Η αληλοεξουδετέρωση της ομαδικής και της ατομικής θέλησης είναι η ένδειξη της βαθύτατης κρίσης μιας κοινωνίας, απ' οποιαδήποτε ειδικά αίτια κι αν προέρχεται, και είναι η ρίζα της πνευματικής και ηθικής παρακμής.
Του Στέλιου Συρμόγλου
Κίνητρα των στοχασμών, όσων τουλάχιστον ακόμη στοχάζονται, θα μπορούσαν να είναι τα ερωτήματα τούτα: Ποια είναι η ατομική μας ευθύνη; Τι μπορούμε ακόμη να χαρούμε και να δημιουργήσουμε; Για ποια πράγματα αξίζει να ζούμε;
Ο πραγματικός κίνδυνος είναι ότι από έλλειψη σκέψης, από έλλειψη κατεύθυνσης όσον αφορά τις βασικές αρχές, ακόμη και η ιδέα της ελευθερίας, αυτή καθαυτή, μπορεί να μπερδευτεί και να διαφθαρεί στην ανθρώπινη συνείδηση.
Εξάλλου, η ελευθερία, λέξη συνδετική που υπερβαίνει τα τείχη των εθνικών προλήψεων και των ιθαγενών εγωισμών, είτε την πάρουμε στην ηθική, είτε στην πνευματική, είτε στην πολιτική της έννοια, είναι μια λέξη ταλαιπωρημένη.
Η ατομική ελευθερία είναι ένας όρος που έχει υπερτιμηθεί. Πολύ περισσότερο όταν "ενδύεται" τον μανδύα της αδιαφορίας και του "βολέματος". Ετσι, η ατομική μας ελευθερία γίνεται ένα πρόσχημα για τη διαιώνιση των κοινωνικών αδικιών και την υπερτροφική ανάπτυξη των πολιτικών εκτρωμάτων.
Η ελευθερία μας είναι ένα μέρος της ελευθερίας των άλλων. Και μπορεί αυτή η αξιωματική άποψη μ' όλη τη ρομαντική της αγνότητα, να ηχεί ως ξεπερασμένη, ωστόσο προυπόθεση για να αποκατασταθεί η κοινωνική υγεία, είναι η ισορροπία της ατομικής-προσωπικής και της κοινωνικής-συλλογικής ελευθερίας.
Η ισορροπία τούτη μπορεί να γίνει η αφετηρία ενός νέου πνευματικού πολιτισμού, θα αναδώσει μια καινούργια πολιτική, απαλλαγμένη από τις νοσηρές εγωπάθειες και τις παθογενείς αντιλήψεις.
Το δυστύχημα σε τούτο τον τόπο είναι πως ακόμη και τώρα, ύστερα από τη δεινή περιπέτεια των μνημονίων, οι επιβιώσεις των σφαλμάτων και των πλανών της πολιτικής, εμποδίζουν και τα πιο διαυγή πνεύματα να αντικρίσουν το πρόβλημα της ελευθερίας σ' όλη την κάτοψη του.
Τη λύση του προβλήματος της ελευθερίας, δεν μπορούμε να την προσδοκούμε από τη μεταμόσχευση των παλιών αντιλήψεων περί ελευθερίας, αντιλήψεων ιστορικά εξαρτημένων από το εκάστοτε ιδεολογικό και πολιτικό επιστέγασμα, στον τραυματισμένο κορμό του κοινωνικού σώματος.
Για να επιζήσει σαν έννοια η ελευθερία, πρέπει να ζήσει πρώτα σαν πράξη.