο του καρκίνου
(σαρκώματος) και να κρίνει εάν θα αναπτυχθεί αργά ή γρήγορα.
Εάν τεθεί διάγνωση καρκίνου των οστών, είναι αναγκαίο να γνωρίζει ο
γιατρός ακριβώς το σημείο που βρίσκεται και εάν έχει εξαπλωθεί από το
αρχικό του σημείο εμφάνισης. Αυτή η πληροφορία είναι αναγκαία για τον
προγραμματισμό της θεραπείας. Τα αποτελέσματα των εξετάσεων,
ακτινογραφιών, τομογραφιών και της βιοψίας χρησιμοποιούνται στη
σταδιοποίηση του καρκίνου. Το στάδιο του καρκίνου δείχνει εάν η ασθένεια
έχει εξαπλωθεί και την ποσότητα του ιστού που έχει προσβληθεί.