Πριν λίγες μέρες εκφράστηκαν αντιρρήσεις από βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ σχετικά με τον διατυπωμένο σκοπό της μελλοντικής εκδήλωσης «Ελλάδα 2021» για «την ανάπτυξη ενός εθνικού αφηγήματος». Υπουργός της κυβέρνησης διευκρίνισε ότι «δεν είναι ότι προσπαθούμε να διαμορφώσουμε ενοποιημένη εθνική βάση, αλλά είναι το branding της χώρας προς τα έξω». Διαπιστώνεται δηλαδή, μία συμφωνία αποκήρυξης του εθνικού χαρακτήρα της επανάστασης του 1821. Οι αγώνες, οι θυσίες και το αίμα των αγωνιστών του 1821 θα διατυπωθούν μέσα από ένα «branding»! Συνειρμικά, αθέλητα ξεστομίζεται η λέξη ντροπή!
Κωνσταντίνος Μαργέλης
Το πλαίσιο της απάρνησης του εθνικού και θρησκευτικού χαρακτήρα της εξέγερσης των Ελλήνων, βρίσκεται εδώ και αρκετά χρόνια στις επάλξεις με μία όλο και πιο έντονη παρουσίαση απόψεων σχετικά με μία «κοινωνικοταξική» διάσταση της επανάστασης του 1821. Παράλληλα, προβάλλεται η εκτίμηση περί οικονομικών κινήτρων των εξεγερθέντων Ελλήνων, οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως αντάρτες ή κινηματίες ή στασιαστές. Η διεθνής δε ανακήρυξη και αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Ελληνικού κράτους φέρεται να προήλθε χάρις στη συμμετοχή των «προστάτιδων» δυνάμεων, αποκορύφωμα της οποίας παρουσιάζεται ότι αποτέλεσε η διάλυση του ΤουρκοΑιγυπτιακού στόλου στον κόλπο του Ναβαρίνου με την ναυμαχία που διεξήχθη τον Οκτώβριο του 1827. Ας πραγματοποιήσουμε όμως, μία πλουραλιστική ενδοσκόπηση, όπως χαρακτηριστικά προτάσσεται από το πολυεθνικό διεθνιστικό πνεύμα των ημερών.
Κατά την προεπαναστατική περίοδο, η γενιά των ηρώων του 1821 ενηλικιώθηκε με τους στίχους του Θούριου στα χείλη, το οποίο ανέφερε:
«… Ελάτε μέναν ζήλον, σε τούτον τον καιρόν
να κάμομεν τον όρκον, επάνω στον σταυρόν.
Συμβούλους προκομμένους, με πατριωτισμόν,
να βάλωμεν εις όλα, να δίδουν ορισμόν.»
Ο Ρήγας Βελεστινλής στήριξε τον όρκο στον Σταυρό και οραματιζόταν συμβούλους με συναίσθηση της έννοιας της πατρίδας. Κατόπιν, με τον περίφημο όρκο των Φιλικών, οι Φιλικοί ορκίστηκαν απέναντι στην πατρίδα τους μαζί με τους επαναστάτες για την ελευθερία των ομογενών τους:
«… ορκίζομαι εις Σε, ω ιερά πλην τρισάλθια πατρίς, ορκίζομαι εις τους πολυχρονίους βασάνους Σου, ορκίζομαι, εις τα πικρά δάκρυα τα οποία τόσους αιώνας έχυσαν και χύνουν τα ταλαίπωρα τέκνα Σου, εις τα ίδια μου δάκρυα, χυνόμενα κατά ταύτην την στιγμήν, και εις την μέλλουσαν ελευθερία των ομογενών μου, ότι αφιερώνομαι όλως εις Σε …». Υπάρχει περίπτωση να υιοθετηθούν τα στοιχεία αυτά από την επιτροπή;
Το πρώτο σύνταγμα της Ελλάδας, το Προσωρινό Πολίτευμα, το οποίο ψηφίστηκε στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου τον Ιανουάριο του 1822, ξεκινάει ως εξής:
«Εν ονόματι της Αγίας και αδιαιρέτου Τριάδος, Το Ελληνικό Έθνος, το υπό την φρικώδη Οθωμανική δυναστείαν ….».
Γίνεται δηλαδή, σαφής αναφορά στην έννοια του έθνους, ενώ το πολίτευμα θεμελιώνεται στο όνομα της Αγίας Τριάδας. Όλες δε οι συνελεύσεις των Ελλήνων που πραγματοποιήθηκαν από το 1821 έως και το 1832, αλλά και οι μετέπειτα του 1843, του 1862, του 1920, του 1924 και του 1935, ονομάστηκαν Εθνικές Συνελεύσεις ή Εθνοσυνελεύσεις. Η δε Ελληνική σημαία ορίστηκε άμεσα ως εθνικό σύμβολο, κατά την πρώτη Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου. Σκοπεύει να συμπεριλάβει τα δεδομένα αυτά σε μία ενδεχόμενη παρουσίαση η επιτροπή;
Ο ξεσηκωμός του γένους των Ελλήνων πραγματοποιήθηκε όχι μόνο χωρίς καμία έξωθεν βοήθεια, αλλά αντίθετα μέσα σε ένα πανευρωπαϊκό κλίμα κατάπνιξης οποιασδήποτε εξέγερσης ή επανάστασης, πνεύμα το οποίο τηρείτο ευλαβικά από την πανίσχυρη τότε Ιερά Συμμαχία. Στην απόφαση της επανάστασης επηρέασε η προσμονή βοήθειας από την «Αόρατη Αρχή» των Φιλικών, αλλά κυρίως η επικράτηση της πεποίθησης μερίδας των αγωνιστών όπως του Κολοκοτρώνη και του Παπαφλέσσα, η οποία υποστήριζε σθεναρά πως ό,τι είναι να κάνουν οι Έλληνες θα το κάνουνε μόνοι τους. Η άποψη αυτή υπερίσχυσε εκείνης που είχε ενστερνιστεί μία άλλη μερίδα Ελλήνων ότι δίχως την συνδρομή βοήθειας από μία μεγάλη ξένη δύναμη η απελευθέρωση από τον Οθωμανικό ζυγό θα ήταν αδύνατη. Σε αυτό το θέμα αναφέρονται οι παρακάτω στίχοι του Ύμνου εις την Ελευθερία του Διονύσιου Σολωμού:
«… Με τα ρούχα αιματωμένα
ξέρω ότι έβγαινες κρυφά
να γυρεύεις εις τα ξένα
άλλα χέρια δυνατά.
Μοναχή το δρόμο επήρες,
εξανάλθες μοναχή.
Δεν είν’ εύκολες οι θύρες,
εάν η χρεία τες κουρταλή. …»
Υπάρχει η διάθεση να αναλυθούν οι στίχοι του Ύμνου εις την Ελευθερία από την επιτροπή;
Η αξία του πρώτου δανείου από την Αγγλία, το 1824, ήταν 800.000 λίρες. Το ποσό που έφτασε στα χέρια της τότε κυβέρνησης ήταν 298.000 λίρες, λόγω των ληστρικών όρων «βοήθειας» του έξωθεν δανείου. Εκτός αυτού, τα χρήματα χρησιμοποιήθηκαν από την αγγλική φιλοκυβερνητική παράταξη στον πρώτο εμφύλιο πόλεμο του 1823-1824. Το 1825 συμφωνείται και δεύτερο δάνειο αξίας 2.000.000 λιρών. Όπως και στο πρώτο, εξαιτίας των επαχθών όρων «μεγαλοψυχίας» το καθαρό ποσό κατέληξε στις 816.000 λίρες! Τα χρήματα και του δεύτερου δανείου στάθηκαν πάλι στήριγμα της φιλοαγγλικής κυβέρνησης απέναντι στους εσωτερικούς της αντιπάλους. Οι φιλικά προσκείμενοι στην Αγγλία Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και Γεώργιος Κουντουριώτης διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο και στις δύο εμφύλιες διαμάχες. Ίσως να είναι τυχαίο, ίσως όχι. Σίγουρα όμως, προκύπτει ένας προβληματισμός ως προς το κατά πόσο τελικά βοήθησε ή αντίθετα έβαλε εμπόδια η έξωθεν βοήθεια στον αγώνα για την απελευθέρωση.
Κατά την 2η Εθνοσυνέλευση του Άστρους το 1823 παρουσιάζεται ανοικτή αντιπαράθεση μεταξύ αγγλόφιλων και γαλλόφιλων συμμετεχόντων. Κατά την διάρκεια της αρχικής 3ης Εθνοσυνέλευσης στην Επίδαυρο το 1826, η αντιπαράθεση εμπλουτίστηκε με τους ρωσόφιλους συμμετέχοντες. Η εμφάνιση των ξενοκίνητων κομμάτων αντικατοπτρίζει την σταδιακή αλλαγή στάσης των μεγάλων δυνάμεων απέναντι στην Ελληνική επανάσταση, η οποία όμως αντί να οδηγήσει σε ταχύτερη διευθέτηση του Ελληνικού ζητήματος, μάλλον συνέβαλε στην εκτροφή των δύο εμφυλίων. Ποια η διάθεση της επιτροπής ως προς μία τυχόν διερεύνηση των γεγονότων αυτών;
Ο Αθανάσιος Πολυζωίδης κατήγγειλε ανοιχτά την αντίθεση των ευρωπαίων στην απελευθέρωση της Ελλάδας. Κατά την απολογία του στη δίκη στην οποία παραπέμφθηκε από το καθεστώς της αντιβασιλείας του Μάουερ και τον εισαγγελέα Μάσον, για το «αδίκημα» το οποίο διέπραξε μαζί με τον Γεώργιο Τερτσέτη, της άρνησης να υπογράψουν την κατασκευασμένη απόφαση θανατικής καταδίκης του Κολοκοτρώνη και του Πλαπούτα, αναφέρει:
« … Είστε υποκριταί, γιατί λέτε ότι αγαπάτε την Ελλάδα, αλλά ζητάτε να αποκεφαλίσετε τους Έλληνες. Κατηγορείται τον Κολοκοτρώνη, γιατί απελευθέρωσε την Ελλάδα. Επιβουλεύεσαι τον Κολοκοτρώνη που επικεφαλής ενός έθνους, σας υποχρέωσε να του παραχωρήσετε την ελευθερία του, γιατί εσύ και οι προϊστάμενοί σου δεν θέλατε να ελευθερωθούμε. …». Θα συμπεριληφθεί στο περιεχόμενο της επιτροπής η απολογία του Πολυζωίδη;
Η φυλάκιση του Κολοκοτρώνη και άλλων οπλαρχηγών τον Φεβρουάριο του 1825, καθώς και η εμφάνιση ερίδων μεταξύ των Ελλήνων, απείλησαν να δώσουν οδυνηρό τέλος στην επανάσταση με την προέλαση του Ιμπραήμ. Τα γεγονότα αυτά είχαν ρίζες στις εισερχόμενες ραδιουργίες των ξένων δυνάμεων, οι οποίες βρήκαν συνεργάτες τους εγχώριους επαγγελματίες πολιτικούς. Παρόλα αυτά η ανακοπή του Ιμπραήμ προέκυψε στη Μάχη των Μύλων της Αργολίδας τον Ιούνιο του 1825 υπό την ηγεσία του Δημήτριου Υψηλάντη και του Μακρυγιάννη. Η μάχη ήταν συνέχεια αυτών του Κολοκοτρώνη στην Τραμπάλα (ο οποίος είχε εντωμεταξύ απελευθερωθεί) και της ηρωικής αντίστασης του Παπαφλέσσα στο Μανιάκι. Ο δε Κολοκοτρώνης διεξήγαγε συνεχή ανταρτοπόλεμο απέναντι στον Ιμπραήμ. Δίχως τις ηρωικές ενέργειές του η Πελοπόννησος θα είχε υποταχθεί. Η δε μάχη των Μύλων έλαβε χώρα πριν την υπογραφή της συνθήκης του Λονδίνου τον Ιούλιο του 1827, πριν την ναυμαχία του Ναυαρίνου τον Οκτώβριο του 1827, και πριν την αποστολή του Γαλλικού στρατεύματος στην Πελοπόννησο τον Σεπτέμβριο του 1828. Τα γεγονότα αυτά θα απασχολήσουν την επιτροπή;
Σε διπλωματικό επίπεδο, η καθοριστική στροφή στην διεθνή πολιτική σκηνή επετεύχθη με την υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Πετρούπολης τον Απρίλιο του 1826 μεταξύ Ρωσίας και Αγγλίας, το πρώτο ευρωπαϊκό έγγραφο που αναγνώριζε την πολιτική ύπαρξη της Ελλάδας «Η Ελλάς θέλει είσθαι εξάρτημα εκείνου του βασιλείου (της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) και οι Έλληνες θέλουν πληρώνει εις την Πόρταν φόρον ετήσιον…». Τι είχε προηγηθεί; Τον Δεκέμβριο του 1825 υπενθυμίστηκε στον νέο τσάρο Νικόλαο ότι οι Τούρκοι δεν είχαν απομακρύνει τα στρατεύματα από την Μολδοβλαχία μετά την κατάπνιξη της επανάστασης του Αλέξανδρου Υψηλάντη, και επομένως η συνθήκη του Βουκουρεστίου του 1812 μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας τελούσε υπό παραβίαση. Ο νέος τσάρος άλλαξε αμέσως πλαίσιο πολιτικής απέναντι στην Τουρκία. Το πνεύμα της πολιτικής Καποδίστρια επανερχόταν στη ρωσική εξωτερική πολιτική. Οι Άγγλοι για να προλάβουν μία πολεμική ενέργεια των Ρώσων έναντι των Τούρκων σπεύδουν στην Αγία Πετρούπολη και προσφέρουν την στήριξή τους στο ελληνικό ζήτημα. Η διπλωματική δραστηριότητα του Καποδίστρια ως υπουργού εξωτερικών της Ρωσίας, αλλά και οι παρασκηνιακές κινήσεις του μετά την παραίτησή του είχαν επιδράσει καταλυτικά. Θα αναφερθούν αυτές οι διπλωματικές εξελίξεις από την επιτροπή;
Ο Καποδίστριας εκλέγεται κυβερνήτης τον Απρίλιο του 1827 από την Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας. Ακολουθεί η νέα διπλωματική επιτυχία της συνθήκης του Λονδίνου τον Ιούλιο του 1827. Με τις μετέπειτα ενέργειες του κυβερνήτη και την στήριξη του φιλέλληνα υπουργού εξωτερικών της Αγγλίας Τζώρτζ Κάνινγκ το ζήτημα της Ελλάδας προήχθη από την αόριστη πρόθεση των Μεγάλων Δυνάμεων για ειρήνευση της Ελλάδας, στην αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Ελληνικού κράτους τον Φεβρουάριο του 1830 με το δεύτερο Πρωτόκολλο του Λονδίνου. Το δόγμα της Ιεράς Συμμαχίας περί μη μεταβολής των ευρωπαϊκών συνόρων είχε πλέον ολοκληρωτικά ανατραπεί. Ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος που προέκυψε τον Ιούνιο του 1828, το κλίμα του οποίου είχε «προετοιμαστεί» από τα έτη 1811-1822 της εποχής Καποδίστρια στην Ρωσική διπλωματία, πίεσε την Τουρκία να αποδεχθεί την ανεξαρτησία της Ελλάδας.
Με την εύστοχη χρησιμοποίηση της αλλαγής του ενδιαφέροντος των ξένων για την Ελλάδα και με μία σειρά πολεμικών επιχειρήσεων του Ελληνικού στρατού και στόλου, οι οποίες διενεργήθηκαν παρά την ξεκάθαρη αντίδραση των ξένων δυνάμεων απέναντι σε αυτές, επετεύχθη η πλήρης ανακατάληψη της Πελοποννήσου και του μεγαλύτερου τμήματος της Στερεάς Ελλάδας τον Σεπτέμβριο του 1829, υπό την κυβερνητική καθοδήγηση του Καποδίστρια. Θα ενημερώσει για τα γεγονότα αυτά η επιτροπή;
Δυστυχώς, η προσπάθεια μικροποίησης της επανάστασης και των αγωνιστών του 1821 και αφορισμού του εθνικού της χαρακτήρα δεν γίνεται δίχως λόγο. Όπως αναλύει ο Σαράντος Καργάκος στο άρθρο του «Η υπονόμευση του 1821» της 24ης Μαρτίου του 2018: «… Προς τι άραγε το μένος αυτό; Είναι απλό: Όλοι αυτοί οι παλαιοί «εθνικιστές», λόγιοι και αγωνιστές, δημιούργησαν ένα εθνικό κράτος που αποτέλεσε αφετηρία σχηματισμού και άλλων εθνικών κρατών στην Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική, κι έτσι άρχισε η κατάρρευση των μεγάλων αυτοκρατοριών. Η αρτισύστατη μικρή Ελλάς υπήρξε το κακό παράδειγμα, το «μεγάλο λάθος», κατά τον Μέτερνιχ και τον μελετητή του, Χένρι Κίσινγκερ. …». Ο Καργάκος κλείνει το άρθρο του με την διαπίστωση ότι: «… Σήμερα κάποιοι προσπαθούν να σβήσουν από τη συνείδηση των νέων το ’21 για να μην μπορούν σε κανέναν να σηκώσουν το κεφάλι.». Αυτή η φράση φαίνεται να αποτελεί και μία απάντηση στους παρακάτω προβληματισμούς:
Γιατί στα σχολικά βιβλία παρουσιάζεται ως μία απλή παραπομπή από τις πηγές ένα μικρό τμήμα του Θούριο του Ρήγα Φεραίου, του κειμένου που ενέπνευσε τους αγωνιστές του 1821;
Γιατί δεν μελετάται στα σχολεία ολόκληρος ο Ύμνος εις την Ελευθερία του Διονύσιου Σολωμού, ο οποίος σκιαγραφεί τα γεγονότα και τον ψυχισμό της επανάστασης;
Γιατί στα σχολικά βιβλία παρουσιάζεται ως μία απλή παραπομπή από τις πηγές ένα τμήμα του όρκου των Φιλικών, στα λόγια του οποίου ορκίζονταν οι αγωνιστές της εθνικής μας επανάστασης;
Γιατί δεν δίνεται η ανάλογη βαρύτητα στις προσωπικότητες του Αθανάσιου Πολυζωίδη και του Γεώργιου Τερτσέτη, οι οποίοι ξεγύμνωσαν την ωμή παρέμβαση των ξένων δυνάμεων στα εσωτερικά της Ελλάδας;
Γιατί δεν υπάρχει στα σχολικά βιβλία εκτενής αναφορά στην προσωπικότητα, τον βίο και τους αγώνες των πρωταγωνιστών της επανάστασης, οι οποίοι θυσίασαν τη ζωή τους, τις οικογένειές τους και τις περιουσίες τους για τις ανάγκες της επανάστασης;
Γιατί δεν αναφέρονται οι κυριότερες διπλωματικές ενέργειες του Ιωάννη Καποδίστρια μέσω των οποίων εναντιώθηκε απέναντι στην πανίσχυρη Ιερά Συμμαχία της Ευρώπης, καθώς επίσης δεν τονίζεται το γεγονός ότι ως κυβερνήτης εκποίησε όλη του την περιουσία για τις ανάγκες της πατρίδας του;
Γιατί εδώ και 190 χρόνια παραμένει απόρρητος ο φάκελος της δολοφονίας του Καποδίστρια στο Βρετανικό υπουργείο εξωτερικών, ενώ ταυτόχρονα οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν έχουν δείξει ενδιαφέρον για τον αποχαρακτηρισμό του;
Ο ψυχισμός του Έλληνα πρέπει ή μήπως δεν πρέπει να διαθέτει μνήμες εκείνων που τόλμησαν και σήκωσαν το βλέμμα τους απέναντι σε έναν ζυγό, τον Οθωμανικό, καθώς και απέναντι στην σιδηρά Ιερά Συμμαχία των Ευρωπαϊκών μοναρχιών η οποία καταδίκασε εξ αρχής την επανάσταση;
Η επανάσταση των Ελλήνων, που όμοιά της δεν έχει υπάρξει στην παγκόσμια ιστορία, διαθέτει πολλά μηνύματα τα οποία είναι τόσο ισχυρά ώστε από μόνα τους διαθέτουν εκείνη την βαρύτητα που τους αντιστοιχεί. Τους αρμόζει να παρουσιαστούν μέσα από ένα πολυεθνικό μαρκετίστικο «branding»;