Ο ευρωπαϊσμός, ως έκφραση πνευματική, υπήρξε πρώτιστα μια προβολή σαφήνειας και μεθοδικότητας. Υπήρξε σχεδόν πάντοτε η πιο αποφασιστική άρνηση του ενστίκτου και ως ηθική έννοια ταυτίζεται με την αρετή της ελευθερίας, της ελευθεροφροσύνης μάλλον. Ο ευρωπαϊσμός ανέκαθεν ήθελε να εκφράσει ολόκληρο τον άνθρωπο κι όχι μόνο μια πλευρά του, γιατί το ευρωπαϊκό πνεύμα είναι ένας ουμανισμός.
Σήμερα, ωστόσο, ο ευρωπαϊσμός νοσεί. Και ένα από τα σοβαρότερα νοήματά του είναι η θανάσιμη πάλη του με τις δυνάμεις της πλάνης και της "λαιμαργίας" των ισχυροτέρων κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Όπως σοβαρό νόσημα είναι η φαλκίδευση των συνειδήσεων των λιγότερο ισχυρών ευρωπαϊκών λαών.
Το σκιάχτρο της προπολεμικής Ευρώπης κρύβεται πίσω από τους σημερινούς της ηγέτες, γιατί είναι ένα αμετάκλητο σκιάχτρο. Η φυσιογνωμία της σημερινής Ευρωπαϊκής Ενωσης φαίνεται να είναι ένα ρευστό σχήμα που θέλει να αλλάξει μορφή. Ολα είναι ασταθή, αβέβαια και απειλητικά μαζί γιατί κρύβουν το απρόοπτο. Οι ευρωπαϊκοί λαοί ζουν μέσα σ' ένα ηλεκτρικό πλέγμα, εξαιτίας των βάναυσων οικονομικών πολιτικών, όπου αρκεί μια αδέξια επαφή για να αναδώσει τον σπινθήρα της ανάφλεξης.
Οι λαοί του ευρωπαϊκού Νότου, με την Ελλάδα πάντα στο προσκήνιο της οικονομικής καχεξίας και της εθνικού ευτελισμού της, φοβούνται και θέλουν μιαν αλλαγή, αλλά δεν είναι σίγουροι αν η αλλαγή θα γεννοβολήσει τη σταθερότητα ή την αναστάτωση.
Και ο ευρωπαίος του Νότου κυρίως ζει τη σημερινή ζωή με το αίσθημα της προσωρινότητας. Και όσο η προσωρινότητα του εξασφαλίζει την αναμονή, ζει την αναμονή του εγκαταλείποντας στην ασύδοτη πορεία των γεγονότων τον έλεγχο της προσωπικής του μοίρας. Νιώθει πως ο έλεγχος της ιστορίας του έχει ξεφύγει και δεν δεν γνωρίζει πως να τον ανακτήσει. Γιατί έχασε μαζί την εμπιστοσύνη στην αποτελεσματικότητα του ελέγχου του.
Οι αντικειμενικοί προωθητικοί παράγοντες για την πραγματική ενότητα της Ευρώπης έλειψαν. Η Ευρώπη που αναδύθηκε από δύο παγκοσμίους πολέμους ήταν ανάγκη πρώτα να λησμονήσει το αίμα, ύστερα να απαλύνει τα μίση, και κατόπιν να οικοδομήσει την ενιαία συνείδηση. Και προς την κατεύθυνση αυτή έγιναν αλματώδεις προσπάθειες. Ομως, δημιουργούνταν οι πολιτικοί εκείνοι όροι που αντί για την πραγματική ενότητα της Ευρώπης, έμελλαν να υψώσουν σύγχρονους φράχτες οικονομικών διαιρέσεων και εθνικών εγωισμών.
Στην Ευρώπη του 2018 επικρατεί μια αβεβαιότητα. Ο Ευρωπαίος πολίτης δεν ξέρει τι είναι εκείνο που πρόκειται να γεννηθεί και εύλογα το φοβάται. Ελπίζει αόριστα και φοβάται συγκεκριμένα. Οι φόβοι του είναι πολύ περισσότερο σαφείς απ' όσο είναι οι ελπίδες του.