 |
| freenote - pixabay |
Φιλόλογος – Μ.Α. Πολιτικής Φιλοσοφίας Α.Π.Θ.
Αφορμή για να δούμε και να κρίνουμε το έργο του Μ. Βασιλείου Καισαρείας και του αδελφού του Γρηγορίου Νύσσης δίνουν τόσο οι γιορτές για τους Αγίους αδελφούς (η Εκκλησία τιμά την μνήμη τους την 1η Ιανουαρίου και την 10η Ιανουαρίου, αντίστοιχα), όσο και το αφιερωμένο στην Πολιτιστική Κληρονομιά των λαών έτος 2018 από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο Ελληνισμός έχει προσφέρει πολλά και οι Ορθόδοξοι Πατέρες είναι λόγιοι, θεολόγοι, φιλόσοφοι, λογοτέχνες, ηθολόγοι και δάσκαλοι όλης της ανθρωπότητας. Δυστυχώς είναι παραγκωνισμένοι από την σύγχρονη διανόηση, παρότι προσέφεραν πολλά στον Ουμανισμό της Αναγέννησης, στον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και την Νεωτερικότητα. Ο λόγιος Ολλανδός ιερέας και θεολόγος Έρασμος, ο οποίος έζησε στον 16ο αιώνα έχει στηριχθεί στα έργα των Ιεραρχών του πρώτου Χριστιανισμού και έχει πλέξει το εγκώμιο του Μ. Βασιλείου.
Ο Άγιος Βασίλειος επίσκοπος Καισάρειας Καππαδοκίας γεννήθηκε το 330 και πέθανε την 1η Ιανουαρίου του 379μ.Χ. Η οικογένεια με τα δέκα της παιδιά ζούσε στην Νεοκαισάρεια του Πόντου, όπου και ο Βασίλειος ανατράφηκε με Πόντια τροφό και έμαθε τα πρώτα του γράμματα από τον πατέρα του ρήτορα Βασίλειο. Η οικογένεια είχε μεγάλη περιουσία και ήταν χριστιανοί. Σπουδαία ήταν και τα αδέλφια του Βασιλείου: ο άγιος Γρηγόριος επίσκοπος Νύσσης Καππαδοκίας, ο νομομαθής Ναυκράτιος, η αγία Μακρίνα, ο Πέτρος επίσκοπος Σεβάστειας.
Η οργάνωση του κοινοβιακού βίου των Ορθόδοξων μονών οφείλεται στους κανόνες του Μ. Βασιλείου. Πρόκειται για ένα είδος Καταστατικού Χάρτη των μοναστηριών, τον οποίο συμβουλεύθηκαν και οι δυτικοί. Ο άγιος Βενέδικτος, ο αναμορφωτής των μοναστικών ταγμάτων στη Δύση, στηρίχθηκε στις εντολές του Βασιλείου και παρότρυνε τους μοναχούς να τις διαβάζουν. Ο Τραπεζούντιος καρδινάλιος Ρώμης Βησσαρίων αναμόρφωσε τα μοναστικά τάγματα της Καλαβρίας σύμφωνα με τους κανόνες του Μ. Βασιλείου.
Η «Βασιλειάδα» ήταν το σπουδαίο φιλανθρωπικό έργο του Βασιλείου στην Καισάρεια. Ήταν μια ολόκληρη πολιτεία με πολλά οικοδομήματα, νοσοκομεία, πτωχοκομεία, ορφανοτροφεία, γηροκομεία και ξενώνες. Εκεί ο επίσκοπος φρόντιζε όλον τον λαό. Προηγουμένως είχε χαρίσει την κολοσσιαία περιουσία του (ιδιοκτησίες που απλώνονταν σε τρία έθνη) στους πτωχούς της πατρίδας του.
Ο Βασίλειος ανατράφηκε με τα καινούρια χριστιανικά ιδεώδη. Βρισκόμαστε νοερά στον 4ο αιώνα, την εποχή που ο Χριστιανισμός και τα δόγματα της Ορθοδοξίας ήταν υπό διαμόρφωση. Συγχρόνως οι κοσμικές σπουδές ήταν αποδεκτές από τον μορφωμένες οικογένειες και απαραίτητες για όσους ήθελαν να ανέβουν στα υψηλά κοινωνικά κλιμάκια. Ο Βασίλειος σπούδασε στις φημισμένες σχολές των Αθηνών.
Ο Καππαδόκης Ιεράρχης Γρηγόριος (335-395μ.Χ), Επίσκοπος Νύσσης Καππαδοκίας (372-376μ.Χ και 378-395μ.Χ) ήταν φιλόσοφος, ψυχαναλυτής, λογοτέχνης και φεμινιστής! Σύμφωνα με τον Γρηγόριο το θηλυκό και το αρσενικό φύλο είναι τα προαιώνια Αρχέτυπα και το μεν αρσενικό ταυτίζεται με τον Πατέρα, το δε θηλυκό με το Άγιο Πνεύμα. Συμβολικά χρησιμοποιούνται τα ονόματα Αδάμ και Εύα για να δηλώσουν τις πρωτόγονες κεφαλές πάσης της ανθρωπότητας.
Ο Καππαδόκης Ιεράρχης τονίζει την ισότητα των ανθρώπων γιατί κοινή είναι η εκ Θεού καταγωγή μας. Επίσης: «Μικρός Κόσμος είναι ο Άνθρωπος. Και έχει συσταθεί από τα ίδια μικροστοιχεία που απαρτίζουν το όλον». Ας λάβουμε υπόψη τις σύγχρονες έρευνες των μοριακών βιολόγων που αναφέρουν ότι το ανθρώπινο DNA έχει στοιχεία από τα άστρα και το Σύμπαν. Τα γονίδια δεν είναι απλώς μια κληρονομιά από τους γονείς. Συνδέονται με την αρχέγονη λογική του Σύμπαντος.
Αυτός ο Έλληνας Πατέρας έχει επηρεάσει τους νεότερους Ευρωπαίους φιλοσόφους. Στην Αμερικανική «Internet Encyclopedia of Philosophy» (IEP) ο καθηγητής Donald Ross γράφει πως ο Γρηγόριος Νύσσης επηρέασε τον Ιερό Αυγουστίνο, τον John Locke («Δοκίμιο για την Ανθρώπινη Νόηση»), τον Εμ. Καντ («Κριτική του Καθαρού Λόγου»), τον Ενρί Μπερξόν που μετέγραψε την «ζωτική ενέργεια» του Γρηγορίου γαλλιστί σε «elan vital», τον υπαρξιστή φιλόσοφο Ζαν Πωλ Σαρτρ κ.ά. Όλοι οι φιλόσοφοι επαναλαμβάνουν τα λόγια του Γρηγορίου: «Ότι δια των αισθήσεων ο νούς ενεργεί. Οι αισθήσεις είναι πηγή γνώσεων… Ο νους τις επεξεργάζεται…»