Σε συνδυασμό με την εξαθλίωση της κοινωνίας, η έκταση της "πάλης" του θα ήταν πολύ πιο περιορισμένη. Γιατί ο Καζαντζάκης προσπάθησε να πείσει το κοινό της εποχής του για την έσχατη βεβαιότητα του τίποτα και να του δώσει ένα είδος πρωτο-υπαρξιακού θάρρους, για να το αντιμετωπίσει.
Του Στέλιου Συρμόγλου
Αν ζούσε σήμερα, το σημείο της αφετηρίας του, τρόπον τινά, θα ήταν το τελικό σημείο του στοχαστή. Η στάση του έκδηλα υπαρξιστική και ο σκοπός του δεν θα ήταν να κηρύξει το "τίποτα" στην κοινωνία, αλλά θα έδινε μορφή έντεχνου λόγου στη γραφτή μαρτυρία της συνάντησης του, της στενής του επαφής, με τον πολιτικό σουρεαλισμό και τη παράνοια.
Και θα συνέθετε ένα εκκεντρικό, θρασύ, δυναμικό "πιστεύω", που απαρνιέται, παρωδεί και χρησιμοποιεί ή και καταχράται οτιδήποτε είχε επινοήσει, καθιερώσει η απύθμενη πολιτική βλακεία και ο εθισμός της κοινωνίας σ' αυτή.
Σε τι πιστεύει ο Ελληνας σήμερα; Μήπως σ' ένα παράλογο παντοκράτορα του πολιτικού τρόμου, ποιητή πάντων των δεινών της κοινωνίας και πάντων των αοράτων προοπτικών της; Και θα φτάσει στην εσχάτη αποδοχή της μόνης του ευχαρίστησης να λαχταρά να κρατεί ένα κλαρί ελάχιστο ελιάς (διαχρονικό σύμβολο του ελληνικού κλέους...) με τα 'σπασμένα του δάκτυλα" από την επιμονή του να κτυπά ερμητικά κλειστές θύρες ελπίδας στο παρόν του αιώνος χρόνου.
Η ελληνική κοινωνία δεν μπορεί να βρει 'σωτηρία" στα σημερινά κομματικά σχήματα, τα ενσαρκωμένα πολιτικά απανθρακώματα και τις ξεπερασμένες θεωρίες της παλαιοκομματικής λογικής. Ολα αυτά που βιώνει η κοινωνία, δεν είναι παρά ένα δράμα, μια κακότεχνη παράσταση, με στόχο να πετύχει η εγχώρια πολιτική τη διάβρωση των συναισθημάτων και των συνειδήσεων.
Ενας πολιτικός μύθος ή παραμύθι που επινόησαν και που στηρίζεται σε αθέμελες σκέψεις και αβάσιμες προβολές των ψυχικών μας πόθων. Η πορεία μας ως κοινωνία τα τελευταία χρόνια κάνει κατάδηλο πως δεν είναι φυσιολογική, όπως ο αυτοματισμός της αναπνοής, αν δεν είναι συνταυτισμένη με τον φυσικό ρυθμό της, παρακολουθεί παθητικά , ενίοτε πειθήνια, ένα προδιαγεγραμμένο σχέδιο εξαθλίωσης της.
Ετσι το οδυνηρό απρόοπτο δεν αποκλείεται όσο προσδενόμαστε στις πιθανότητες "σωτηρίας". Καταφεύγουμε σ' ένα πεδίο από πιθανοφάνειες για να λυτρωθούμε από τις ασφυκτικές πιθανότητες της καθημερινής ζωής, δηλαδή από ένα κύκλωμα δίχως νόημα. Βιώνουμε έτσι μια αναστροφή της "φυσικής τάξης πραγμάτων". Μετατρέπεται η κοινωνία σ' έναν ιδιότυπο νοσογόνο οργανισμό, που προκαλεί γύρω του τις κατάλληλες για την επώαση του συνθήκες. Και φτάνουμε "ασφαλώς" στην κοινωνική τραγωδία ή σε ό,τι μοιάζει με τραγωδία και απόγνωση.