Αντιστράτηγου - Υπαρχηγού ΠΣ, ε.α, Νομικού,
Ειδικού Ερευνητή - Δικαστικού Πραγματογνώμονα
Διερεύνησης Εγκλημάτων Εμπρησμού
Με αφορμή την πρόσφατη τραγωδία εξαιτίας της δασικής πυρκαγιάς που εκδηλώθηκε την Δευτέρα 23 Ιουλίου 2018 στην περιοχή Νταού Πεντέλης και εξαπλώθηκε στις περιοχές Καλλιτεχνούπολης, Νέου Βουτζά και Μάτι, κρίνεται σκόπιμο να παρατεθεί το θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης πολιτών λόγω δασικής πυρκαγιάς. Ειδικότερα, στην Εγκύκλιο της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας με αρ. πρωτ. 3752/25-05-2018 και τίτλο ''Σχέδιο δράσεων Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση κινδύνων λόγω δασικών πυρκαγιών'' ορίζονται τα εξής:
Ως γνωστόν, οι δασικές πυρκαγιές είναι ένα φαινόμενο που εντάσσεται στις φυσικές καταστροφές, σύμφωνα με το Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας με το διακριτικό τίτλο ''ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ''.
Εξάλλου στην παρ. 2.4 του Μέρους Δεύτερου της ως άνω εγκυκλίου, στις δράσεις πολιτικής προστασίας για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών και συνεπειών από δασικές πυρκαγιές περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα:
α) Ο απεγκλωβισμός και η διάσωση των πολιτών από το Πυροσβεστικό Σώμα που βρίσκονται σε επαφή ή εντός του φλεγόμενου χώρου.
β) Η υλοποίηση του μέτρου της οργανωμένης απομάκρυνσης πολιτών, ως μέσο προληπτικής προστασίας τους και δρομολογείται εγκαίρως (ενώ η η καταστροφή βρίσκεται σε εξέλιξη) και κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις και περιορισμούς, η εκτίμηση των οποίων γίνεται μόνον σε τοπικό επίπεδο. Η δράση γίνεται με ευθύνη των αρμοδίων Οργάνων Πολιτικής Προστασίας (Περιφερειάρχης,Δήμαρχος κλπ), σύμφωνα με το άρθρο 108 του Ν. 4249/2018.
γ) Η λήψη μέτρων τροχαίας από την ΕΛΑΣ για αποφυγή κυκλοφοριακής συμφόρησης, τόσο στην πληγείσα όσο και και την ευρύτερη περιοχή.
Επίσης ο Γενικός Γραμματέας Πολιτικής Προστασίας, μεταξύ άλλων αρμοδιοτήτων, έχει και τα εξής:
α) Συγκαλεί το Κεντρικό Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας (ΚΣΟΠΠ) και
β) Συντονίζει τις δράσεις όλων των εμπλεκομένων δυνάμεων πολιτικής προστασίας, όπως ΠΣ, ΕΛΑΣ, ΛΣ, ΕΚΑΒ, ΕΚΕΠΥ Περιφέρειες, Δήμους κλπ.
Ωστόσο το ΠΣ, έχει την ευθύνη για τον επιχειρησιακό σχεδιασμό και αντιμετώπιση καταστολής των δασικών πυρκαγιών και τη διάσωση κινδυνευόντων από τις δασικές πυρκαγιές και συμμετέχει δια των αρμοδίων οργάνων του στα Συντονιστικά Όργανα Πολιτικής Προστασίας των Περιφερειών (ΣΟΠΠ) και στα Συντονιστικά Τοπικά όργανα των Δήμων ( ΣΤΟ). Επίσης ο επικεφαλής αξιωματικός του ΠΣ που συντονίζει κάθε φορά όλες τις εμπλεκόμενες δυνάμεις για την αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών σε συγκεκριμένη περιοχή, εισηγείται προς τα αρμόδια Αποκεντρωμένα Όργανα Πολιτικής Προστασίας, όπως Δήμαρχο, Περιφερειάρχη, για τη λήψη του μέτρου της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης των πολιτών (εκκένωση). Επίσης από την ίδια ως άνω εγκύκλιο της ΓΓΠΠ, Κατηγορία Κινδύνου 4, στην οποία βρίσκονταν η Περιφέρεια Αττικής τη Δευτέρα 23 Ιουλίου 2018, που εκδηλώθηκε η καταστροφική πυρκαγιά, σημαίνει οτι ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα υψηλός. Ο αριθμός των πυρκαγιών που αναμένεται να εκδηλωθεί πιθανόν να είναι μεγάλος, αλλά το κυριότερο, κάθε πυρκαγιά μπορεί να λάβει μεγάλες διαστάσεις, εφόσον ξεφύγει από την αρχική προσβολή, όπως συνέβη στη συγκεκριμένη πυρκαγιά.
Ακόμη η διαχείριση γενικά και πιο συγκεκριμένα, η υλοποίηση της οργανωμένης απομάκρυνσης πολιτών λόγω δασικών πυρκαγιών , σύμφωνα με το άρθρο 108 του Ν. 4249/2014
ενεργείται, σύμφωνα με την ίδια ως άνω εγκύκλιο της ΓΓΠΠ καθώς και την με αρ. πρωτ. 29430/6-05-2015 ως εξής:
1) Η λήψη της απόφασης για την οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πολιτών λόγω δασικών πυρκαγιών αποτελεί ευθύνη των κατά τόπους Δημάρχων κατόπιν εισήγησης του επικεφαλής αξιωματικού ΠΣ που συντονίζει τις πυροσβεστικές δυνάμεις καθώς και τις εμπλεκόμενες δυνάμεις και μέσα πολιτική προστασίας.
2) όταν η εξελισσόμενη ή επικείμενη καταστροφή μπορεί να επηρεάσει πάνω από έναν Δήμο, όπως στη συγκεκριμένη πυρκαγιά τους δύο Δήμους της Ραφήνας - Πικερμίου και του Μαραθώνα η ανωτέρω απόφαση είναι ευθύνη του Περιφερειάρχη ή του εξουσιοδοτημένου από αυτόν Αντιπεριφερειάρχη.
3) Τέλος στις περιπτώσεις του άρθρου 2, παρ. 3 σε συνδυασμό με αυτές του άρθρου 8, παρ. 1 περ. (β), (γ) και (δ) του Ν. 3013/2002 την ως άνω απόφαση λαμβάνει ο Γενικός Γραμματέας Πολιτικής Προστασίας και εκτελείται από τον αρμόδιο Περιφερειάρχη κατόπιν εισήγησης της φυσικής Ηγεσίας του Σώματος (ΕΛΑΣ, ΠΣ) που έχει την αρμοδιότητα διενέργειας της προανάκρισης για τη συγκεκριμένη πυρκαγιά (προανακριτική αρχή), όπως στην προαναφερόμενη πυρκαγιά το ΠΣ.
Η δράση της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης πολιτών (εκκένωση) έχει χαρακτήρα μη υποχρεωτικό. Το αρμόδιο ως άνω όργανο για τη λήψη απόφασης οφείλει ωστόσο να ενημερώσει τουλάχιστον για τον επερχόμενο κίνδυνο και τις συνέπειες για τη ζωή, την υγεία και σωματική ακεραιότητάς τους καθώς και τις περιουσίες τους.
Εξάλλου στις δράσεις της Περιφέρειας στην αντιμετώπιση κινδύνων λόγω δασικών πυρκαγιών, μετά την εκδήλωση τους, περιλαμβάνει μεταξύ άλλων: α) Τη λήψη απόφασης για την οργανωμένη - προληπτική απομάκρυνση κατοίκων, όταν η καταστροφή έχει επηρεάσει πάνω από ένα Δήμο (άρθρο 108 του Ν. 4249/2014), κατόπιν σχετικής εισήγησης από τον εκάστοτε Επικεφαλής Αξιωματικό του Πυροσβεστικού Σώματος, ο οποίο ενεργεί σε τοπικό επίπεδο, ως συντονιστής του πυροσβεστικού έργου (καταστολής της πυρκαγιάς) και β) Τη σύγκληση του Συντονιστικού Οργάνου Πολιτικής Προστασίας (ΣΟΠΠ). Ωστόσο, σύμφωνα με το άρθρο 2 του Ν. 3013/2002, η κατάσταση κινητοποίησης πολιτικής προστασίας διακρίνεται σε: 1) Κατάσταση Ετοιμότητας Πολιτικής Προστασίας λόγω τεκμηριωμένου κινδύνου και 2) Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης Πολιτικής Προστασίας, στην οποία περιλαμβάνεται η κατάσταση που σχετίζεται με συγκεκριμένη καταστροφή για την αντιμετώπιση της οποίας απαιτείται: ι) Ειδικός συντονισμός από τη ΓΓΠΠ του δυναμικού και των μέσων, που αναλαμβάνουν δράση σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και ιι) Κινητοποίηση δυναμικού και μέσων επιπλέον του διατιθέμενου από κανονικές συνθήκες, όπως στη συγκεκριμένη πυρκαγιά.
Εξάλλου στις διατάξεις του άρθρου 2, παρ. 2 του Ν. 3013/2002 προβλέπεται η διάκριση των καταστροφών, σε Γενικές, Περιφερειακές και Τοπικές. Πιο συγκεκριμένα, ως Περιφερειακή Καταστροφή μεγάλης έντασης νοείται αυτή για την αντιμετώπιση της οποίας απαιτείται η διάθεση δυνάμεων και μέσων πολιτικής προστασίας και από άλλες Περιφέρειες ή Κεντρικές Υπηρεσίες ή Φορείς του Κράτους. Η συγκεκριμένη πυρκαγιά έχει τα χαρακτηριστικά και θεωρείται κατά τον ως άνω νόμο ως Περιφερειακή Καταστροφή μεγάλης έντασης και ως εκ τούτου υπάρχει ευθύνη διαχείρισής της από την ΓΓΠΠ.
Τέλος στις περιπτώσεις μεγάλου αριθμού απωλειών όπως στη συγκεκριμένη πυρκαγιά, στην ως άνω ίδια εγκύκλιο της ΓΓΠΠ προβλέπεται η ενεργοποίηση του Ειδικού Σχεδίου Διαχείρισης Ανθρωπίνων Απωλειών, η οποία μάλιστα γίνεται από τον Γενικό Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας.