Του Στέλιου Συρμόγλου
Η δε βασική κατάσταση είναι εκείνη κατά την οποία ο άνθρωπος βρίσκεται σε επαφή με τους άλλους ανθρώπους. Η αποκλειστική και μεμονωμένη κατάσταση ενός ατόμου έχει αξία όταν ερευνάται η ανατομία και η φυσιολογία του, ενώ όταν αποκόπτεται και μελετάται μακρυά από τις σχέσεις που έχει με τον άλλο κόσμο, καταντά να είναι κατάσταση ουτοπιστική και να μην έχει καμία αντικειμενική αξία.
Η πραγματικότητα είναι η κοινωνία των ανθρώπων και οι εξαρτήσεις που έχουν από αυτή. Ο άνθρωπος είναι επίσης δημιούργημα του εξωτερικού κόσμου και η αποκοπή του από αυτόν δεν μπορεί να οδηγήσει στην αποκάλυψη αληθινών σχέσεων και στην εξαγωγή αληθινών συμπερασμάτων.
Είναι γνωστή η θέση μας απέναντι στο γνωσιολογικό πρόβλημα. Η θέση αυτή ωστόσο δεν είναι αποκλειστική. Ούτε ο ορθολογισμός ή η εμπειρία ή η ενόραση ή ο ιδεαλισμός ερμηνεύουν με αυτοτέλεια τη διαδικασία της σκέψης, γιατί μετρώντας με τα ίδια μέτρα και σταθμά , που μετρούμε άλλες οντότητες και επαληθεύοντας την ορθότητα των συλλογισμών, παρατηρούμε πόσο η ατομική ζωή μεταβλήθηκε.
Γιατί, ενώ ξεκίνησε από μια θέση ενός ζωντανού οργανισμού, έπαθε τόσες μετατροπές και μεταβολές, επηρεαζόμενη από εξωτερικά κατ' εξοχήν αίτια, που κατάλυσαν την ατομικότητα του, ώστε να υπηρετεί τώρα με μια αφάνταστη πλαστικότητα άλλες αρχές και αντιλήψεις, τέλεια αντίθετες από τις αρχικές.
Από τις δύο κατηγορίες της γνωσιοθεωρίας του διανοητικού τρόπου της επιστήμης και της ενόρασης, η τελευταία πλησιάζει προς το πεδίο των βιωμάτων του ψυχικού βίου, ενώ η πρώτη είναι προιόν μιας καλλιέργειας που συμπληρώνει τη δεύτερη όχι μόνο στο πεδίο της ατομικής ζωής, αλλά ακόμη και στη ζωή των ανθρώπων που εξελίσσεται και πλάθεται διαρκώς με νέα στοιχεία.
Το θεμελιώδες ερώτημα αφορά τη γέννηση των αποφάσεων, την κατεύθυνση και τις επιδιώξεις. Υπάρχει άραγε καθοριστικός γνώμων της πορείας; Το άνθισμα των σκέψεων είναι τυχαίο και απροσδιόριστο ή είναι αποτέλεσμα λογισμών που ξεφεύγουν από τη συνείδηση και που η εμφάνισή τους προδίδει την ύπαρξη νόμων και καθοριστικών κανόνων;
Σε μια γενική διατύπωση θα τολμούσαμε να διατυπώσουμε την άποψη ότι κάθε λειτουργία οιασδήποτε μορφής είναι θεμελιωμένη στο δυισμό των αντιθέσεων με τις ποικίλες αποχρώσεις, που φανερώνουν τις δράσεις και τις αντιδράσεις της ψυχής. Ομως, το θέμα επιδέχεται μεγάλη συζήτηση...