Ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η περιεκτικότητα της ντομάτας σε πολυφαινόλες και ειδικά σε φλαβόνες και φλαβανόνες.
Η ντομάτα περιέχει τη θαυμάσια αντιοξειδωτική ουσία λυκοπένιο, η οποία εμφανίζει ισχυρότατη αντιοξειδωτική και αντικαρκινική δράση.
Από όλα τα καροτενοειδή, το λυκοπένιο είναι το αποτελεσματικότερο στην εξουδετέρωση της καταστρεπτικής μονήρους ελεύθερης ρίζας οξυγόνου. Είναι η φυτοχημική ουσία που προσδίδει στις ντομάτες το χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα τους.
Μικρές ποσότητες λυκοπενίου βρίσκονται επίσης στο καρπούζι, στα κεράσια, στις φράουλες, στο πεπόνι και στο γκρέιπφρουτ. Ωστόσο, οι ντομάτες αποτελούν την καλύτερη πηγή και ειδικότερα ο ντοματοχυμός και η τριμμένη ντομάτα (πολτός ή πουρές ντομάτας).
Το λυκοπένιο παρέχει υψηλή προστασία κατά του καρκίνου και δρα προφυλακτικά κατά της οξείδωσης της LDL χοληστερόλης.
Ντομάτα κατά του καρκίνου
Το 1995 ήρθαν για πρώτη φορά στο φως της δημοσιότητας αναφορές, σύμφωνα με τις οποίες το λυκοπένιο συμβάλλει στην πρόληψη του καρκίνου του προστάτη. Συγκεκριμένα, βρέθηκε ότι οι άνδρες που καταναλώνουν τουλάχιστον δέκα μερίδες τροφών με βάση την ντομάτα εβδομαδιαίως παρουσιάζουν 45% μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη.
Αλλά και στην περίπτωση του ήδη εγκατεστημένου προστατικού καρκίνου, η παρέμβαση με λυκοπένιο μπορεί να μειώσει το μέγεθος του όγκου και να καταστήσει τον καρκίνο λιγότερο επιθετικό.
Το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώθηκε και από μεταγενέστερες έρευνες, που έδειξαν αυξημένη συσχέτιση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων λυκοπενίου στον ορό και του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου προστάτη.
Πρόσφατα, επιβεβαιώθηκε η ισχυρή ανασταλτική επίδραση του λυκοπενίου στην ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων.
Επίσης, βρέθηκε ότι το λυκοπένιο παρεμποδίζει τη μετατροπή των μεταλλαξιογόνων συστατικών των τροφίμων σε ετεροκυκλικές αμίνες και ταυτόχρονα εμφανίζει ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
Εκτός από τον καρκίνο του προστάτη, το λυκοπένιο έχει αποδειχτεί ότι συμβάλλει στην πρόληψη και άλλων μορφών καρκίνου, όπως του πνεύμονα, του στομάχου, του πρωκτού και του μαστού. Μάλιστα, η πρόσληψη μεγάλης ποσότητας λυκοπενίου φαίνεται ότι μειώνει τον συνολικό κίνδυνο καρκίνου κατά περίπου 40%.
Αντίθετα, χαμηλά επίπεδα λυκοπενίου σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο καρκινογένεσης. Για παράδειγμα, οι καπνιστές παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα λυκοπενίου στο αίμα και ταυτόχρονα εμφανίζουν τετραπλάσιο κίνδυνο προσβολής από καρκίνο του πνεύμονα. Αντίθετα, σε μια μελέτη, όσες γυναίκες κατανάλωναν ντοματοπολτό καθημερινά για 21 ημέρες διαπιστώθηκε ότι τα λευκά τους αιμοσφαίρια ήταν πολύ ανθεκτικότερα (κατά 33-42%) στις οξειδωτικές βλάβες.
Σύσταση υγείας: Μαγειρεμένες ντομάτες με ελαιόλαδο
Το λυκοπένιο είναι περισσότερο ευεργετικό όταν έχει υποστεί επεξεργασία και ειδικά θέρμανση με ελαιόλαδο.
Ο χυμός ντομάτας σε μαγειρικές θερμοκρασίες παρουσία ελαίου θεωρείται σημαντικής διατροφικής αξίας, ενώ η ανθρώπινη υγεία ωφελείται περισσότερο όταν το λυκοπένιο προέρχεται από διαιτητικές πηγές όπως είναι η ντομάτα.
Αναφορές από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 2003 υπογραμμίζουν τον χαμηλότερο κίνδυνο που συνδέει την πλούσια διατροφή σε λαχανικά, φρούτα και μαγειρεμένες με ελαιόλαδο ντομάτες με την προστασία από διάφορες μορφές καρκίνου, όπως του μαστού, του στομάχου, της ουροδόχου κύστης, του προστάτη, του παχέος εντέρου, της στοματικής κοιλότητας, του λάρυγγα και του οισοφάγου.
Το λυκοπένιο, όπως και το β-καροτένιο, είναι περισσότερο βιοδιαθέσιμο όταν συνδυάζεται με διατροφικό λίπος, π.χ. ελαιόλαδο. Απορροφάται επίσης καλύτερα όταν έχει ζεσταθεί, ώστε να απελευθερώνεται ευκολότερα από τα κύτταρα της ντομάτας.
Για τον λόγο αυτόν, η καλύτερη πηγή λυκοπενίου είναι η μαγειρεμένη ντομάτα και φυσικά η σάλτσα ντομάτας με ελαιόλαδο.
Παράλληλα, ο συνεργικός συνδυασμός των αντιοξειδωτικών ιδιοτήτων του λυκοπενίου και του ελαιολάδου (αγουρέλαιο) αποδίδει ένα πραγματικό αντικαρκινικό κοκτέιλ.
Δρ Δημήτρης Γρηγοράκης, PhD, Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
Επιστημονικός Διευθυντής Κέντρου Διαιτολογικής Υποστήριξης & Μεταβολικού Ελέγχου ΑΠΙΣΧΝΑΝΣΙΣ – ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ & Πρόεδρος Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας