Για τον ένα ή τον άλλο λόγο - προσωπικό, καθημερινό, παθολογικό - ακόμη και ο καλλιτέχνης νιώθει πως δεν θα μπορέσει πια να υποκριθεί, πρέπει να ανοίξει την καρδιά του και να λυτρωθεί...
Του Στέλιου Συρμόγλου
Η κατάθεση του όποιου προσωπείου είναι "αναπλήρωμα νοήματος ζωής". Ακόμη και ο φιλοσοφικός στοχασμός γυρεύει ένα νόημα της ζωής, χωρίς απαραίτητα να το βρίσκει. Η κατάθεση του "προσωπείου" μας βοηθάει να ζούμε μια δεύτερου βαθμού ζωή, να ακούμε αρμονίες ανάκουστες πριν, να βλέπουμε τοπία που μαγεύουν. Βγαίνουμε ξανά στο φως, βλέπουμε τον κόσμο με άλλο μάτι, πλουτισμένο, φωτισμένο από γωνίες απροσδόκητες...
Το "προσωπείο" μας περιορίζει σε μιαν άλλη ζωή, ταυτισμένη με πρόσωπα και καταστάσεις, με αρμονίες ακουστικές ή οπτικές που υπαγορεύονται από συμβατικότητες. Και το προνόμιο της κατάθεσης του "προσωπείου" το έχει μόνο ο άνθρωπος. Και να σκεφτεί κανείς πως δείχνεται τόσο ανίκανος να το χρησιμοποιήσει!..
Η ζωή δε είναι παραμυθία. Στη ζωή που μας επιβάλλεται από τη μοίρα, ο άνθρωπος αντιτάσσει μια ζωή άλλη, δευτέρου βαθμού, και που είναι δημιούργημά του.
Οταν ο άνθρωπος αποφασίζει να καταθέσει το προσωπείο και να φανερωθεί αυτοπροσώπως, ωμά, κάνει μια πράξη που φαίνεται ακόμη και άσεμνη, και τότε ψάχνει να βρει ένα άλλοθι, κάποιο πρόσχημα, μια διαφανή προσωπίδα. Ωστόσο αυτό είναι λάθος. Είναι ένα άλλο είδους συμβατικότητας, συναισθηματικά ίσως χρωματισμένης, αλλά παραμένει συμβατικότητα, ενίοτε στις παρυφές της υποκρισίας.
Σε τούτο το σημείο υστερούμε από τα υπόλοιπα ζώα. Γιατί όσοι πιστεύουν πως τη ανωτερότητα του ανθρώπου έναντι στα άλλα ζώα τη θεμελιώνει ο έναρθρος λόγος και η διάνοια, βρίσκονται σε απόσταση αστρονομική από την αλήθεια. Ολα τα είδη ζώων συνεννοούνται μεταξύ τους. Την ανωτερότητα του ανθρώπου - αν υπάρχει - τη θεμελιώνει ο λόγος ο πέρα από τη λογική.
Υπερέχουμε με τη διάνοια όπως υστερούμε με το ένστικτο, και τίποτα δεν μας βεβαιώνει πως το ένστικτο είναι μικρότερο από τη διάνοια. Η πλάνη μας, στο σημείο τούτο, βασίζεται σε μια οφθαλμαπάτη: πως η διάνοια είναι απεριόριστα αναπτύξιμη, ενώ το ένστικτο άπαξ δεδομένο και σταθερό. Τα όρια της διάνοιας μας, ωστόσο, τα ξέρει κάθε άνθρωπος που έχει εγκύψει σ' ό,τι ο Γιάσπερς αποκαλεί "οριακές" καταστάσεις.
Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι, παρ' όλη τη σύγχρονη έπαρση μας, πως δεν πρόκειται να εκθρονίσουμε το Σύμπαν, το Θεό, όπως τον αντιλαμβάνεται ο καθείς. Δεν έχουμε καν ανακαλύψει τη θέση του. Μπορούμε όμως να αποβάλλουμε το προσωπείο, για να αισθανθούμε ελεύθεροι. Πρόκειται για μια χειρονομία φαινομενικά έντιμη και ουσιαστικά ακρωτηριαστική της όποιας συμβατικότητας.