Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα Ψυχικής Υγείας, η οποία γιορτάζεται κάθε χρόνο την 10η Οκτωβρίου, όπως καθιερώθηκε από τον Παγκόσιο Οργανισμό Υγείας, ας δούμετην αλληλεπίδραση ψυχικού και βιολογικού κόσμου και συγχρόνως την σύνδεση μεταξύ ψυχικών και σωματικών νοσημάτων.
Γράφει η Δήμητρα Ρετσινά- Φωτεινίδου,
Φιλόλογος- Μ.Α. Πολιτικής Φιλοσοφίας Α.Π.Θ.
Ο Αυστριακός SigmundFreud διέκρινε τρία λειτουργικά συστήματα της ανθρώπινης ψυχής: I) Το Προεγώ (Εκείνο ή Αυτό) δηλαδή το ασυνείδητο που ταυτίζεται με την ζωτική ορμή (libido), τις επιθυμίες και τα ένστικτα. II) Το Εγώ, που συγκροτεί το συνειδητό μέρος της ψυχής και οργανώνει την συνύπαρξη λογικής και επιθυμιών. II) Το Υπερεγώ, στο οποίο χαράσσεται το αξιολογικό σύστημα του ατόμου με επίδραση της κοινωνικής ηθικής και διαμορφώνονται η ιδεολογία, οι αξίες, οι αναστολές στις παρορμήσεις.
Η συμπεριφορά του ατόμου είναι η συνισταμένη των αλληλοεπιδράσεων αυτών των τριών λειτουργικών συστημάτων.
Η έμφυτη ορμή (ζωτική ορμή ή libido) απορρέει από την ανθρώπινη ψυχή που δεν μεγαλώνει ποτέ. Παραμένει ένα παιδί και φτάνει ως την ηλικία των 17 ετών. Δηλαδή η ώριμη ψυχική ηλικία είναι το να νιώθεις μέσα σου έφηβος, δηλαδή με τις επιθυμίες σου μεν, με την ωριμότητα δε. Αυτή η ψυχική κατάσταση απαιτεί μυαλό. Δεν εννοώ τον ευφυή νου τόσο, όσο το μυαλό της μάνας απέναντι στο παιδί της, που το συμβουλεύει, το προστατεύει, το προωθεί, το συγκρατεί από τις ανοησίες, το παρηγορεί κλπ. Αυτά όλα τα έχουν πει οι Πατέρες της Ορθοδοξίας και κυρίως ο διανοούμενος και άγιος Γρηγόριος Νύσσης ο Καππαδόκης (4ος αι.μ.Χ.)
Ο άνθρωπος είναι πρωτίστως εσωτερικός κόσμος και οι ψυχοπνευματικές διαταραχές του έχουν αντίκτυπο στη σωματική του υγεία. Λόγω της κακής ψυχολογικής και πνευματικής κατάστασης διαταράσσεται η ομοιόσταση του οργανισμού:
Στο καρδιαγγειακό σύστημα (ταχυκαρδία, τσιμπήματα στο στήθος, φτερουγίσματα στην καρδιά)
Στο πεπτικό σύστημα (σφίξιμο στο στομάχι, σπαστική κολίτιδα, αναγωγές του γαστρικού περιεχομένου, σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου)
Στη σεξουαλική λειτουργία (δυσκολία στύσης, ανοργασμικότητα)
Στις διατροφικές συμπεριφορές (ανορεξία, αυξημένη όρεξη, βουλιμία)
Στο μυοσκελετικό σύστημα (οσφυαλγία)
Στο αναπνευστικό σύστημα (ταχύπνοια, δύσπνοια, κρίσεις βρογχικού άσθματος)
Στο ενδοκρινολογικό σύστημα, που παίζει κυρίαρχο ρόλο στην διατήρηση της ομοιόστασης του οργανισμού,η κακή ψυχολογική κατάσταση επηρεάζει την έκκριση ορμονών από τους ενδοκρινείς αδένες.
Στο νευρικό σύστημα (νευρικά τικ, πονοκέφαλοι)
Διάφορες δερματολογικές παθήσεις (έκζεμα, τριχοφάγος, λεύκη, έρπητας)
Η πιο κοινή λοίμωξη του νευρικού συστήματος είναι ο έρπης ζωστήρ. Ο ιός παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση σε ορισμένα νευρικά κύτταρα του σώματος και όταν βρει την ευκαιρία, λόγω π.χ μεγάλης στενοχώριας ή άγχους, ενεργοποιείται ξανά προκαλώντας τον έρπητα ζωστήρα. Η πιθανότητα ενός υγιούς ατόμου να εμφανίσει αυτή την αρρώστεια κατά τη διάρκεια της ζωής του κυμαίνεται από 10-25%.
Ο Ρώσος φυσιολόγος και ψυχολόγος I.P. Pavlov διέκρινε τις νευρώσεις στην νευρασθένεια (νόσος του μέσου ανθρώπου που δεν είναι αυτοκυρίαρχος) στην ψυχασθένεια (νόσος του διανοούμενου ανθρώπου που αμφισβητεί καθολικώς παραδεκτές έννοιες κ.ά) και στην υστερία (νόσος των καλλιτεχνών γιατί ο πάσχων προσπαθεί να υποκαταστήσει την πραγματικότητα με την φαντασία).
Στους ψυχικά ασθενείς δεν χρειάζεται η πολυφαρμακία αλλά η συζήτηση, το ενδιαφέρον, η αγάπη. Από την απομόνωση στα κλειστά ιδρύματα και τα ηλεκτροσόκ οι ψυχικά άρρωστοι χειροτερεύουν. Παλαιότερα η υπαρξιακή φιλοσοφία (ZanPaulSartre) υπήρξε το υπόβαθρο της Αντιψυχιατρικής. Η φιλοσοφία, η θρησκεία, ο εκπολιτισμός του ατόμου μπορούν να το βοηθήσουν να ξαναβρεί τον εαυτό του.
Εντύπωση προκαλεί το συμπέρασμα των ψυχιάτρων Williamκαι KarlMenninger, ότι η σχιζοφρένεια κατ’ ουσία είναι ακραία αντίδραση στο stressκαι όχι πραγματική νόσος. Στις ψυχικές παθήσεις υφίσταται ποσοτική διαφορά ως προς την ένταση και την έκφραση των φαινομένων τους και όχι ριζική ποιοτική διαφορά. Έτσι μια ψυχική νόσος μπορεί να εξελιχθεί από απλή νευρικότητα σε επιθετικότητα, αποδιοργάνωση της προσωπικότητας, απόρριψη της πραγματικότητας, κατατονική αντίδραση και στον θάνατο.