Η Τουρκία εξακολουθεί να αγωνίζεται μέσα σε μια οικονομική ύφεση την οποία η εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης θα μπορούσε να επιδεινώσει με το να διακινδυνεύσει κυρώσεις από τη Δύση, κάνοντας τη χώρα να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία.
Παρουσίαση Freepen.gr
Επαναλαμβάνοντας ένα κάλεσμα που έκανε όταν η Τουρκία βρισκόταν στα βάθη μιας νομισματικής κρίσης που πυροδότησε πέρυσι περιορισμένες κυρώσεις από τις ΗΠΑ, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προέτρεψε τους πολίτες αυτή την εβδομάδα να διαθέτουν μόνο τουρκική λίρα και όχι με ξένα νομίσματα - κάτι που προμήνυμα για ένα σίγουρο σημάδι οικονομικού προβλήματος στο μέλλον.
Όταν έπεσε η κρίση συναλλάγματος μετά τις κυρώσεις από την Ουάσινγκτον για τη φυλάκιση ενός αμερικανού πάστορα τον Αύγουστο του 2018, ο Ερντογάν χαρακτήρισε την υποστήριξη της λίρας ως εθνικό καθήκον. Ωστόσο, τα στοιχεία των κεντρικών τραπεζών που ανακοινώθηκαν στις 15 Νοεμβρίου δείχνουν ότι η εξοικονόμηση ξένου συναλλάγματος στην Τουρκία είχε αυξηθεί κατά 36 δισ. Δολάρια στα 225,5 δισ. Δολάρια το προηγούμενο έτος.
Παρά τις τρέχουσες οικονομικές ανησυχίες, η Τουρκία διακινδύνευσε περαιτέρω κυρώσεις από τις ΗΠΑ αυτήν την εβδομάδα δοκιμάζοντας τα συστήματα πυραυλικής άμυνας S-400, τα οποία αγοράστηκαν από τη Ρωσία ενάντια στην επιθυμία της Ουάσινγκτον.
Η κυβέρνηση της Άγκυρας ανακοίνωσε ότι αεροσκάφη F-16 από την τουρκική αεροπορία θα πετάξουν πάνω από την πρωτεύουσα για δύο ημέρες για να ελέγξουν τα ρωσικά συστήματα, τα οποία έχουν αναπτυχθεί σε αεροπορική βάση κοντά στην πόλη. Αυτό ακύρωσε στην πράξη προηγούμενους ισχυρισμούς ότι η Τουρκία θα αποφύγει τις κυρώσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες αφήνοντας τα S-400 ανενεργά.
Οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ αναφέρουν ότι η παρουσία των ρωσικών συστημάτων στη συμμαχική περιοχή του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να αφήσει ανοιχτό το στρατιωτικό υλικό της συμμαχίας σε προβλήματα, αλλά ο υπουργός Εξωτερικών Mevlüt Çavuşoğlu επιβεβαίωσε ότι οι δοκιμές διεξήχθησαν με τα F-16.
Επιπλέον, είπε, δεν υπήρχε τρόπος να αποχωρήσει η Τουρκία από τα S-400, αφού οι σύμμαχοί του στο ΝΑΤΟ δεν κατάφεραν να παράσχουν τα συστήματα αεράμυνας που χρειάζονταν.
Οι πυραύλοι είναι πιθανόν να καταστούν πλήρως λειτουργικοί την άνοιξη, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που συζητήθηκε προηγουμένως από τους Τούρκους αξιωματούχους. Ο επικεφαλής του κρατικού εξαγωγέα όπλων της Ρωσίας, Rosoboronexport, δήλωσε αυτό το μήνα ότι οι διαπραγματεύσεις ήταν σχεδόν πλήρεις για την Τουρκία να αγοράσει μια δεύτερη παρτίδα των S-400 την εποχή που τα πρώτα συστήματα έχουν διασυνδεθεί.
Η εκτιμώμενη συμφωνία ύψους 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την αγορά περισσότερων S-400 θα μπορούσε επίσης να ανοίξει το δρόμο για την Τουρκία να αγοράσει ρωσικά αεροσκάφη Su-35 για να καλύψει την ανάγκη για αεροσκάφη νέας γενιάς. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέστειλαν τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα παραγωγής αεροσκαφών F-35, αφού παρέλαβε το S-400 τον Ιούλιο και μπλόκαρε την παραγγελία της Άγκυρας για 100 από τα αεροσκάφη.
Εν τω μεταξύ, οι οικονομικοί δεσμοί που συνδέουν την Άγκυρα με τη Μόσχα συνεχίζουν να γίνονται στενότεροι. Ο τουριστικός τομέας της Τουρκίας ενισχύεται από τους 6 εκατομμύρια Ρώσους τουρίστες που συρρέουν στη χώρα κάθε χρόνο και εξάγει μεγάλα ποσά γεωργικών προϊόντων στη Ρωσία, όπου οι Τούρκοι εργολάβοι έχουν υπογράψει έργα κατασκευών αξίας δισεκατομμυρίων.
Αυτά τα ομόλογα είναι εξίσου σφιχτά από στρατηγική άποψη, καθώς η Τουρκία εξαρτάται από το ρωσικό φυσικό αέριο για την κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών και έχει συσταθεί μια ρωσική εταιρεία για την κατασκευή και λειτουργία του πρώτου πυρηνικού σταθμού της Τουρκίας [Ακκούγιου]. Οι νέες αμυντικές συμφωνίες μόνο εμβαθύνουν αυτή την εξάρτηση.
Η Άγκυρα έχει συζητήσει το στόχο της αύξησης του όγκου συναλλαγών τόσο με τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και με τη Ρωσία στα 100 δισεκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, στην περίπτωση της Ρωσίας, αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει ενάντια στα συμφέροντα της Τουρκίας: Το 2018, το μερίδιο των τουρκικών εξαγωγών στον όγκο συναλλαγών των 25,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων με τη Ρωσία ανήλθε σε μόλις 4,2 δισεκατομμύρια δολάρια, με τη Ρωσία να φτάνει τα 21,3 δισεκατομμύρια δολάρια.
Το αντιπολιτευόμενο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) επέστησε την προσοχή στην αυξανόμενη οικονομική και ενεργειακή εξάρτηση της χώρας από τη Ρωσία σε μια έκθεση που παρουσίασε στο κοινοβούλιο κατά τη διάρκεια συζητήσεων για τον προϋπολογισμό 2020, δηλώνοντας ότι αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε σοβαρούς κινδύνους τα επόμενα χρόνια. Ιδιαίτερη ανησυχία για το CHP προκαλεί η συμφωνία με την κρατική πυρηνική εταιρία Rosatom της Ρωσίας για την κατασκευή του πυρηνικού εργοστασίου στο Ακκούγιου της νότιας Τουρκίας.
Όταν η συμφωνία υπογράφηκε το 2010, ορίζει ότι η ρωσική πλευρά θα εξασφαλίσει χρηματοδότηση και επενδύσεις για το εργοστάσιο. Αλλά το 2015, ο τουρκικός στρατός κατέρριψε ένα ρωσικό μαχητικό αεροσκάφος που είχε περάσει στα σύνορα του, πυροδοτώντας μια διπλωματική κρίση μεταξύ των χωρών. Η Μόσχα επέβαλε κυρώσεις στην Τουρκία που μείωσαν τη ροή των τουριστών στη χώρα, περιορίστηκαν οι εισαγωγές και έβαλαν όρια στις τουρκικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη Ρωσία.
Η τιμή που καταβάλλει ο Erdoğan για την επισκευή των σχέσεων περιελάμβανε «σούπερ κίνητρα» για το έργο Akkuyu, παρέχοντας στη Rosatom ευρύ φάσμα επιδοτήσεων, συμπεριλαμβανομένων των φορολογικών απαλλαγών, του ΦΠΑ και των απαλλαγών από τις άδειες εκμετάλλευσης. Ο πρόεδρος συμφώνησε επίσης να χορηγήσει 10 δισεκατομμύρια δολάρια στην κατασκευή του έργου από το δημόσιο ταμείο.
Στο πλαίσιο της συμφωνίας, η Τουρκία έχει επίσης εγγυηθεί μια τιμή ανά κιλοβατώρα ενέργειας που παράγεται στο εργοστάσιο για τα επόμενα 15 χρόνια. Και σύμφωνα με την έκθεση του CHP, η συμφωνία αναφέρει επίσης ότι το πυρηνικό εργοστάσιο και η ενέργεια που παράγει ανήκουν στη Ρωσία, ότι το μερίδιο της Rosatom δε θα πέσει κάτω από το 51% και ότι η Τουρκία θα αγοράσει όλη την ενέργεια που παράγει.
Δεδομένου ότι το εργοστάσιο πρόκειται να τεθεί σε λειτουργία το 2023, οι όροι αυτοί θα τεθούν σε ισχύ μέχρι το 2038. Η έκθεση του CHP αναφέρει ότι, με την εγγυημένη τιμή ανά κιλοβατώρα σε 0,1235 kWh και το εργοστάσιο που αναμένεται να παράγει ετήσια 19 δισεκατομμύρια κιλοβατώρες, η Ρωσία τριπλασιάζει την αρχική της επένδυση.
Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία θα καταβάλλει στη ρωσική κρατική επιχείρηση πάνω από 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια για την ενέργεια που θα παράγεται στο εργοστάσιο ετησίως και περισσότερο από 35 δισεκατομμύρια δολάρια για την περίοδο των 15 ετών.
Με αυτό το ρυθμό, σύμφωνα με το CHP, η Τουρκία θα πληρώνει υπερβολικά την ενέργεια από τη μονάδα της Rosatom, αφού η τιμή ανά κιλοβατώρα που ορίστηκε από την Αρχή Κανονισμών για την Αγορά Ενέργειας της Τουρκίας είναι μόλις 0,029 δολάρια. Με αυτόν τον ρυθμό, η τιμή της ενέργειας από το πυρηνικό εργοστάσιο θα ανέλθει σε μόλις 551 εκατομμύρια δολάρια ετησίως, σχεδόν 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια λιγότερο από ό, τι η τουρκική κυβέρνηση έχει συμφωνήσει να καταβάλει η Rosatom.
Αυτό αντιστοιχεί σε τεράστιο ποσό 27 δισεκατομμυρίων δολαρίων πάνω από την τιμή της αγοράς για 15 χρόνια - ένα ποσό που δεν θα μετριάσει ούτε ο πληθωρισμός και οι ευνοϊκές μεταβολές στις αγορές συναλλάγματος. Και πάνω από αυτό είναι η συνεισφορά 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο έργο, καθώς και άλλες επιδοτήσεις και απαλλαγές που προσφέρονται ως σούπερ κίνητρα.
Με άλλα λόγια, τα στοιχεία που παρουσιάζονται στην έκθεση του CHP σηματοδοτούν το εργοστάσιο Akkuyu ως 37 δισεκατομμύρια δολάρια για τη Ρωσία, που καταβλήθηκε με εξαιρετικά υψηλό κόστος στην τουρκική οικονομία. Ο υπουργός Ενέργειας και Φυσικών Πόρων Φατίχ Ντόνμεζ δεν έχει απαντήσει στα ευρήματα της έκθεσης του CHP ή σε ερωτήσεις που έθεσαν τα μέλη του κοινοβουλευτικού κόμματος.
Ωστόσο, είναι σαφές ότι με την οικονομική και στρατηγική εξάρτηση της Τουρκίας από την εμβάθυνση της Ρωσίας, οποιαδήποτε μελλοντική διαφωνία που θα επιβάλλει κυρώσεις θα είναι ακόμη πιο επιζήμια.