 |
| PauloVsjr / pixabay |
Η νέα κυβέρνηση εξήγγειλε φορολογικές μειώσεις εκ των οποίων ορισμένες θα ισχύσουν από το επόμενο έτος, ενώ άλλες συνοδευόμενες από μικρές μειώσεις στις ασφαλιστικές εισφορές θα ισχύσουν σταδιακά τα επόμενα έτη, εφόσον εγκριθούν από τους «θεσμούς». Το ερώτημα είναι αν θα συμβάλουν στην επιδιωκόμενη οικονομική ανάκαμψη της χώρας μας. Ο αρχικός φορολογικός συντελεστής φυσικών προσώπων στο 9% θα δώσει κάποια ανάσα στους μικρούς επιχειρηματίες, αλλά γενικά οι επιβαρύνσεις θα παραμείνουν βαριές. Με έναν συντελεστή ΦΠΑ 22% όπως εξαγγέλθηκε για μελλοντικά, σε συνδυασμό με τη σύνδεση των υψηλών ασφαλιστικών εισφορών με το δηλωθέν εισόδημα, δύσκολα θα ανατραπεί η διαφυγή φόρων και εισφορών και θα ευνοηθεί το οικονομικό κλίμα.
Μαργέλης Κωνσταντίνος
Αντίθετα, μία συνδυασμένη κίνηση θαρραλέας αναδιάρθρωσης των συντελεστών άμεσης και έμμεσης φορολογίας, καθώς και των ασφαλιστικών εισφορών, θα μπορούσε να επιφέρει μία απότομη θετική αλλαγή στη ψυχολογία των Ελλήνων. Ταυτόχρονα, ένα νέο ευκολονόητο πλαίσιο φορολογικής νομοθεσίας, όπως και αδειοδότησης και λειτουργίας των πάσης φύσεως επιχειρήσεων θα πέταγε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας άλλο ένα πεδίο αβεβαιότητας που ταλανίζει τον επιχειρηματικό κόσμο. Μία ομάδα φοροτεχνικών, τελωνειακών και εκτελωνιστών και μία άλλη με εμπειρία σε θέματα λειτουργίας επιχειρήσεων, θα μπορούσαν να μελετήσουν τα νομοθετικά πλαίσια χωρών όπως η Αγγλία, η Γερμανία και η Ελβετία και κατόπιν μίας προσαρμογής επιμέρους στοιχείων τους στην ελληνική πραγματικότητα, να διαμορφώσουν εξ αρχής νέα περιεκτική φορολογική και τελωνειακή νομοθεσία, καθώς και νέους κανόνες λειτουργίας των επιχειρήσεων.
Η έμμεση φορολόγηση, στην οποία ανήκουν ο ΦΠΑ, οι δασμοί, οι φόροι κατανάλωσης και οι φόροι συναλλαγών, θεωρείται άδικη γιατί δεν σχετίζεται με την φοροδοτική ικανότητα του κάθε πολίτη. Για το λόγο αυτό παλαιότερα επιδιωκόταν τα έσοδα αυτά να κατευθύνονται κυρίως σε ευπαθή κοινωνικά τμήματα, σε επιδόματα και σε κοινωνικές δαπάνες. Αντίθετα, τα τελευταία χρόνια οι έμμεσοι φόροι επιβάλλονται με μοναδικό γνώμονα τις εισπρακτικές δημοσιονομικές ανάγκες, κάτι το οποίο επιδρά αρνητικά στη φορολογική συμμόρφωση. Όμως, μία φιλική κλίμακα ΦΠΑ όπως ενδεικτικά παρατίθεται παρακάτω, θα ανέτρεπε την διάθεση αποφυγής δήλωσης εσόδων:
- 5% για ύδρευση, ρεύμα, βιβλία, περιοδικά, κινηματογράφος, θέατρο, ξενοδοχεία, βασικά τρόφιμα, παιδικές τροφές, υπηρεσίες και εστίαση στα νησιά, σε τουριστικές περιοχές και σε χωριά
- 10% για μη βασικά τρόφιμα, σταθερή τηλεφωνία, ενδιαίτηση, εργαλεία, ανταλλακτικά, υλικά, εστίαση
- 20% για κινητή τηλεφωνία, αυτοκίνητα, μοτοσυκλέτες, λοιπά καταναλωτικά είδη
- 30% για πολυτελή καταναλωτικά είδη, όπως για τηλεοράσεις ή κινητά τηλέφωνα καθαρής αξίας άνω των 400 ευρώ, καθώς και για αντίστοιχα πολυτελή οικιακά και καταναλωτικά είδη.
Επιπλέον, η τεχνολογική εξέλιξη δύναται να καταστήσει εύκολη τη χρήση παραμέτρων κατά την επιβολή έμμεσων μορφών φορολόγησης προϊόντων και υπηρεσιών, όπως για παράδειγμα:
- Η επαύξηση κατά 10% του ΦΠΑ στην εστίαση, σε περίπτωση που ο λογαριασμός ανά κουβέρ υπερβαίνει ένα ποσό, όπως για παράδειγμα τα 60 ευρώ ανά άτομο.
- Η επαύξηση κατά 5% και 10% του ΦΠΑ κατά την πώληση καινούργιων αυτοκινήτων προ ΦΠΑ καθαρής αξίας άνω των 15.000 και 25.000 ευρώ αντίστοιχα. Το ίδιο και σε προϊόντα ενδιαίτησης αξίας άνω των 200 και 400 ευρώ αντίστοιχα.
- Η καθιέρωση νέου ανώτατου συντελεστή τέλους συνδρομητών κινητής τηλεφωνίας 30% για ύψος μηνιαίων λογαριασμών άνω των 200 ευρώ μηνιαίως.
- Η επαύξηση κατά 5% του ΦΠΑ στους οικιακούς λογαριασμούς ρεύματος και ύδρευσης, σε περίπτωση υπέρβασης ενός ορίου, λαμβάνοντας υπόψη τον αριθμό των μελών της οικογένειας και το οικογενειακό εισόδημα.
- Επειδή οι παραπάνω παράμετροι εμπεριέχουν ένα πνεύμα απόδοσης φορολογικού δικαίου, η συνειδητοποίησή αυτού του πνεύματος από την πλειοψηφία των πολιτών θα αποτελούσε σύμμαχο για την εξασθένηση της αρνητικής τάσης για φορολογική συμμόρφωση.
- Όσον αφορά την άμεση φορολόγηση φυσικών προσώπων και επαγγελματιών, η καθιέρωση απλοποιημένων χαμηλών φορολογικών συντελεστών, η κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης, του τέλους επιτηδεύματος, της προκαταβολής φόρου, των χαρτοσήμων και των συμπληρωματικών τελών-εισφορών, ταυτόχρονα με την απομάκρυνση των παράλογων «αντικειμενικών» κριτηρίων διαβίωσης, θα συντελούσε στη μείωση της διάθεσης απόκρυψης εισοδημάτων. Η απλοποίηση θα μεταφραζόταν σε μία καθολική αθροιστική φορολόγηση όλων των τύπων εισοδημάτων υπό την παρακάτω ενδεικτική κλιμάκωση:
- 0% από 0 έως 9.999 ευρώ
- 5% από 10.000 έως 14.999 ευρώ
- 10% από 15.000 έως 19.999 ευρώ
- 15% από 20.000 έως 24.999 ευρώ
- 20% από 25.000 έως 34.999 ευρώ
- 25% από 35.000 έως 49.999 ευρώ
- 30% από 50.000 έως 79.999 ευρώ
- 35% από 80.000 και άνω
Σε περίπτωση εισοδήματος που αποκτήθηκε επίσημα στο εξωτερικό και εισάγεται στη χώρα, θα ήταν συνετό να εφαρμόζεται κατ’ εξαίρεση ένας πολύ χαμηλός φορολογικός συντελεστής, καθώς πρόκειται για εισροή καθαρού συναλλάγματος, το οποίο είναι απαραίτητο για την εθνική μας οικονομία, η οποία εμφανίζει ελλειμματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.
Όσον αφορά την φορολογία των επιχειρήσεων, μία ενδεικτική αναδιάταξη των φορολογικών συντελεστών επί των προ φόρων κερδών θα μπορούσε να είναι:
> 15% έως 1.000.000 ευρώ
> 20% για το τμήμα από 1.000.001 ευρώ και άνω
Για τα διανεμόμενα εταιρικά μερίσματα, καθώς και για την υπεραξία κεφαλαίου προερχόμενη από πωλήσεις εταιρικών μεριδίων, εταιρικών μετοχών και ακινήτων η αυτοτελής φορολόγησή τους με συντελεστή 5% θα ευνοούσε την επιχειρηματικότητα και δεν θα αποτελούσε κίνητρο απόκρυψης αυτού του είδους εισοδημάτων.
Η υποχρεωτική εξόφληση των τιμολογίων μεταξύ επιχειρήσεων και ελευθέρων επαγγελματιών μέσω τραπεζικών μέσων ανεξαρτήτως ποσού, σε συνδυασμό με την αύξηση της γενικευμένης φορολογικής συμμόρφωσης λόγω των μειωμένων συντελεστών, θα έδινε την δυνατότητα της κατάργησης της υποχρέωσης των φυσικών προσώπων να πραγματοποιούν συγκεκριμένο ύψος συναλλαγών με τη χρήση τραπεζικών μέσων, το οποίο και αντίκειται στο εθιμικό δικαίωμα του πολίτη να εκτελεί συναλλαγές με όποιο μέσο εκείνος επιθυμεί.
Η αναμόρφωση του ασφαλιστικού συστήματος ώστε οι εισφορές να αποτελούν προσωπικό «κουμπαρά» του κάθε ασφαλισμένου για την καταβολή της μελλοντικής του σύνταξης, με ετήσια σχετική ενημέρωσή του, θα ενίσχυε στο μέγιστο βαθμό την διάθεση καταβολής των εισφορών και επομένως την ασφαλιστική εισπραξιμότητα. Επιπρόσθετο βοήθημα προς αυτή την κατεύθυνση θα αποτελούσε η ανεξαρτητοποίηση της διοίκησης των ταμείων από τα εκάστοτε κυβερνητικά χέρια και το πέρασμά της στον έλεγχο των ίδιων των ασφαλισμένων. Η δε καθιέρωση χαμηλών συντελεστών θα συνέδραμε στην αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας και των αδήλωτων εισοδημάτων, στοιχεία που μαζί με την αύξηση της διάθεσης πληρωμής θα αναπλήρωναν την λογιστική επίδραση των μειωμένων συντελεστών. Επίσης, μετά από ένα ύψος εισοδήματος κρίνεται σκόπιμη η τοποθέτηση ενός ορίου στο ύψος καταβολής, ώστε να αποφεύγεται η διάθεση διαφυγής εισφορών, αλλά κατ’ επέκταση και φόρων. Ενδεικτικά, μία προτεινόμενη αναδιάρθρωση των εισφορών θα μπορούσε να ήταν:
Απλοποίηση όλων των ασφαλιστικών εισφορών και σύμπτυξη εργοδοτικών και εργατικών εισφορών μόνο σε εργοδοτικές, καθώς στην πράξη ο εργοδότης είναι αυτός που τις καταβάλει.
10% συντελεστής εισφορών κύριας σύνταξης για τους μισθωτούς, με ανώτατο όριο τα 300 ευρώ μηνιαίως και με δικαίωμα του ασφαλισμένου να καταβάλει επιπλέον ποσό της επιλογής του.
10% συντελεστής εισφορών κύριας σύνταξης επί του εισοδήματος για τους ελεύθερους επαγγελματίες, με κατώτατο όριο τα 80 ευρώ μηνιαίως και ανώτατο όριο τα 300 ευρώ μηνιαίως, με δικαίωμα του ασφαλισμένου να καταβάλει επιπλέον ποσό της επιλογής του.
8% συντελεστής εισφορών κύριας σύνταξης επί του εισοδήματος για τους αγρότες, με κατώτατο όριο τα 40 ευρώ μηνιαίως και ανώτατο όριο τα 200 ευρώ μηνιαίως, με δικαίωμα του ασφαλισμένου να καταβάλει επιπλέον ποσό της επιλογής του.
Εφάπαξ 30 ευρώ μηνιαία καταβολή υγειονομικής ασφαλιστικής κάλυψης για τους αγρότες και 40 ευρώ για τους υπόλοιπους ασφαλισμένους.
Επαύξηση της μηνιαίας υγειονομικής εισφοράς κατά 20 ευρώ ανά προστατευόμενο ανήλικο τέκνο και κατά 30 ευρώ για κάθε προστατευόμενο ενήλικο. Κατ’ εξαίρεση η επαύξηση θα καταβάλλεται από τον ασφαλισμένο, ώστε να μην λειτουργεί ως οικονομικό αντικίνητρο για τις επιχειρήσεις απέναντι σε όσους έχουν οικογενειακά μέλη.
3% συντελεστής εισφορών επικουρικής/εφάπαξ ασφάλισης επί του εισοδήματος για όλους τους ασφαλισμένους, με ανώτατο όριο τα 60 ευρώ μηνιαίως και με δικαίωμα του ασφαλισμένου να καταβάλει επιπλέον ποσό της επιλογής του.
20 ευρώ μηνιαία καταβολή εισφοράς υπέρ ΟΑΕΔ ανά ασφαλισμένο πρόσωπο, εκτός των αγροτών.
Μείωση κατά 40% της καταβαλλόμενης σύνταξης σε περίπτωση εργασίας συνταξιούχου και προσμέτρηση των εισφορών σύνταξης στον ασφαλιστικό του λογαριασμό.
Κατάθεση κατά την έναρξη εργασιών μίας επιχείρησης και κατόπιν πριν την πρόσληψη κάθε μισθωτού, ποσού 500 ευρώ ως εγγύησης για κάθε ασφαλιζόμενο πρόσωπο. Τα ποσά θα συμψηφίζονται σε περίπτωση μείωσης του προσωπικού ή παύσης εργασιών της επιχείρησης.
Απαλλαγή καταβολής εισφορών για τις υπερωρίες και ηλεκτρονική δήλωσή τους ανά μήνα.
Έκπτωση από τα έσοδα των επιχειρήσεων όλων των εισφορών.
Όσον αφορά τον ΕΝΦΙΑ, αποτελεί έναν άδικο φόρο, καθώς φορολογεί στάσιμη περιουσία και όχι εισόδημα. Ως επί των πλείστον η περιουσία αυτή έχει αποκτηθεί είτε με εισοδήματα τα οποία είχαν ήδη φορολογηθεί, είτε με κληρονομιά ή γονική παροχή οι οποίες είχαν και πάλι φορολογηθεί. Η δε φορολόγηση του χώματος και των βράχων, στην περίπτωση των οικοπέδων και των χωραφιών, είναι παρανοϊκή. Μία λογική θα είχε η επιβολή ενός τέλους επί των ακινήτων το οποίο δεν θα ενσωματωνόταν στα δημοτικά τέλη, αλλά θα κατευθυνόταν στα ταμεία των νομών. Με τη διάχυση των εσόδων σε όλη την έκταση κάθε νομού θα επέρχονταν συνδυαστικά οφέλη σε όλη τη περιοχή, ενώ θα αποφεύγονταν φαινόμενα γκετοποίησης των αδύναμων οικονομικά δήμων. Τα έσοδα θα κατευθύνονταν κυρίως σε τοπικές υποδομές, δηλαδή πίσω στους πολίτες, με αποτέλεσμα να μειώνεται η αντίδραση της επιβολής του τέλους.
Ο αντίλογος απέναντι στην διαφαινόμενη μείωση των κρατικών εσόδων από τις προαναφερόμενες αλλαγές, έγκειται στο γεγονός ότι αυτή δύναται να καλυφθεί εξαιτίας της διεύρυνσης του συνολικού φορολογικού και ασφαλιστικού μεγέθους που θα προέκυπτε:
α) από την αύξηση των δηλωμένων εισοδημάτων και επομένως τη μείωση της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής,
β) από τη σημαντική αύξηση της ταχύτητας κυκλοφορίας του χρήματος και του πλήθους των εμπορικών συναλλαγών, κάτι το οποίο θα επιδρούσε θετικά στην οικονομική δραστηριότητα και κατ’ επέκταση θα διόγκωνε τα έσοδα του κράτους,
γ) από τη γενική βελτίωση των εισοδημάτων και των επιχειρηματικών κερδών, επομένως και των κρατικών εσόδων, εξαιτίας της βελτίωσης του οικονομικού κλίματος,
δ) από την αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων και της εισόδου νέων κεφαλαίων στη χώρα, κάτι το οποίο θα συντελούσε στην αναπτέρωση της οικονομικής δραστηριότητας και στην δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, που μεταφράζονται σε αυξημένα έσοδα φορολογίας και εισφορών,
ε) από την αύξηση του αγοραστικής δύναμης των πολιτών λόγω των μειωμένων συντελεστών, κάτι που θα ενίσχυε την κατανάλωση και τις επενδύσεις,
στ) από την αύξηση του νόμιμου διαθέσιμου εισοδήματος (πόθεν έσχες), το οποίο θα διευκόλυνε τις αγορές ακινήτων, την κατασκευή ακινήτων και τις επενδύσεις,
ζ) από τη μείωση της αδήλωτης εργασίας,
η) από τη σταδιακή μετατροπή του «μαύρου χρήματος» σε «άσπρου» και επομένως τη φορολόγησή του αλλά και της χρήσης του μέσα στην αγορά, αντί της παραμονής του στις θυρίδες και τα στρώματα.
Εκτός όλων των άλλων, δεν πρέπει να ξεχνάμε το πρόβλημα της υπογεννητικότητας, το οποίο κρούει έντονα τον κώδωνα του κινδύνου. Ενδεικτικές ενέργειες αντιμετώπισής του θα ήταν:
α) Η πλήρης οικονομική κάλυψη των προγεννητικών ελέγχων, των ιατρικών επισκέψεων, της γέννας, της διαμονής στο μαιευτήριο, των παιδιατρικών ιατρικών επισκέψεων και των εμβολίων, ακόμα κι αν γίνονται μέσω ιδιωτικών φορέων, αντί της καταβολής του εφάπαξ ποσού των 2.000 ευρώ ανά παιδί.
β) Η καθιέρωση προτεραιότητας πρόσληψης σε θέσεις του δημοσίου σε όλες τις γυναίκες.
γ) Η θέσπιση μειωμένου ωραρίου για όλες τις μητέρες με παιδιά κάτω των 10 ετών, με ταυτόχρονη αναπλήρωση μέρους του μειωμένου μισθού από το κράτος.
δ) Η αύξηση του χρόνου άδειας μητρότητας μέχρι τα πρώτα δύο πρώτα έτη ηλικίας του κάθε τέκνου,
ε) Η καταβολή επιδόματος 100 ευρώ ανά τέκνο για τα πρώτα δύο παιδιά και 200 ευρώ για κάθε επιπλέον παιδί, με όριο οικογενειακού εισοδήματος μετά φόρων τα 15.000 ευρώ για οικογένεια με ένα παιδί, επαύξηση 5.000 ευρώ εισοδήματος μετά φόρων για κάθε επιπλέον παιδί, και μείωση κατά 50% του επιδόματος σε περίπτωση υπέρβασης των εισοδηματικών ορίων.
στ) Η εφάπαξ έκπτωση φόρου 400 ευρώ για κάθε παιδί.
ζ) Η καταβολή του επιδόματος τέκνων κατόπιν της κατάθεσης της φορολογικής δήλωσης, δίχως καμία συμπληρωματική ενέργεια, με την καταχώρηση σε αυτή όλων των απαραίτητων στοιχείων.
η) Επίδομα θηλασμού και φροντίδα τέκνου 600 ευρώ μηνιαίως για διάρκεια δύο ετών στις γυναίκες ελεύθερες επαγγελματίες που επιλέξουν προσωρινή παύση εργασιών και πλήρης ασφαλιστική τους κάλυψη. Μηνιαίο επίδομα 200 ευρώ για δύο έτη σε όσες συνεχίσουν να εργάζονται κατόπιν της γέννας.
Μέτρα δημιουργίας πόρων για την εφαρμογή των μέτρων υπογεννητικότητας θα μπορούσαν να αποτελέσουν:
α) Η ελάττωση του αριθμού των βουλευτών σε διακόσιους και περικοπή κατά 1/3 του αριθμού των βουλευτών που συμμετέχουν στις επιτροπές της βουλής. Η μείωση κατά 30% των πάσης φύσεως μισθών, παροχών και αποζημιώσεων των βουλευτών, των ευρωβουλευτών και των υπουργών. Επίσης, η μείωση του πλήθους και του μισθού των υπουργικών συμβούλων, καθώς και η περικοπή της κρατικής επιχορήγησης των πολιτικών κομμάτων κατά 50%. Η ετήσια εξοικονόμηση θα έφτανε περίπου στα 150 εκατ. ευρώ.
β) Η οργανική αναδιοργάνωση των δημοσίων υπηρεσιών, των υπουργείων και των οργανισμών, κατόπιν διενέργειας μελέτης από εξειδικευμένους συμβουλευτικούς οίκους, ώστε να βελτιωθεί η αποδοτικότητά τους, να εξοικονομηθούν εργατοώρες και να εξυπηρετούνται καλύτερα οι πολίτες και οι επιχειρήσεις. Στο τυχόν πλεονάζον προσωπικό που θα βρίσκεται πλησίον της συνταξιοδότησης θα μπορούσε να προσφερθεί η λύση της εθελούσιας εξόδου, με μία πρόταση λήψης του 80% του μισθού και πλήρης ασφαλιστικής κάλυψης μέχρι να συνταξιοδοτηθούν. Αν γινόταν αποδεκτή από 20.000 υπαλλήλους τότε θα εξοικονομούνταν άλλα 100 εκατ. ευρώ περίπου ετησίως κατά το διάστημα μέχρι να συνταξιοδοτηθούν. Κατόπιν το μέγεθος της εξοικονόμησης θα πολλαπλασιαζόταν.
γ) Μία μηνιαία εισφορά 5 ευρώ από κάθε ενεργό ασφαλισμένο, αλλά και από συνταξιούχους με σύνολο ετήσιων συντάξιμων αποδοχών άνω των 15.000 ευρώ, υπέρ ενός ταμείου υπογεννητικότητας. Η εισφορά θα απέδιδε περίπου 200 εκατ. ευρώ ετησίως.
δ) Η επιβολή ετήσιου τέλους υπογεννητικότητας με κλιμακωτούς συντελεστές από 1% έως 3% σε όσους δηλώνουν ετήσια μετά φόρων εισοδήματα άνω των 20.000 ευρώ. Ο σκοπός της φορολόγησης και οι χαμηλοί συντελεστές θα ημέρευαν τυχόν αρνητική διάθεση όσων θα υπόκεινται στο φόρο. Το μέτρο θα απέφερε περίπου 300 εκατ. ευρώ.
ε) Η επιβολή τέλους υπογεννητικότητας 1% στα διανεμόμενα μερίσματα από τις εταιρείες. Ενδεικτικά, μόνο από τις εισηγμένες εταιρείες του χρηματιστηρίου αξιών Αθηνών θα προέκυπτε ετήσιο έσοδο περίπου 20-25 εκατ. ευρώ. Συνυπολογίζοντας και τις μη εισηγμένες εταιρείες τα ετήσια έσοδα αυξάνονται πιθανώς να έφταναν τα 50 εκατ. ευρώ.
στ) Η αυτοτελής φορολόγηση με 5% όσων αδήλωτων εισοδημάτων χρησιμοποιηθούν για αγορές ακινήτων ή επιχειρήσεων ή για τη δημιουργία επιχειρήσεων εντός του επόμενου έτους και κατά 10% εντός των επομένων ετών.
Το φλέγον βέβαια ζήτημα απέναντι σε αυτές τις αλλαγές θα αποτελούσε η στάση των ευρωπαϊκών «θεσμών». Θα μπορούσαμε λοιπόν, να απαιτήσουμε από την Ε.Ε. τη λήψη μέτρων τα οποία δεν θα επέφεραν πρόσθετο κόστος στις χώρες-μέλη, που ταυτόχρονα θα υποστήριζαν την εξοικονόμηση δημοσιονομικού χώρου, ενώ παράλληλα θα βοηθούσαν στην ανάκαμψη της οικονομίας, και κατ’ επέκταση θα συνέβαλαν στην αύξηση των κρατικών εσόδων. Τέτοια μέτρα θα μπορούσαν να ήταν:
α) Η αναδιάρθρωση του συνολικού δανεισμού της χώρας μέσα από ένα μοναδικό χρηματοδοτικό σχήμα, όπως αυτό του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας ESM, εκμεταλλευόμενοι την πρωτόγνωρα ευνοϊκή διαμόρφωση των επιτοκίων κρατικού δανεισμού στις διεθνείς αγορές, με συνέπεια να μειωθεί το κόστος εξυπηρέτησης των δανείων. Το επιτόκιο 10ετών ομολόγων δανεισμού για την Γερμανία, την Ολλανδία, το Βέλγιο, τη Γαλλία, τη Φιλανδία, την Αυστρία, τη Σλοβακία είναι πλέον αρνητικό, δηλαδή αντί να καταβάλουν τόκους, πληρώνονται τόκους! Για τις δε υπόλοιπες χώρες που συμμετέχουν στον ESM τα αντίστοιχα επιτόκια κινούνται από 0% έως 0,90%. Επομένως, ένα νέο μεσοσταθμικό επιτόκιο δανεισμού πλησίον του 0,50% φαντάζει εφικτό και θα εξασφάλιζε ετησίως ένα δημοσιονομικό χώρο 1,5 με 2 δις ευρώ περίπου.
β) Σταδιακή αντικατάσταση υψηλότοκου δανεισμού εκ των υπαρχόντων ομολόγων σε κυκλοφορία ύψους 45 δις ευρώ, συμφωνιών επαναγοράς repos ύψους 20 δις ευρώ και δανείων του ΔΝΤ ύψους 8 δις ευρώ, με την έκδοση νέων ομολόγων 5ετούς, 10ετούς και 15ετούς διάρκειας, ώστε να εξοικονομηθούν τόκοι. Πρόσφατα το Ελληνικό κράτος εξέδωσε 10ετή ομόλογα 1,5 δις ευρώ με επιτόκιο 1,5%, για τα οποία προσφέρθηκαν 5 δις ευρώ. Η ετήσια εξοικονόμηση θα κυμαινόταν από 1 έως 1,5 δις ευρώ περίπου.
γ) Η αύξηση των πόρων από το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 λόγω της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης που διέρχεται η χώρα μας και της πτώσης του ΑΕΠ και των εισοδημάτων κατά 40%. Οι επιπλέον πόροι θα διατεθούν ώστε να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα και να βελτιωθούν επιτέλους οι παραγωγικές μας δυνατότητες. Ιδιαίτερη βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί στον πρωτογενή τομέα, με την αξιοποίηση των κατά τόπους περιβαλλοντικών μικροκλιμάτων, ώστε να ευνοηθεί η παραγωγή υψηλής προστιθέμενης αξίας προϊόντων. Αποτελεί έγκλημα η αθρόα εισαγωγή αγροτικών προϊόντων τη στιγμή που το φυσικό μας περιβάλλον μας χαρίζει τη δυνατότητα να παράγουμε σχεδόν τα πάντα.
δ) Η χρήση τυχόν ετήσιων υπερβάσεων των δημοσιονομικών στόχων για την αύξηση των δημοσίων επενδύσεων, κάτι που θα συνέβαλε στην ενίσχυση της ανάταση της οικονομίας και στη μείωση της ανεργίας.
ε) Η εξάλειψη των συμφωνηθέντων υπερβολικών δημοσιονομικών πλεονασμάτων μέσα από:
ε1) Συνεχή άσκηση πολιτικής πίεσης προς την Ε.Ε. μαζί με άλλες χώρες μέλη όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Γαλλία. Η συγκυρία βαίνει κατάλληλη καθώς η ραγδαία πτώση του ρυθμού ανάπτυξης στην Ε.Ε. και ειδικά στην Γερμανία, έχει ενισχύσει τις αντιδράσεις που ζητούν τη λήψη μέτρων δημοσιονομικής επέκτασης ειδικά στη Γερμανία. Θετική στάση για το θέμα αυτό έχει λάβει η πρόεδρος του ΔΝΤ και μέλλουσα πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ, ενώ ο απερχόμενος πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι δήλωσε πρόσφατα στους Financial Times ότι οι υψηλότερες κρατικές δαπάνες είναι πιο επείγουσες από ποτέ. Ο Γάλλος Πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν έχει επίσης εκθέσει ανάλογο αίτημα. Η νέα Ιταλική κυβέρνηση πιέζει και αυτή προς αυτή τη κατεύθυνση. Ανάλογη αξιοποίηση προσφέρει και η πρόσφατη ειδική έκθεση του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου για την ανάγκη αναθεώρησης του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης το οποίο επιβάλει την παρούσα πολιτική λιτότητας.
ε2) Μία εμπεριστατωμένη μελέτη ως προς τις επιπτώσεις στον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ και στην εξυπηρέτηση του χρέους, με επιδίωξη συνυπογραφής της από διεθνείς οίκους παροχής οικονομικών συμβουλών, αλλά κυρίως από όσο το δυνατόν από περισσότερους διεθνώς κορυφαίους οικονομολόγους όπως οι νομπελίστες Πολ Κρούγκμαν και Γιόζεφ Στίγκλιτζ, οι οποίοι έχουν ήδη ταχθεί κατά της λιτότητας. Όλο και περισσότεροι οικονομικοί αναλυτές, μεγαλοεπενδυτές, καθηγητές πανεπιστημίων όπως ο πρώην υπουργός οικονομικών των ΗΠΑ και καθηγητής στο Χάρβαρντ Λόρενς Σάμερς διατυπώνουν την άποψη ότι πρέπει να υιοθετηθούν μηχανισμοί άμεσης τόνωσης της ζήτησης, όπως η χρηματοδότηση των κρατικών προϋπολογισμών με δημιουργία νέου χρήματος από τις κεντρικές τράπεζες με σκοπό να χρηματοδοτηθεί άμεσα η πραγματική οικονομία μέσα από την πραγματοποίηση μεγάλων δημοσίων επενδύσεων, υπό αυστηρή όμως εποπτεία.
ε3) Την άσκηση πολιτικής πίεσης για μία μελλοντικά σταδιακή αγορά ομολόγων και δανείων μελών κρατών της Ε.Ε. από την ΕΚΤ, στα πλαίσια μίας νομισματοποίησης του χρέους τους. Οι κεντρικές τράπεζες έχοντας το δικαίωμα έκδοσης νέου λογιστικού χρήματος από το πουθενά, διαθέτουν τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσουν μία τέτοια ενέργεια χωρίς κόστος, ώστε να ελαφρώσουν οι δημοσιονομικές πιέσεις στις χώρες, ειδικά σε μία περίοδο οικονομικής ύφεσης. Κράτη όπως η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Γαλλία, η Ισπανία, το Βέλγιο και η Κύπρος διαθέτουν ονομαστικό χρέος ύψους 5 τρις ευρώ, δηλαδή το μισό εκ του συνολικού χρέους των 10 τρις ευρώ όλων των χωρών της Ευρωζώνης, γεγονός το οποίο αποτελεί ένα τεράστιο μεσοπρόθεσμο πρόβλημα για την Ε.Ε. Ένα έμμεσο πρώτο βήμα έχει ήδη γίνει από την ΕΚΤ με το πρόγραμμα επαναγοράς ομολόγων με χρήμα εκ του πουθενά, γνωστό ως ποσοτική χαλάρωση QE.
στ) Η πρόωρη καταβολή των κερδών από αγορές ελληνικών ομολόγων από την ΕΚΤ και από άλλες εθνικές τράπεζες που προβλέπονται να αποδοθούν έως το 2022, ύψους 4,5 δις ευρώ περίπου.
ζ) Η επιπλέον πρόωρη καταβολή κερδών από άλλα αντίστοιχα ομόλογα αξίας περίπου 10,5 δις ευρώ, καθώς η ΕΚΤ μπορεί να δανειστεί με αρνητικό επιτόκιο και επομένως όχι μόνο να μην υποστεί ζημιά από την πρόωρη πληρωμή τους, αλλά να έχει και όφελος. Οι επιπρόσθετες επιστροφές ίσως να έφταναν τα 3,5 δις ευρώ.
Αυτά τα 8 δις των επιστροφών θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για:
α) Την ενεργειακή ενίσχυση της χώρας μας μέσα από μία εκτεταμένη κατασκευή αιολικών και φωτοβολταϊκών πάρκων. Κατόπιν πρόσφατης επιστημονικής έρευνας η αιολική και η ηλιακή ενέργεια πλέον παρέχουν φθηνότερο κόστος ανά KWh σε σύγκριση με τις άλλες μορφές. Εκτός της ενίσχυσης της ενεργειακής μας αυτονομίας, θα μειωνόταν το κόστος παραγωγής ρεύματος και θα συρρικνωνόταν το έλλειμμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Αποτελεί έγκλημα μία χώρα με τόσο πλούσιο αιολικό και ηλιακό δυναμικό να εισάγει ρεύμα από την Βουλγαρία και την Αλβανία για να καλύψει τις ανάγκες της. Παράλληλα, όλα τα νησιά μας θα μπορούσαν να διασυνδεθούν και να ομαδοποιηθούν κατόπιν μελέτης ισορροπίας δυναμικού, ώστε με την κατασκευή αιολικών και φωτοβολταϊκών πάρκων σε αυτά ή και σε ενδιάμεσες νησίδες, καθώς και σταθμών αποθήκευσης ενέργειας να καταστούν όχι μόνο ενεργειακά αυτόνομα, αλλά να προσφέρουν ρεύμα και στην ηπειρωτική χώρα. Είναι εντελώς παλαβό να υφιστάμεθα ετήσια συναλλαγματική εκροή 500 εκατ. ευρώ για να εισάγουμε πετρέλαιο ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες ενέργειας των νησιών μας από γεννήτριες πετρελαίου, ενώ κατακλύζονται από αιολικό και ηλιακό δυναμικό. Όσον αφορά την Κρήτη για την αντίστοιχη ενεργειακή κάλυψη της οποία ξοδεύονται ετησίως άλλα 350 εκατομμύρια ευρώ, θα μπορούσε να εξεταστεί η λύση της ενεργειακής της απεξάρτησης με την κατασκευή αιολικών και φωτοβολταϊκών πάρκων στον νησί, σε συνδυασμό με τη μία εκ των δύο ενεργειακών διασυνδέσεων με την ηπειρωτική χώρα, οι οποίες θα στοιχίσουν 325 εκατ. ευρώ περίπου η μικρή και περίπου 700 εκατ. ευρώ η μεγάλη. Να σημειωθεί ότι οι υπάρχουσες μελέτες διασύνδεσης των νησιών μεταξύ τους και με το ηπειρωτικό σύστημα έχουν συνταχθεί τα περασμένα έτη και δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις πρόσφατες σημαντικές τεχνολογικές βελτιώσεις κόστους και απόδοσης των ΑΠΕ. Παράλληλα, θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί η περαιτέρω αξιοποίηση του πλούσιου υδάτινου δυναμικού της χώρας με την κατασκευή νέων μικρών και μεγάλων υδροηλεκτρικών σταθμών. Όλες αυτές οι ενέργειες θα έδιναν τη δυνατότητα μείωσης των χρεώσεων ΕΤΜΕΑΡ (Ειδικό Τέλος Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων) και ΥΚΩ (Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας) και κατ’ επέκταση μείωση των λογαριασμών ρεύματος.
β) Την αναβάθμιση όλων των περιφερειακών αεροδρομίων και των λιμένων.
γ) Την ενίσχυση του θαλάσσιου τουρισμού ιδιαίτερα σε επίπεδο θαλαμηγών και ιστιοπλοϊκών, με την απλοποίηση της σχετικής νομοθεσίας και τον εκσυγχρονισμό των μαρίνων σε όλα τα νησιά και σε παραθαλάσσιες περιοχές, ώστε να προσελκύσουμε ανώτερου οικονομικού επιπέδου επισκέπτες.
δ) Την ανακαίνιση των νοσοκομείων και των κέντρων υγείας, την αγορά ιατρικού εξοπλισμού, καθώς και την αναβάθμισή τους ώστε να καλύπτονται πλήρως οι ιατρικές ανάγκες των κατοίκων ανά περιφέρεια.
ε) Την επιδότηση δημιουργίας ή επαναλειτουργίας βιομηχανιών.
στ) Την απαλλοτρίωση παλιών εγκαταλειμμένων κτιρίων ή παλιών πολυκατοικιών στις μεγάλες πόλεις και κατασκευή στη θέση τους υποδομών στάθμευσης και μικρών πάρκων πρασίνου.
Επιπλέον αναπτυξιακό βοήθημα θα προσέφερε μία ταχύτατη αξιοποίηση πόρων του ΕΣΠΑ και του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων σε στοχευμένες δράσεις μεγάλου μεγέθους, αλλά που ταυτόχρονα θα εμπεριέχουν γεωγραφική και επιχειρηματική διασπορά, όπως:
α) Η πλήρης ανακαίνιση όλων δημοσίων κτιρίων με προτεραιότητα των σχολικών και των πανεπιστημιακών, συμπεριλαμβανομένης της ενεργειακής τους αναβάθμισης.
β) Η καθιέρωση ενός ετήσιου συνολικού απλοποιημένου προγράμματος επιδότησης όλων των ειδών των επιχειρήσεων.
γ) Η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων σε όλα τα δημόσια κτίρια, αρχικά μεγάλης επιφάνειας (νοσοκομεία) και σταδιακά στα μικρότερα (υπουργεία, σχολεία).
δ) Η ανακαίνιση των επαρχιακών οδικών δικτύων της χώρας.
ε) Η ολοκλήρωση των συμπληρωματικών οδικών αξόνων.
Σχετικά με την ασθμαίνουσα τραπεζική χρηματοδότηση νέων επενδύσεων, αυτή θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με την επανακατάθεση των ρευστών ταμειακών διαθεσίμων των ασφαλιστικών ταμείων και των δημοσίων οργανισμών από την Κεντρική Τράπεζα της Ελλάδος στις εμπορικές τράπεζες. Αυτά υπολογίζονται σε 10 με 15 δις ευρώ και θα ενίσχυαν άμεσα την ρευστότητά του τραπεζικού συστήματος.
Μικρή ανάσα ανταγωνιστικότητας στη χώρα μας θα προσέφεραν επίσης:
α) Μία μείωση των διοδίων των οδικών αξόνων, η οποία θα μπορούσε να προέλθει από την αναχρηματοδότηση των δανείων κατασκευής τους. Με τα υπάρχοντα χαμηλά επιτόκια που επικρατούν στην αγορά χρήματος θα μειώνονταν οι τοκοχρεωλυτικές δόσεις δημιουργώντας χώρο για μειώσεις στα διόδια. Πρόσφατα ο ΟΤΕ και τα ΕΛΠΕ εξέδωσαν 7ετές και 5τές αντίστοιχα ομόλογα αξίας 500 εκατ. ευρώ με επιτόκιο 0,875% και 2% αντίστοιχα, για τα οποία προσφέρθηκαν τρεις με τέσσερις φορές περισσότερα χρήματα από αυτά που οι εταιρείας ζητούσαν.
β) Μία μείωση του ειδικού φόρου καυσίμων, η οποία θα μπορούσε να καλυφθεί από:
β1) επιπλέον φορολογικά έσοδα που θα επέφερε η αναθεώρηση του τρόπου υπολογισμού των τελών κυκλοφορίας, ώστε στο μέγεθος των ρύπων να συνυπολογίζεται και η εμπορική αξία του αυτοκινήτου. Για παράδειγμα σε κάθε πώληση νέου ΙΧΕ η εμπορική εταιρεία θα καταχωρεί στο taxisnet την άδεια κυκλοφορίας, τη μάρκα, το μοντέλο, τα κυβικά εκατοστά, το δείκτη ρύπων, την τελική αξία πώλησης και τον ΑΦΜ του αγοραστή. Κάθε χρόνο η εμπορική αξία θα μειώνεται αυτόματα κατά 5%. Σε περίπτωση μεταπώλησης το ιστορικό του ΙΧΕ θα μεταφέρεται αυτόματα στο νέο ΑΦΜ.
β2) την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου καυσίμων από το οποίο οι ετήσιες απώλειες κρατικών εσόδων υπολογίζονται στα 300 εκατ. ευρώ περίπου. Μία εξίσωση της τιμής πετρελαίου θέρμανσης και κίνησης και η επιστροφή της επιπλέον επιβάρυνσης σε όσους αγοράζουν πετρέλαιο για να θερμανθούν θα μπορούσε πλέον εύκολα να πραγματοποιηθεί. Η ηλεκτρονική τιμολόγηση που θα εφαρμοστεί από το 2020 δεν θα αφήνει περιθώρια διαφθοράς στην περίπτωση προμήθειας πετρελαίου θέρμανσης σε μία επιχείρηση. Ενώ όσον αφορά την προμήθεια στα νοικοκυριά, η εγκατάσταση κινητής μηχανής αυτόματης έκδοσης απόδειξης στα βυτία διανομής όπως στα πρατήρια καυσίμων, στην οποία θα καταχωρείτο και το ΑΦΜ του πελάτη, ταυτόχρονα με τη διασύνδεση όλων των ταμειακών μηχανών με το taxisnet, θα έδινε τη δυνατότητα σε αυτόν που προμηθεύεται πετρέλαιο να πιστώνεται αυτόματα το ποσό της επιστροφής.
Ένα ισχυρό αλλά αναξιοποίητο κεφάλαιο αποτελούν οι απανταχού Έλληνες ή Ελληνικής καταγωγής επιχειρηματικοί μεγιστάνες και εφοπλιστές. Ένα ηχηρό κάλεσμα του ίδιου του πρωθυπουργού να ενεργοποιηθούν στην Ελλάδα με δωρεές που θα τις διαχειριζόταν μία επιτροπή προσώπων της επιλογής τους θα ήταν ένα πρώτο βήμα. Η επιτροπή θα μπορούσε να αγοράσει και στη συνέχεια να παραδώσει στο ελληνικό δημόσιο σύγχρονα αεροπλάνα και ελικόπτερα πυρόσβεσης, σύγχρονες ακταιωρούς που θα ναυπηγούνταν σε Ελληνικά ναυπηγεία και θα ενίσχυαν το έργο του λιμενικού και των τελωνειακών αρχών, ασθενοφόρα για το ΕΚΑΒ, περιπολικά και μηχανές για την αστυνομία, τεχνικό υλικό για τα νοσοκομεία και τα σχολεία, υβριδικά λεωφορεία για την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα και άλλες μεγάλες πόλεις. Τα δε ασθενοφόρα, τα λεωφορεία και τα περιπολικά θα μπορούσαν να κατασκευαστούν στην Ελληνική Βιομηχανία Οχημάτων ΕΛΒΟ. Ακόμα, θα μπορούσε να αναληφθεί η ανάπλαση υπαρχόντων πλατειών, χώρων πρασίνου και παιδικών χαρών, καθώς και η κατασκευή νέων. Μέχρι σήμερα τέτοιου είδους αξιόλογες πρωτοβουλίες έχει λάβει το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Επιπλέον, από μία αποσυμφόρηση του λεκανοπεδίου της Αττικής, μέσα από τη διασπορά δημοσίων οργανισμών και υπουργείων ανά την περιφέρεια, με την κατασκευή βιοτεχνικών και βιομηχανικών πάρκων ανά νομό, καθώς και γιατί όχι τη μεταφορά της πρωτεύουσας, θα προέκυπτε εξοικονόμηση τεράστιων πόρων. Η δε χωροταξική διασπορά των προϊόντων και των υπηρεσιών θα οδηγούσε σε οικονομικό οργασμό ολόκληρη τη χώρα. Οι επεκτάσεις του μετρό και της Αττικής οδού οι οποίες θα κοστίσουν περί τα 3,5 δις ευρώ θα καθίσταντο περιττές και αυτά τα κεφάλαια θα διατίθεντο για την υλοποίηση των παραπάνω ενεργειών. Η δε Αθήνα θα γινόταν και πάλι μία λειτουργική, ανθρώπινη πόλη.
Εν κατακλείδι, η Ελλάδα μας δεν είναι μία μικρή και φτωχή χώρα. Ο πληθυσμός της σε αντιστοιχία με τα γεωγραφικά και πληθυσμιακά δεδομένα άλλων ευρωπαϊκών χωρών θα μπορούσε να ήταν τριπλάσιος. Οι δυνατότητες που κρύβει ή «κρύβονται» είναι μεγάλες. Αυτό που απαιτείται είναι μία πολιτική ηγεσία αποτελούμενη από ανθρώπους δημιουργικούς, οι οποίοι θα διαθέτουν το κύρος και την προσωπικότητα ώστε να εμπνέουν τον απαραίτητο σεβασμό. Μα πάνω από όλα που θα προασπίζονται τα εθνικά μας συμφέροντα με όπλο το αλησμόνητο χαρακτηριστικό γνώρισμα της Ελληνικής λεβεντιάς.
Λευκάδα, 11 Οκτωβρίου 2019