 |
| gancheva / pixabay |
«Οι άνθρωποι που κατάγονται από τους Σπαρτιάτες» τιτλοφορείται δημοσίευμα του BBC με θέμα τη Μάνη και τους κατοίκους της.
«Στις κορυφές των λόφων, πέτρινα σπίτια που θυμίζουν μικρά κάστρα στέκονται με τις πλάτες τους στα κολοσσιαία βουνά του Ταΰγετου και αγναντεύουν το στωικό Ιόνιο. Αυτή είναι η γη των Μανιατών, μιας κοινωνίας που λειτουργεί με βάση φατρίες και θεωρείται πως προέρχεται από τους Σπαρτιάτες- τους θρυλικούς πολεμιστές της αρχαίας Ελλάδας» αναφέρεται σχετικά στο κείμενο του Σταβ Δημητρόπουλου.
Ξεκινώντας, ο δημοσιογράφος αναφέρεται στον Γιώργο Οικονομέα, κάτοικο της περιοχής, ο οποίος μεγάλωσε στο Νεοχώρι, από όπου δεν έφυγε ποτέ. «Έχει τον σωματότυπο ενός πολεμιστή- γεροδεμένος, με φαρδιές πλάτες- αλλά το γεμάτο ρυτίδες πρόσωπό του ήταν ζεστό και ήρεμο» γράφει σχετικά. Μιλώντας για το «λαλάγγι» που τον σέρβιρε (τραγανή ζύμη τηγανισμένη σε ελαιόλαδο), ο κ. Οικονομέας λέει πως πρόκειται για κάτι που πιθανότατα έτρωγαν πριν χιλιάδες χρόνια ο πιο φημισμένοι πολεμιστές της αρχαίας Ελλάδας. «Ο Λέλεγας, ο πρώτος βασιλιάς της Σπάρτης, ήταν πιθανότατα ο πρώτος που το έφτιαξε» σχολιάζει χαρακτηριστικά.
«Αν θες να πάρεις μια γεύση για το πώς θα ήταν η ζωή στην αρχαία Σπάρτη, μην πας παραπέρα. Είμαστε όσο Σπαρτιάτες γίνεται» προσθέτει.
Ως γνωστόν, οι Σπαρτιάτες, κυρίαρχοι της Πελοποννήσου κατά την εποχή των πόλεων-κρατών, ήταν αφιερωμένοι στον πόλεμο: Τα αγόρια άρχιζαν να λαμβάνουν σκληρή στρατιωτική εκπαίδευση σε ηλικία επτά ετών και γίνονταν κανονικοί στρατιώτες στα 20 τους. Οι Σπαρτιάτισσες δεν είχαν ρόλο στον στρατό, ωστόσο είχαν περισσότερα δικαιώματα από ό,τι οι γυναίκες σε άλλες ελληνικές πόλεις, καθώς μορφώνονταν και τους επιτρεπόταν να κατέχουν περιουσία. Ως εκ τούτου, ήταν γνωστές για την ανεξαρτησία τους.
Η Σπάρτη έφτασε στο αποκορύφωμα της δύναμής της μετά τη νίκη της επί της Αθήνας στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, ωστόσο η παντοδυναμία των Λακεδαιμονίων τελείωσε οριστικά με τη μάχη των Λεύκτρων, όπου ο πανίσχυρος σπαρτιατικός στρατός γνώρισε την πανωλεθρία στα χέρια των Θηβαίων του Επαμεινώνδα και του Πελοπίδα. Η Σπάρτη αποτραβήχτηκε και χάθηκε σταδιακά από το προσκήνιο των εξελίξεων, καθώς πρωταγωνιστές γίνονταν άλλοι. Ωστόσο, οι Σπαρτιάτες της Μάνης, προστατευμένης από τους ορεινούς όγκους του Ταϋγέτου, έμειναν στους τόπους τους, τον οποίο υπερασπίστηκαν ανά τους αιώνες απέναντι σε κάθε εισβολέα- από τους βάρβαρους επιδρομείς της σκοτεινής περιόδου μετά την κατάρρευση της Ρώμης μέχρι τους Φράγκους, τους Οθωμανούς Τούρκους, τους Τουρκοαιγύπτιους κ.α. Οι Μανιάτες, πέρα από την ξηρά, ήταν επικίνδυνοι και στη θάλασσα, καθώς επιδίδονταν στην πειρατεία ενώ συχνά ταξίδευαν σε άλλα μέρη, όπου προσέφεραν τις υπηρεσίες τους ως μισθοφόροι.
Γενικότερα, η φήμη της Μάνης ήταν τέτοια που πολλοί κατακτητές προτιμούσαν να μην ασχολούνται ιδιαίτερα μαζί της- παραπέμποντας στην αρχαία Σπάρτη, ακόμα και μετά την πτώση της ηγεμονίας της.
Η Μάνη παρέμεινε αυτόνομη μέχρι τα μέσα- τέλη του 19ου αιώνα, αλλά μόλις τη δεκαετία του 1970, με την κατασκευή νέων δρόμων, «άνοιξε» σε επισκέπτες. Όπως υπογραμμίζεται στο ρεπορτάζ, οι πολεμοχαρείς τάσεις των Μανιατών δεν είχαν να κάνουν μόνο με τους ξένους: Τη χερσόνησο διαφέντευαν διαφορετικές φατρίες- οικογένειες (πατριές), που συχνά χωρίζονταν από αιματηρές βεντέτες οι οποίες διαρκούσαν χρόνια- μάλιστα, μέχρι σχετικά πρόσφατα αναφέρονταν στους γιους τους ως «τουφέκια».
Πλέον ασχολούνται με πιο ειρηνικές δραστηριότητες, όπως η καλλιέργεια ελαιόδεντρων: Το ελαιόλαδο της Μάνης είναι φημισμένο. Ωστόσο, το παρελθόν της περιοχής δεν έχει ξεχαστεί. «Το αρχαίο σπαρτιατικό “ή ταν ή επί τας”...ακούγεται σε τακτική βάση» αναφέρεται σχετικά. «Δεν είναι το μόνο. Σχεδόν όποιος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μάνη θα σου πει ότι έχει σπαρτιάτικο αίμα στις φλέβες του» συμπληρώνεται.
«Οι Μανιάτες κατάγονται από τους αρχαίους Σπαρτιάτες, τελεία» λέει σχετικά ο κ. Οικονομέας, ο οποίος, στα 86 του (πρώην ιδιοκτήτης καφενείου, συνταξιούχος πλέον) θυμάται τη μάνα του να τον ταΐζει βραστά αυγά για να γίνει δυνατός, επιμένοντας πως ως το μόνο αγόρι της οικογένειας, είχε καθήκον να συνεχίσει την κληρονομιά της οικογένειας. Επίσης, θυμάται τις θείες του να μαζεύονται τη νύχτα πριν από μια κηδεία για να θρηνήσουν σε συχνότητες που σήκωναν την τρίχα- μια τελετουργία που συναντάται και στα ομηρικά έπη.
Ωστόσο, δεν υπάρχουν ατράνταχτα επιστημονικά στοιχεία που να αποδεικνύουν άμεσο συσχετισμό ανάμεσα στους Μανιάτες και τους αρχαίους Σπαρτιάτες, καθώς δεν υπάρχει διαθέσιμο «αυθεντικό» DNA των αρχαίων Σπαρτιατών- το μόνο που μένει είναι η ιστορία, οι θρύλοι και οι παραδόσεις τους. Κάποιοι ιστορικοί και ανθρωπολόγοι υποδεικνύουν λαογραφικά στοιχεία (τελετουργικά, ήθη και έθιμα κλπ) ωστόσο άλλοι διαφωνούν.
«Μίλησα με έναν καθηγητή ο οποίος αμφισβήτησε τους ισχυρισμούς σας για ευθεία καταγωγή από τους αρχαίους Σπαρτιάτες» λέει ο δημοσιογράφος πως είπε στον κ. Οικονομέα.
«Απτόητος, μου έδωσε άλλο ένα λαλάγγι. “Ή ταν ή επί τας”, να του πεις”» καταλήγει το κείμενο.