Του Θανάση Κ.
Γιατί τα ψέματα των ΣΥΡΙΖΑίων έχουν γίνει πια «τοξικά» για όλη την κοινωνία. Πάρτε τα αντικαταθλιπτικά σας, λοιπόν, και πάμε…
Η Ιστορία μας είναι θρίλερ και τραγωδία ταυτόχρονα. Και αφορά τις συντάξεις!
Σας αφορά όλους – είτε έχετε πάρει σύνταξη, είτε κοντεύετε, είτε απέχετε πολύ ακόμα...
Θα ξεκινήσω από την καίρια, ερώτηση: ήταν απαραίτητη η περικοπή συντάξεων;
Αυτό δεν τολμάει να το θίξει ευθέως κανείς.
Και μετά το δεύτερο ερώτημα: Θα τελειώσουν οι μειώσεις συντάξεων ή θα υπάρξουν κι άλλες, πέρα απ’ αυτές που έχει υπογράψει ο Τσίπρας;
Εδώ μαζεύονται μια σειρά απαγορευμένες αλήθειες!
Που πρέπει όμως να ειπωθούν:
* Πρώτον, το ασφαλιστικό μας σύστημα ΔΕΝ άντεχε τις συντάξεις που δίνονταν ως το 2009.
Πολλοί συνταξιούχοι έλεγαν τότε –και υποστηρίζουν ακόμα– ότι τους έκοψαν τις συντάξεις που είχαν πληρώσει οι ίδιοι.
Αυτό, όμως, δεν είναι απολύτως ακριβές!
Αν πάρετε το παράδειγμα ενός μέσου εργαζομένου που άρχισε να δουλεύει το 1980 και βγήκε στη σύνταξη μετά από 35 χρόνια το 2014-15, θα διαπιστώστε ότι η «κεφαλαιοποίηση» των κρατήσεων του (και του εργοδότη του) αυτά τα 35 χρόνια ανέρχονταν σε μηνιαία σύνταξη 60% περίπου των τελευταίων αποδοχών του!
Με προοπτική ότι θα εισπράττει για μια 15ετία περίπου.
Δηλαδή θα έπρεπε να έχει «ποσοστό αναπλήρωσης» (του τελευταίου εισοδήματός του, ως εργαζόμενος) της τάξης του 60%!
Αλλά κανείς δεν έπαιρνε τότε σύνταξη το 60% του τελευταίου μισθού του. Οι περισσότεροι έπαιρναν το 100%! (Κάποιο έπαιρναν ακόμα περισσότερο…)
Οι συντάξεις ήταν λοιπόν, πολύ υψηλές για την αντοχή των ταμείων.
Κι έπρεπε να «τσοντάρει» το κράτος.
Το πράγμα γινόταν ακόμα χειρότερο, όμως: Διότι δεν υπολογίσαμε καθόλου τα «εφ’ άπαξ». Υπήρχαν περιπτώσεις που το «εφ’ άπαξ» έφτανε ή/και ξεπερνούσε το σύνολο των κεφαλαιοποιημένων εισφορών (πραγματικών ή «τεκμαρτών»). Με αποτέλεσμα η σύνταξή που θα έπαιρνε όλα τα επόμενα χρόνια να είναι απευθείας από τον Προϋπολογισμό – δηλαδή από το φορολογούμενο.
Και βεβαίως, οι εισφορές που πληρώθηκαν όλα τα χρόνια του εργάσιμου βίου περιλαμβάνουν και την ασφάλιση υγείας του ίδιου και της οικογένειάς του. Αν αφαιρέσουμε κι αυτό το κόστος, η πραγματική σύνταξη για την επόμενη 15ετία θα έπρεπε να είναι κοντά στο 50%.
Κι αν αφαιρέσουμε και το «εφ’ άπαξ» (όπου δίνεται) η πραγματική σύνταξη θα γινόταν μικρότερη κι από 40% ποσοστό «αναπλήρωσης».
Αλήθεια πρώτη, που δεν ειπώθηκε, λοιπόν: Ποσοστό αναπλήρωσης 100% δεν έβγαινε με τίποτε! Οι συντάξεις ήταν απαραίτητο να κοπούν. Για να υπάρχουν συντάξεις και στο μέλλον. (Όπως βλέπετε εδώ δεν βάζω καθόλου στο λογαριασμό τους δημογραφικούς ρυθμούς γήρανσης. Θα το δούμε σε λίγο αυτό. Κι αν βάλετε το δημογραφικό στο λογαριασμό, τα πράγματα γίνονται ακόμα χειρότερα, Πολύ χειρότερα…)
Δεύτερη αλήθεια, που επίσης δεν λέγεται: Για την χρεοκοπία των ταμείων δεν φταίνε μόνο τα πολύ υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης. Φταίει και το γεγονός ότι για πολλά χρόνια, την περίοδο 1979-92, τα αποθεματικά των ταμείων παρέμεναν άτοκες καταθέσεις στην τράπεζα Ελλάδος! Και μάλιστα όταν ο πληθωρισμός έτρεχε με μέσον όρο 14%!
Δηλαδή στα 14 χρόνια από τα 35 της περιόδου που εξετάζουμε τα αποθεματικά των ταμείων εκμηδενίστηκαν!
Είναι σαν να μην υπάρχουν ουσιαστικά…
Γι’ αυτό δεν φταίνε οι τότε εργαζόμενοι και σημερινοί συνταξιούχοι…
Αυτή υπήρξε η μεγάλη λεηλασία των Ταμείων: το να βάζουν εισφορές άτοκες σε περίοδο πληθωριστικής έξαρσης…
Αλλά περιέργως δεν μιλάει κανείς, ούτε γι’ αυτό.
Βέβαια, το ότι «δεν φταίνε οι εργαζόμενοι», είναι σχήμα λόγου. Αυτοί εξέλεγαν τις κυβερνήσεις που τους είχαν «κλειδωμένα» τα αποθεματικά των Ταμείων τους άτοκα. Ολόκληρη η αλήθεια είναι ότι ΔΕΝ τους ένοιαζε τότε: Γιατί οι συντάξεις τους δεν στηρίζονταν (ούτε σήμερα στηρίζονται) στα «αποθεματικά»…
Το ασφαλιστικό μας σύστημα δεν είναι «κεφαλοποιητικό», δεν τοκίζει τις εισφορές (capitalizing). Είναι σύστημα «διαγενεακών πληρωμών» (pay-as-you-go): Πληρώνουν οι τωρινοί εργαζόμενοι για τις συντάξεις των τωρινών συνταξιούχων. Κι όταν αύριο βγουν στη σύνταξη, θα πληρώνουν τις συντάξεις με τις εισφορές τους οι μελλοντικοί εργαζόμενοι, κοκ...
Το σύστημα αυτό θα μπορούσε να δουλέψει, αν υπάρχει συνεχώς ανάπτυξη, συνεχής άνοδος της παραγωγικότητας και –το σπουδαιότερο– αδιατάρακτη δημογραφική ανάπτυξη. Όταν όμως υπάρχει δημογραφική «στασιμότητα» ή δημογραφικός μαρασμός όπως υπήρξε τις τελευταίες δύο δεκαετίες ή φυγή νέων εργαζομένων στο εξωτερικό, με ταυτόχρονη βαθιά ύφεση, το pay-as-you-go οδηγεί σε πλήρη χρεοκοπία των Ταμείων και δραστική μείωση συντάξεων.
Αλήθεια τρίτη: Αυτά όλα δεν τα «ανακαλύψαμε» τώρα, ή όταν μπήκαμε στο Μνημόνιο κι ήλθε το ΔΝΤ να μας τρίψει στη μούρη. Είχαν αναδειχθεί από χρόνια κι είχαν γίνει προσπάθειες να μεταρρυθμιστεί το σύστημα. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές όμως, είτε προχώρησαν αρχικά και ανατράπηκαν αργότερα – είτε αποτράπηκαν πριν προχωρήσουν καν. Κι εδώ θα δούμε και συγκεκριμένες πολιτικές ευθύνες πια…
Η πρώτη (και ουσιαστικά μοναδική) μεταρρύθμιση σωτηρίας του Ασφαλιστικού μας συστήματος έγινε το 1992 επί κυβέρνησης ΝΔ από τον υπουργό Δημήτρη Σιούφα. Μεταξύ άλλων εξυγιαντικών παρεμβάσεων το ποσοστό αναπλήρωσης από το 100% που ήταν έπεσε τότε στο 75% περίπου. Ενώ «εξορθολογίστηκαν» κάπως και τα «εφάπαξ»…
Σύμφωνα με έναν από τους καλύτερους γνώστες του θέματος στην Ελλάδα, τον Πάνο Τσακλόγλου, η μεταρρύθμιση εκείνη του Σιούφα έδωσε «ανάσα ζωής» για 20 χρόνια τουλάχιστον, στο ασφαλιστικό μας σύστημα.
Κι είναι σημαντικό ότι το λέει ο Τσακλόγλου ο οποίος ΔΕΝ είναι «νεοδημοκράτης», ούτε καν κεντροδεξιός. Είναι Πανεπιστημιακός προερχόμενος από το χώρο της Κεντροαριστεράς.
Αλλά το ΠΑΣΟΚ και η Αριστερή τότε, ως αντιπολίτευση πολέμησαν τη μεταρρύθμιση εκείνη. Κι όταν το ΠΑΣΟΚ ήλθε στη διακυβέρνηση το 1993, κατάργησε τη μεταρρύθμιση Σιούφα (ή μάλλον το μεγαλύτερο μέρος της)
Το 2001 όμως, επί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ και πρωθυπουργίας Σημίτη πλέον, ο Τάσος Γιαννίτσης πρότεινε την επιστροφή στην μεταρρύθμιση Σιούφα – που το κόμμα τους είχε καταργήσει λίγα χρόνια πριν – με κάποιες βελτιώσεις μάλιστα.
Και πάλι όμως βγήκε σύμπασα η «Αριστερά και η Πρόοδος» στα πεζοδρόμια (και ολόκληρος ο Τύπος τότε), με «ντουντούκες» τους συνδικαλιστές (του δημόσιου κυρίως) μαζεύτηκε «μέγα πλήθος», εκφράστηκε «μέγα πάθος», κι έτσι το «Σχέδιο Γιαννίτση» εγκαταλείφθηκε και ο ίδιος αποπέμφθηκε.
Το περίεργο είναι βέβαια, ότι απ’ όλη αυτή την περίοδο, εκείνο που έμεινε είναι η… «μεταρρύθμιση Γιαννίτση» που ΠΟΤΕ δεν προχώρησε!
Κι όχι η πραγματική και τολμηρή μεταρρύθμιση Σιούφα που ψηφίστηκε εφαρμόστηκε κι άρχισε να αποδίδει, πριν την ματαιώσουν στη συνέχεια…
Αλήθεια τέταρτη: Όταν ξέσπασε η διεθνής ύφεση που έφτασε και στην Ελλάδα, το ασφαλιστικό μας σύστημα μπήκε σε ένα καταστροφικό «φαύλο κύκλο»: Η ύφεση προκάλεσε ανεργία, η ανεργία μείωνε τις εισφορές και αύξανε τα επιδόματα. Ενώ πολλοί εργαζόμενοι που πλησίαζαν τη συνταξιοδότησή τους τότε έσπευσαν να την πάρουν, πριν γίνουν μεγαλύτερες περικοπές στις συντάξεις.
Έτσι τα έσοδα του συνταξιοδοτικού συστήματος μειώθηκαν απότομα (και συνέχισαν να μειώνονται), ενώ οι δαπάνες αυξήθηκαν απότομα.
Για να έχετε μια τάξη μεγέθους στο μυαλό σας από τα 30 δισεκατομμύρια και πλέον που κόστιζαν συνολικά οι συντάξεις γύρω στο 2009 το κράτος συνεισέφερε πια γύρω στα 20 και τα ταμεία γύρω στα 10…
Αυτά τα χρήματα ο Προϋπολογισμός δεν τα είχε από φόρους. Τα έβγαζε από νέο δανεισμό. Μόνο για χρηματοδότηση συντάξεων, το Ελληνικό κράτος έβαλε χρέος περί τα 100 δισεκατομμύρια την τελευταία 6ετία προ της κρίσης!
Όταν άρχισε η κρίση, αλλά τα δραματικά αποτελέσματά της δεν είχαν φανεί ακόμα στην Ελλάδα, ο Κώστας Καραμανλής ως Πρωθυπουργός τότε, ζήτησε από τον ΓΑΠ ανοικτά να τον στηρίξει για να περάσει «ζόρικες» μεταρρυθμίσεις, που έπρεπε να γίνουν άμεσα. Γιατί αργότερα θα ήταν πολύ αργά.
Ο ΓΑΠ το αρνήθηκε κατηγορηματικά! Και λίγο αργότερα εξαπέλυσε την εκλογική του επίθεση με το σύνθημα «λεφτά υπάρχουν»…
Όταν ανέλαβε ο ΓΑΠ, εκεί στα τέλη του 2009, το συνολικό χρέος της Ελλάδας ήταν τότε περί τα 300 δισεκατομμύρια…
Από αυτά το ένα τρίτο είχε προκύψει από τις ανάγκες δανεισμού μόνο για συντάξεις μόνο την τελευταία εξαετία! Όταν ο ΓΑΠ ως αντιπολίτευση (και η Αριστερά ασφαλώς) ζήταγαν να μην κοπεί τίποτε και να δοθούν κι άλλα…
Αλήθεια πέμπτη: η περικοπή συντάξεων ήταν αναπόφευκτη πια όταν μπήκαμε στο (πρώτο) μνημόνιο. Το θέμα είναι πως το ΔΝΤ τότε δεν είχε υπολογίσει σωστά τις υφεσιακές συνέπειες αυτών των περικοπών. Είχε κάνει λάθος στους «πολλαπλασιαστές». Με αποτέλεσμα το Πρόγραμμα να μη βγαίνει!
Κι ακόμα το θέμα ήταν πόσο έπρεπε να κοπούν οι συντάξεις.
Απάντηση σαφής δεν υπήρχε!
--Εξαρτιόταν πόσο θα υποχωρούσε το ΑΕΠ.
--Κι εξαρτιόταν ακόμα, πόσο γρήγορα θα ανέκαμπτε το ΑΕΠ μετά την έξοδο από την ύφεση…
Το κόστος των συντάξεων στον Προϋπολογισμό ξεπερνούσε τότε το 12% του ΑΕΠ! Κι έπρεπε να πέσει τουλάχιστον στο 4%, για να ισορροπήσουν προσωρινά τα πράγματα (με μέσον όρο στην Ευρώπη κάτω από 3%).
Κι έτσι το 2010 έγιναν κάποιες πρώτες οριζόντιες περικοπές συντάξεων…
--Στο μεταξύ, όμως, το ΑΕΠ υποχώρησε πολύ περισσότερο (λόγω λάθος πολλαπλασιαστών δηλαδή μεγαλύτερης ύφεσης) απ’ όση περίμεναν.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι, παρά τον πρώτο γύρο των περικοπών, οι δαπάνες για συντάξεις που επιβάρυνε τον Προϋπολογισμό ανέβηκαν ως ποσοστό, γιατί είχε υποχωρήσει πολύ το ΑΕΠ στον παρανομαστή.
--Στο δεύτερο μνημόνιο που εφάρμοσαν Σαμαράς-Βενιζέλος διορθώθηκε το λάθος των «πολλαπλασιαστών», προχώρησαν οι μεταρρυθμίσεις, ανέβηκε πολύ η ανταγωνιστικότητα της χώρας στη διεθνή κατάταξη, κι άρχισε εκεί στα μέσα στο 2014, να διαφαίνεται επιστροφή της Ελλάδας σε ταχεία ανάκαμψη.
Το πρώτο κύμα των περικοπών στις συντάξεις (πρώτο Μνημόνιο) έφτανε τα 4 δισεκατομμύρια.
Το δεύτερο κύμα περικοπών στις συντάξεις (στο δεύτερο Μνημόνιο, που είχε γίνει απαραίτητο λόγω αποτυχίας του πρώτου) έφτανε επίσης τα 4 δισεκατομμύρια.
Στο μεταξύ όμως, επί Σαμαρά είχε ανεβεί αισθητά το αφορολόγητο όριο με αποτέλεσμα να ανακουφιστούν κάπως όλοι - και ειδικά οι φτωχότεροι συνταξιούχοι.
Αλήθεια έκτη: όταν τέλειωνε το δεύτερο Μνημόνιο, η Τρόικα δεν ζήτησε νέο κύμα περικοπής συντάξεων. (Πέρα από τις Επικουρικές όπου θα αποκαθίστατο η ρήτρα «μηδενικού αθροίσματος», η οποία έτσι κι αλλιώς προϋπήρχε πριν το 2011).
Επαναλαμβάνω με το που έβγαινε η χώρα από τα μνημόνια επί Σαμαρά η Τρόϊκα ΔΕΝ ζητούσε νέες μειώσεις κυρίων συντάξεων.
Ούτε αύξηση του αφορολόγητου (αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία).
Θα το βρείτε μάλιστα ρητά στο περιβόητο email Χαρδούβελη τότε, Νοέμβριο-Δεκέμβριο του 2014…
Εκεί η Τρόϊκα ζητούσε από την κυβέρνηση Σαμαρά να δεσμευτεί πως ΔΕΝ θα αυξήσει τις κύριες συντάξεις ως το 2016!
Όχι ότι να τις μειώσει κι άλλο!
Γιατί τότε δεν ζήταγαν κι άλλη μείωση;
Και γιατί την επέβαλαν μετά και μάλιστα σε διαστάσεις αληθινής «σφαγής»;
Γιατί απλούστατα τότε υπολόγιζαν ότι η ανάπτυξη στην Ελλάδα θα έτρεχε με ραγδαίους ρυθμούς τα επόμενα χρόνια, οπότε το ΑΕΠ θα ανέβαινε απότομα. Και η σταθερή δαπάνη του Προϋπολογισμού για συντάξεις, πάνω σε αυξανόμενο ΑΕΠ θα έκαναν το κλάσμα να υποχωρεί συνεχώς.
Ο αριθμητής σταθερός (δαπάνη για συντάξεις), ο παρανομαστής θα ανεβαίνει ταχύτατα (ΑΕΠ), οπότε και το κλάσμα θα υποχωρούσε αισθητά. Χωρίς νέες μειώσεις.
Πόσο το περίμεναν να πέσει; Από 10% περίπου που ήταν η δαπάνη για συντάξεις το 2014, θα έπεφτε γύρω στο 6% το 2018 κι από εκεί κοντά στο 4% ως το 2022.
Αλήθεια έβδομη (και φαρμακερή): Όταν ήλθε ο Τσίπρας, άρχισε να καταργεί τις μεταρρυθμίσεις που είχαν ήδη γίνει, ή να τις φρενάρει ή να τις ψηφίζει και να μη τις εφαρμόζει! Τότε το ΔΝΤ κατάλαβε ότι η Ελλάδα δεν επρόκειτο να μπει σε αναπτυξιακή τροχιά. Θα σέρνεται με πολύ χαμηλούς ρυθμούς. Επομένως το ποσοστό δαπανών για συντάξεις σε σχέση με το ΑΕΠ δεν επρόκειτο να υποχωρήσει από τον παρανομαστή…
Κι έπρεπε πια να υποχωρήσει από μείωση του αριθμητή:
Δηλαδή από νέο κύκλο μειώσεων στις συντάξεις.
Κι έτσι οι μειώσεις που επιβλήθηκαν επί ΣΥΡΙΖΑ μαζί με αυτές που υπέγραψε και θα επιβληθούν από του χρόνου, είναι μιάμιση φορά παραπάνω απ’ ό,τι όλες οι προηγούμενες μαζί (και στα δύο προηγούμενα μνημόνια!)
(Εδώ μπορείτε να βάλετε τα κλάματα…)
Όχι μόνο μιάμιση φορά περισσότερες πρόσθετες μειώσεις. Αλλά και εντελώς αχρείαστες. Γιατί στο τέλος του 2014 δεν ζητούσε η Τρόϊκα νέες περικοπές συντάξεων. Η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ τις κατέστησε «απαραίτητες» και μόνον αυτή.
Κι αν δεν αλλάξει επειγόντως η πολιτική αυτή, δεν θα φτάσουν Ούτε αυτές.
Θα ζητήσουν κι άλλες…
Για να σώσουμε τις συντάξεις χρειαζόμαστε ανάπτυξη επειγόντως.
Και να φύγει ο ΣΥΡΙΖΑ… χθες!