Η νέα απειλή του Ερντογάν προς Γαλλία και ΗΠΑ πως δεν θα επιτρέψει στις εταιρείες τους να κάνουν γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, ίσως αν γίνουν πράξη να αποτελέσουν τη σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι...
του Μάκη Ανδρονόπουλου
Το «no troops, no ships, no flags», δηλαδή «ούτε στρατεύματα, ούτε πλοία, ούτε σημαίες» συμφωνία που απέσπασε το 1996 ο πρόεδρος των ΗΠΑ από την Αθήνα και την Άγκυρα για την εκτόνωση της τότε κρίσης των Ιμίων, εμβολίστηκε από την τρέχουσα τουρκική προκλητικότητα. Η όποια συμφωνία έχει παραβιαστεί κατ΄ επανάληψη από την Τουρκία και στην ουσία δεν ισχύει. Αυτή είναι μια εξαιρετικά θετική εξέλιξη, διότι εκείνη η μυστική ρηματική συμφωνία που είχε χαρακτήρα αυξημένων Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) έχει στην πράξη καταλυθεί από την Τουρκία.
Η ύπαρξη της συμφωνίας αποτυπώνεται άλλωστε μόνο σε απολογιστικά έγγραφα του State Department που είχε φέρει στο φως της δημοσιότητας ο δημοσιογράφος Μιχάλης Ιγνατίου. Έτσι, μέσω της εγκατάλειψης εκείνης της ρηματικής συμφωνίας, ίσως είναι ευκαιρία να τελειώσει και η θεωρία των γκρίζων ζωνών. Η συγκυρία μοιάζει θετική για κάτι τέτοιο, χωρίς να σημαίνει ότι είναι εύκολο να υλοποιηθεί στην πράξη, δεδομένου ότι ο αναθεωρητισμός της Άγκυρας έχει προσλάβει υπαρξιακές διαστάσεις, τόσο στη Μέση Ανατολή, όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο.
Είναι μάλλον σαφές ότι οι ΗΠΑ καταβάλουν τις τελευταίες τους προσπάθειες να κρατήσουν την Τουρκία στο δυτικό άρμα για λόγους γεωστρατηγικής προβολής ισχύος κυρίως προς τη Μέση Ανατολή και την κεντρική Ασία. Βέβαια, στην πράξη αυτό το στρατηγικό αυτό δόγμα αποκαλύφθηκε ως μεταφυσική παραίσθηση των σχεδιαστών της Ουάσιγκτον, που τώρα προσπαθούν να μπαλώσουν την δομική τους άγνοια, καθώς εξακολουθούσαν να αντιλαμβάνονται τον τουρκικό χώρο με όρους του ψυχρού πολέμου. Φυσικά, η Ουάσιγκτον διαθέτει plan b που μάλλον ευνοεί τα ελληνικά και κυπριακά συμφέροντα. Σύντομα πάντως θα καταλάβουμε στην πράξη τα αποτελέσματα της τρεισήμισι ωρών συζήτησης Τίλερστον-Ερντογάν. Η Αθήνα πρέπει να είναι προετοιμασμένη για όλα, διότι η Ουάσιγκτον εξακολουθεί να αμφιταλαντεύεται όπως είδαμε και στο Κουρδικό. Άλλωστε, η υπενθύμιση που έκανε στο ΣΚΑΙ ο πρέσβης των ΗΠΑ Τζέφρι Πάιατ, για τις δεσμεύσεις πού έχει αναλάβει η κυβέρνηση Σημίτη, αποτελεί δείγμα αυτής της αναποφασιστικότητας και της προσπάθειας να κερδηθεί χρόνος. Επιπλέον, οι ΗΠΑ των τεραστίων αναλυτικών δυνατοτήτων, με τα δεκάδες think tank της Ουάσιγκτον, δεν φημίζονται ούτε για την ορθή κρίση των καταστάσεων, ούτε για τις ορθές τους αποφάσεις, ούτε για την αποτελεσματικότητα των πολιτικών τους, όπως κατέδειξε η εξωτερική πολιτική τους μεταπολεμικά σε πάρα πολλές περιπτώσεις.
Είναι δε άγνωστο εάν η Ουάσιγκτον αντιλαμβάνεται τι έχει αλλάξει στην Αθήνα σε σχέση με το παρελθόν. Είναι σαφές για όσους δεν κρύβονται πίσω από το δάκτυλό τους ότι η ένταση των αντιδράσεων και η διατύπωση των θέσεων στο ΝΑΤΟ, την ΕΕ και τον ΟΗΕ από την ελληνική κυβέρνηση έναντι της αυξανόμενης προκλητικότητας της Τουρκίας δεν συμπίπτουν με την ηττοπαθή ρητορική της Αθήνας που είχε συνηθίσει η Άγκυρα. Την διαφορά αυτή καταδεικνύει η τελευταία δήλωση του εκπροσώπου του τουρκικού ΥΠΕΞ, Χαμί Ακσόι, που κατηγόρησε τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών ότι έχει υιοθετήσει μία «μη ειρηνική στάση», την οποία χαρακτήρισε «ανεύθυνη», που «ξεπερνά τα όρια» ενώ ταυτόχρονα επιχείρησε να διασπάσει το ελληνικό μέτωπο καλώντας τον Νίκο Κοτζιά να συμμορφωθεί με «τις κοινές επιθυμίες των πρωθυπουργών των δύο χωρών».
Ο κ. Κοτζιάς που μίλησε τις προάλλες στον Alpha είπε πως με τον εμβολισμό του σκάφους του Λιμενικού στα Ίμια «η Τουρκία έφτασε στην κόκκινη γραμμή και με κάποια έννοια την προσπέρασε και τους είπαμε ότι δεν θα υπάρξει ξανά τέτοια ‘‘ειρηνική’’, ας το πούμε, συμπεριφορά από την ελληνική πλευρά» και προέβλεψε ότι η Τουρκία δεν θα το ξανακάνει. Η αποστολή μοίρας F-16 στο αεροδρόμιο της Πάφου στο πλαίσιο του ενιαίου αμυντικού χώρου και αντιαεροπορικών πυραύλων μικρού και μεσαίου βεληνεκούς για προστασία του αεροδρομίου, καθώς και η αποστολή μικρής αρμάδας δύο πολεμικών πλοίων και ενός υποβρυχίου στη περιοχή για ασκήσεις εναλλάξ με Ισραήλ και κατόπιν με Αίγυπτο, αποτελούν επίδειξη αποφασιστικότητας. Το ξεκαθάρισε και ο πρωθυπουργός στο Λιμενικό: «Η Ελλάδα δεν πρόκειται ούτε να επιτρέψει, ούτε να δεχθεί, ούτε να ανεχτεί καμία αμφισβήτηση της εδαφικής της ακεραιότητας και των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Δεν είναι μια χώρα που παίζει παιχνίδια. Είναι μια χώρα στο σκληρό πυρήνα της ΕΕ, κράτος - μέλος του ΝΑΤΟ, με ισχυρό περιφερειακό ρόλο και διεθνείς συμμαχίες. Μια χώρα που αποτελεί πυλώνα σταθερότητας και ασφάλειας σε μια ευρύτερα αποσταθεροποιημένη περιοχή».
Σε αυτή τη συγκυρία, εφόσον οι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ, στις Βρυξέλλες και στην Ουάσιγκτον αντιλαμβάνονται τα νέα πραγματικά συμφέροντα της Δύσης και την αστάθεια που προκαλεί ο «επιτήδειος ουδέτερος» σε ολόκληρο το τόξο της νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου, είναι η κατάλληλη στιγμή να βάλουν στη θέση της όχι μόνο την ισλαμική κυβέρνηση Ερντογάν, αλλά και ολόκληρη την οθωμανική παραίσθηση του τουρκικού εθνικισμού. Το επιθυμούν και οι Άραβες αυτό. Αν δεν το κάνουν αυτοί θα το κάνει η ιστορία. Το Ανατολικό Ζήτημα φαίνεται πως ούτε σωστά, ούτε οριστικά λύθηκε…
Τα βράχια πρέπει να πατηθούν
Τα «βράχια των Ιμίων πρέπει να πατηθούν», ώστε να καταλυθεί και ο ισχυρισμός των «βράχων-σκοπέλου» που προωθούν οι Τούρκοι για να ακυρώσουν τα θαλάσσια δικαιώματα. Δεν είναι τυχαία η πρόσφατη απειλή του συμβούλου του Ερντογάν, Γιγίτ Μπουλούτ, σύμφωνα με την οποία «η Αθήνα θα νιώσει την οργή της Τουρκίας, χειρότερη από αυτή στην Αφρίν. Θα σπάσουμε τα χέρια και τα πόδια αξιωματούχων, του πρωθυπουργού ή όποιου υπουργού τολμήσει να ανέβει στα Ίμια στο Αιγαίο»… Η απειλή αυτή απαντήθηκε κοσμίως από το ΥΠΕΞ, αλλά η ισλαμική κυβέρνηση της Τουρκίας δεν καταλαβαίνει από ευρωπαϊκές ευγένειες. Ειδικά δε μετά την ισχυρή αντίσταση που βρήκε στη Συρία από τους Κούρδους και την αδυναμία της εκεί να υλοποιήσει τις στρατηγικές της βλέψεις, μεταφέρει την ένταση όπου μπορεί, στο Αιγαίο και την Κυπριακή ΑΟΖ. Αλλά και εκεί υπάρχει διπλωματική ευκαιρία, καθώς ο επίσημος συριακός στρατός σπεύδει προς στήριξη των Κούρδων στην Αφρίν, γεγονός που καθιστά την τουρκική επιχείρηση «κλάδος ελαίας» σε ουσιαστική εισβολή, κάτι που δεν θα μπορέσει να διαχειριστεί εύκολα η υποκρισία του ΟΗΕ.
Η Ελλάδα και η Κύπρος πάντως κάνουν αυτό που πρέπει να κάνουν με ψυχραιμία και αποφασιστικότητα. Το ζήτημα είναι τι δεν κάνει η ΕΕ για την προστασία των εξωτερικών της συνόρων και των γεωπολιτικών και γεωοικονομικών συμφερόντων της. Και βεβαίως, το ζήτημα είναι τι κάνουν οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Επειδή ο χρόνος λειτουργεί υπέρ της Τουρκίας, η Ελλάδα και η Κύπρος πρέπει να απαιτήσουν μια άλλη στάση από τους φίλους, συμμάχους και εταίρους. Μια στάση που θα «κλειδώσει» οριστικά την Τουρκία έξω από τις εκτός διεθνούς δικαίου διεκδικήσεις της. Πολιτική βούληση και αποφασιστικότητα χρειάζεται γι΄ αυτό.
Ως πρώτο βήμα θα ήταν σκόπιμο να επισκεφθεί τα Ίμια ο Έλληνας πρωθυπουργός επιβαίνων σε μια γαλλική φρεγάτα, η οποία να συνοδεύεται από μία γερμανική και μία ιταλική ή ισπανική και ταυτόχρονα, ενώ ταυτόχρονα η κα Μογκερίνι να εξηγεί στους δημοσιογράφους στις Βρυξέλλες ότι τα Ίμια είναι έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης, ο Έλληνας πρωθυπουργός συνοδευόμενος από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού συμβουλίου «να πατήσει» τις νησίδες και να κάνει έπαρση της ελληνικής σημαίας και της σημαίας της ΕΕ.
Δεν είναι σκόπιμο ακόμη να γίνει κάτι τέτοιο υπό την ομπρέλα του ΝΑΤΟ, αν και ο γενικός γραμματέας του Συμφώνου θα έπρεπε από μόνος του να απαιτήσει από τον Ερντογάν να αποπέμψει τον αυθάδη σύμβουλό του και να αρνηθεί τις δηλώσεις του, διότι διαταράσσει την ενότητα της συμμαχίας.
Καλό θα ήταν μάλιστα, κατά την επίσκεψη-αποβίβαση στα Ίμια να υπάρχει και ένα αμερικάνικο αντιτορπιλικό με συνοδεία πολεμικών αεροσκαφών, έτσι ώστε η Δύση να εμφανίζεται αποφασισμένη να υπερασπιστεί τα σύνορά της έναντι οιασδήποτε απειλής. Κάτι τέτοιο θα άρεσε πολύ στον πρόεδρο Τραμπ. Κάτι αντίστοιχο πρέπει να γίνει και στην κυπριακή ΑΟΖ. Έτσι κάνουν οι σύμμαχοι που δεν κρύβονται πίσω από το δάκτυλό τους, υπό τον όρο ότι βλέπουν το οφθαλμοφανές ότι δηλαδή η Τουρκία έχει χαθεί και ότι αποτελεί μείζον στρατηγικό πρόβλημα που πρέπει να λυθεί όπως λύνονται τέτοιου τύπου ζητήματα.