Η συνείδηση της ομαδικής ευθύνης που οδηγεί στην απάθεια και στην αδράνεια των ατομικών θελήσεων ήταν ένα από τα επιτεύγματα των ολοκληρωτικών καθεστώτων, εκεί όπου η προσωπική εξουσία είχε κατορθώσει να γίνει πυρήνας ενός νέου μυστικισμού.
Του Στέλιου Συρμόγλου
Η λέξη "φασισμός", είτε απόχρωσης δεξιάς είτε αριστεράς, μας απωθεί σε τούτο τον τόπο. Ωστόσο, η φασιστικής νοοτροπίας άσκηση της εξουσίας τα τελευταία χρόνια της κρίσης, με το πρόσχημα της επιβολής των όποιων ανάλγητων μέτρων από τους "θεσμούς", μολονότι προερχόμενη από εγχώριους οσφυοκάμπτες της πολιτικής και νωθρούς πολιτικούς εγκεφάλους, διαμόρφωσε τη ψυχολογία της δουλείας, με την ομαδική συνείδηση να υποτάσσεται στην ανάγκη και την προσδοκία.
Εκχωρήσαμε με επίμεμπτη προθυμία τα δικαιώματά μας σε μια ολιγαρχία ορνιθόμυαλων πολιτικών και εξακολουθούμε να μη βλέπουμε ότι όλοι μαζί αποτελούν τον αδιάλλακτο εχθρό της κοινωνικής ευημερίας, της προόδου, πολιτιστικής και πνευματικής, της εθνικής αξιοπρέπειας, ακόμη και της ελευθερίας με την ευρεία της έννοια.
Απαθείς σε ό,τι μας επιβάλλεται, όταν παρατηρούμε άλλους λαούς να αντιδρούν στην επιβολή μέτρων, ισχνού μάλιστα χαρακτήρα σε σύγκριση με ό,τι επιβλήθηκε σε τούτη τη χώρα. Τα επεισόδια στο Παρίσι, με το κίνημα των "κίτρινων γιλέκων" να πρωτοστατεί, ανεξάρτητα των καταδικαστέων βιαιοτήτων, αποδεικνύουν ότι υπάρχουν λαοί με ψυχή. Κι όχι μόνο στη Γαλλία. Πρόσφατες είναι οι διαδηλώσεις στη Ρουμανία, που οδήγησαν στην πτώση κυβερνήσεων.
Η αφομοίωση των θελήσεων στη μια θέληση, αυτή των ολιγαρχών με διάφορα προσωπεία, έχει σαν αποτέλεσμα όχι μόνον την παρακμή της κοινωνίας και της ελευθερίας, αλλά και την παρακμή της προσωπικότητας σαν δυναμικού πυρήνα πνευματικού πολιτισμού.
Η δικαιολογία της αναγκαιότητας των επιβαλλόμενων μέτρων δεν είναι τεκμήριο σοβαρό για την παθητικότητά μας, είναι περισσότερο δειλή υπεκφυγή και "αριστοκρατική αδιαφορία", που διεκδικεί μια δήθεν κατανόηση της κατάστασης, αλλά εν τέλει πρόκειται για ευνουχισμό της σκέψης και εθελούσια παράδοση στον καταναγκασμό του "κονφορμισμού".
Ετσι, επάνω σε μια κοινωνική επιφάνεια αρρυτίδωτη από ηθικές και πνευματικές αντιδράσεις και κυριαρχημένη αποκλειστικά από οικονομικές αξίες - οι εξαιρέσεις δεν επιβεβαιώνουν το γενικευτικό συμπέρασμα - χαράχτηκε η βαθιά τομή της πολιτικής αυθαιρεσίας. Με την κοινωνία να έχει χάσει τη δική της αυτάρκεια, που τη χρησιμοποιούσε σαν ένα όπλο άμυνας κι αυτοσυντήρησης.