Η Τουρκία με την συμφωνία της με τον Fayez Al Fayez al-Sarraj (αναφέρομαι ονομαστικά γιατί δεν εκπροσωπεί την Λιβύη, αφού δεν έχει αρμοδιότητα να υπογράψει μία διεθνή συμφωνία), διατήρησε την πρωτοβουλία και την συνοχή στις κινήσεις της και μας έπιασε πάλι απροετοίμαστους.
υποναυάρχου ε.α.
προέδρου Κοινωνίας Αξιών
Η “Αρχή της Πρωτοβουλίας”, για να εφαρμόζεται με επιτυχία, πρέπει να συναρτάται με μία άλλη αρχή, την “Αρχή της Συνοχής των Ενεργειών”.
Θα προσπαθήσουμε να παραθέσουμε συνοπτικά και την “αρχή της πρωτοβουλίας” και της ανάγκης διατήρησής της, συναφώς με την “αρχή της συνοχής” στις προληπτικές, προστατευτικές, αμυντικές και επιθετικές ενέργειές μας σε κάθε ανταγωνιστική μας δράση (ειρήνης, κρίσεως και πολέμου).
Με δεδομένη την θέση που προσωπικά έχω εκφράσει πολλές φορές δημόσια, ότι η Ελλάδα πρέπει να προσπαθεί για να κυριαρχεί σε κάθε μικρή αντιπαράθεση, να επιτυγχάνει κάθε μικρό στόχο και να εκμεταλλεύεται κάθε μικρό η μεγάλο γεγονός και συγκυρία, θα αναδειχθεί γιατί αυτό είναι αναγκαίο με βάση την αρχή της συνοχής των ενεργειών μας.
1. Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ
Βασισμένη στην κοινή αίσθηση της εμπειρίας, η αρχή της συνοχής των ενεργειών μας και των επί μέρους αποτελεσμάτων τους είναι μία από τις παλαιότερες αρχές σε κάθε αντιπαράθεση, σύγκρουση (αλλά και στον πόλεμο).
Σε τακτικό επίπεδο αναφέρεται σαν η "αρχή της επιδίωξης ή εκμετάλλευσης της επιτυχίας" αλλά και κάθε ευτυχούς συγκυρίας. Αυτή η αρχή διακηρύσσει ότι αυτός που έχει κάποιο πλεονέκτημα, που μπορεί να το απόκτησε για έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω λόγους,
• λόγω των επιτυχημένων ενεργειών του
• λόγω των λαθών του αντιπάλου
• λόγω ευτυχούς συγκυρίας
• λόγω ατυχούς συγκυρίας του αντιπάλου
πρέπει να το εκμεταλλεύεται, κρατώντας τον αντίπαλο κάτω από αδιάκοπη πίεση, έτσι ώστε να του περιορίσει ή και να του απαγορεύσει ει δυνατόν τις επιλογές αντίδρασης, να τον αποτρέψει από μη επιθυμητές για αυτόν ενέργειες και να του στερήσει τον απαραίτητο χρόνο για να ανασυγκροτηθεί και για να ανακτήσει την ισορροπία του.
Έχει σημασία για την πλευρά που αποκτά ένα τέτοιο πλεονέκτημα, να μην δώσει στον αντίπαλο την ευκαιρία να δημιουργήσει ερείσματα (εσωτερικά και εξωτερικά), ώστε να βελτιώσει/ανανεώσει την αντίδρασή του άμεσα αλλά και αργότερα.
Αντίστροφα, πρέπει να γίνεται προσπάθεια από την βαλλόμενη πλευρά, για διακοπή της συνοχής των ενεργειών αυτού που έχει την πρωτοβουλία, γιατί η βαλλόμενη πλευρά έχει κάθε συμφέρον να απεμπλακεί (ακόμη και με υποχώρηση εάν είναι ή νοιώθει αδύναμη), αναζητώντας παύση των επιθετικών ενεργειών του αντιπάλου της με τεχνάσματα, καταλυτικές παρεμβάσεις τρίτων, είτε με παρατεταμένες διαπραγματεύσεις, επιδιώκοντας να ανασυγκροτηθεί ώστε να αποκαταστήσει την δύναμή της για την συνέχεια.
Δηλαδή ακόμη και αυτές οι ενέργειες της πλευράς που υποχωρεί, πρέπει να υπακούουν στην αρχή της συνοχής των δικών της ενεργειών, στην λογική ότι υποχωρεί τώρα, για να επιβραδύνει ή και να σταματήσει το επιθετικό τέμπο του επιτιθέμενου, για να προστατευθεί μέχρι να ανακτήσει δυνάμεις και για να δημιουργήσει επιλογές ώστε στη συνέχεια (συνοχή δράσεων), να αναλάβει την πρωτοβουλία και να ανακτήσει το χαμένο έδαφος.
Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε όμως ότι εάν η εξασθενημένη ή ηττημένη πλευρά δεν έχει συγκροτημένη αντίληψη για την αρχή της συνοχής και απλά λειτουργεί αντιδραστικά και μόνο, είναι πιθανόν να θεωρήσει (ή να θέλει να πιστέψει), ότι οι δράσεις του αντιπάλου δεν έχουν συνοχή και διάρκεια, αλλά είναι πρόσκαιρες και περιορισμένου σκοπού.
Με βάση αυτή την θεώρηση καταλήγει να υποχωρεί συνέχεια (όχι για ανασυγκρότηση και επανάκαμψη) και να υποβαθμίζει εσφαλμένα την σημασία των πιέσεων που υφίσταται εκ μέρους του επιτιθέμενου, θεωρώντας ότι δεν θα υπάρχει συνέχεια και εμμονή εκ μέρους του και ότι εάν τον κατευνάσει τώρα, μπορεί να διακοπεί η πίεση που αυτός ενασκεί.
Εάν όμως ο αντίπαλος έχει την επιθυμία να συνεχίσει την επιθετική του συμπεριφορά, η αρχή της συνοχής επιβάλλει γι αυτόν να συνεχίσει να πιέζει, συντηρώντας συνεκτικές τις δράσεις του χωρίς να χάνει την πρωτοβουλία.
Η αρχή της συνοχής έχει αναγνωρισθεί έμμεσα και κατηγορηματικά από πολλούς στοχαστές του πολέμου (Θουκυδίδης - Clausewitz - Sun Tzu κλπ).
Η αρχή της συνοχής πρέπει να εφαρμόζεται τόσο σε πολιτικό όσο και σε στρατηγικό επίπεδο, ακόμη και στα χαμηλότερα επίπεδα αντιπαράθεσης, ανταγωνιστικών δράσεων και επιχειρήσεων. Ακόμη και στα χαμηλότερα επιχειρησιακά επίπεδα εάν επιτυγχάνεται, η αρχή της συνοχής έχει άμεσες στρατηγικές επιδράσεις, διότι η συνεχής εκμετάλλευση των επιτυχιών επιτρέπει την γρηγορότερη δυνατή επίτευξη των αντικειμενικών σκοπών τους ανταγωνισμού, της σύγκρουσης και του πολέμου.
Αυτό π.χ. φάνηκε ξεκάθαρα στα Ίμια, όπου οι Τούρκοι εκμεταλλεύθηκαν την απουσία στρατιωτικής δύναμης στην μία από τις νησίδες και την κατέλαβαν.
Στη συνέχεια εκμεταλλεύθηκαν διαπραγματευτικά άριστα την πρόσκαιρη αυτή επιτυχία τους και σε συνδυασμό με την δική μας έλλειψη συνοχής των δράσεων (ο καθένας από αυτούς που είχαν ευθύνη διαχείρισης, σκεφτόταν και δρούσε διαφορετικά, ανελάμβαναν πρωτοβουλίες και ανεβοκατεβάζαμε σημαίες χωρίς συνοχή στο σκοπό - άλλοι κλιμάκωναν και άλλοι υποχωρούσαν και ο καθένας είχε το δικό του δίκτυο πληροφοριών και επικοινωνίας με αμερικανούς ΝΑΤΟ κλπ.) και την ολιγωρία μας, επέτυχαν στρατηγικής σημασίας πλεονέκτημα. Και συνεχίζουν να το εκμεταλλεύονται απόλυτα έκτοτε.
Η αποτυχία της εκμετάλλευσης τακτικών πλεονεκτημάτων, συγκυριών, ευκαιριών, και επιτυχιών, εκτός του ότι μας αποστερεί από κάθε πρωτοβουλία, δίνει την δυνατότητα στον αντίπαλο να ανακτήσει αυτός πρωτοβουλία και να εκμεταλλευθεί στη συνέχεια τα γεγονότα.
Ως αποτέλεσμα η συσσώρευση πολλών αποτυχιών (μικρών ή μεγάλων) μπορεί να οδηγήσει σε παρατεταμένη αντιπαράθεση, με πολύ μεγαλύτερο κόστος και τελικά με μεγάλη πιθανότητα να δημιουργήσουμε συνθήκες αυτοτροφοδοτούμενης κλιμάκωσης, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε εκτόνωση με πολεμική σύγκρουση.
2. ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ
Θα εξετάσουμε συνοπτικά την έννοια της πρωτοβουλίας, όπως ορίζεται στο πεδίο της αντιπαράθεσης, της σύγκρουσης και του στρατηγικού ανταγωνισμού .
Λέγοντας πρωτοβουλία έναντι του ανταγωνιστού, δεν εννοούμε το να κάνουμε πρώτοι οπωσδήποτε δραστικές ενέργειες, αλλά να μπορούμε να κάνουμε τις δέουσες κάθε φορά ενέργειες (αναμονής, αμυντικές η επιθετικές), που θα μας επιτρέπουν να ελέγχουμε την εξέλιξη μίας ανταγωνιστικής κατάστασης προς όφελός μας, και να μην συρόμαστε από τις βουλήσεις των άλλων.
Ο Μάο έλεγε ότι «η άμυνα και η διαφυγή είναι τακτικές ενέργειες για να επιτεθείς» .
Στην ταινία “Ransom” του Ron Howard με τον Mel Gibson (στο ρόλο του επιχειρηματία Tom Mullen), ο γιος του επιχειρηματία πέφτει θύμα απαγωγής.
Ο Tom αρχικά δεν αναλαμβάνει πρωτοβουλία και είναι πρόθυμος να πληρώσει τα λύτρα, αντιδρώντας παθητικά στις βουλήσεις των απαγωγέων. Όταν όμως στην πορεία βλέπει ότι σύρεται από συγκυριακούς παράγοντες και από τις απρόβλεπτες βουλήσεις των απαγωγέων (που αυξάνουν τους κινδύνους για τον γιό του), αποφασίζει να ανακτήσει την πρωτοβουλία και να αντιστρέψει τις συνθήκες υπέρ του. Εμφανίζεται σε πανεθνικό τηλεοπτικό σταθμό, λέγοντας ότι δεν πληρώνει τα λύτρα, αλλά θα δώσει περισσότερα σε όποιον αποκαλύψει ή σκοτώσει τους δράστες.
Ανακτώντας έτσι την πρωτοβουλία, υποκινεί δράσεις που ακυρώνουν τα σχέδια των απαγωγέων, με τελικό αποτέλεσμα τον πανικό τους, την μεταξύ τους σύγκρουση, την προδοσία και τελικά την σωτηρία του γιού του.
Η πρωτοβουλία στην διεθνή πολιτική, στις αντιπαραθέσεις, συγκρούσεις, διαπραγματεύσεις, στον οικονομικό ανταγωνισμό και σε κάθε είδους ανταγωνισμό, είναι η σημαντικότερη αρχική συνθήκη για την επικράτηση, και όταν χαθεί, είναι πολύ δύσκολο να ανακτηθεί εάν δεν κάνει κάποιο μεγάλο λάθος ο ανταγωνιστής.
Η πρωτοβουλία δράσεων πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
• Προβλεπτικότητα: Να έχουμε την ικανότητα και την πληροφόρηση ώστε να μπορούμε να προβλέψουμε τον τρόπο που θα ενεργήσει ο αντίπαλος.
• Ευελιξία: Να έχουμε αριθμό εναλλακτικών επιλογών, που να υποχρεώνουν τον αντίπαλο να χαλάει τα σχέδια του, και να αναγκάζεται να αντιδρά αποσπασματικά.
• Ελευθερία δράσεων: Οι δράσεις μας να μην ελέγχονται από την βούληση του αντιπάλου ή οιουδήποτε άλλου εξωγενούς ανασταλτικού παράγοντα, που δεν προσμετρήσαμε έγκαιρα ή που επιτρέψαμε να λειτουργήσει ανασταλτικά προς τις δικές μας δράσεις, στην εξέλιξη των ανταγωνιστικών ενεργειών.
• Αποφασιστικότητα: Καμία πρωτοβουλία δεν μπορεί να αναληφθεί χωρίς να υπάρχει ταχύτητα, πληρότητα, σαφήνεια, ολοκλήρωση και καλή εκτέλεση της απόφασης.
• Ανατροφοδότηση και ρεαλισμό: Η ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι έγκαιρα τις επιπτώσεις των κάθε δράσεων, επί μέρους η συνολικά, και να μπορείς να εξελίσσεις τις επιλογές σου. Πρέπει να βελτιώνεις δηλαδή τις γνώσεις και την πληροφόρησή σου, να αναγνωρίζεις τις αδυναμίες σου, να μπορείς να μαθαίνεις από τα λάθη τα δικά σου και του αντιπάλου, και να μπορείς να βελτιώνεις έτσι τις επιλογές σου που θα επιτρέψουν να διατηρήσεις τη πρωτοβουλία των κινήσεων.
Δυστυχώς η Ελλάδα, για πολλά χρόνια, έχει χάσει την πρωτοβουλία σε όλα τα θέματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, και ιδιαίτερα στα Ελληνοτουρκικά ζητήματα. Σερνόμαστε έρμαια των βουλήσεων των άλλων και έχουμε καταλήξει απλά να αντιδρούμε σπασμωδικά για να προφυλαχθούμε, χωρίς καμία πρωτοβουλία και συνοχή δράσεων.
3. ΕΠΙΘΕΣΗ - ΑΜΥΝΑ & ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
Η φυσική συνέχεια του προβληματισμού περί της αρχής της συνοχής είναι η σχέση μεταξύ άμυνας και επίθεσης (σε κάθε αντιπαράθεση-σύγκρουση-πόλεμο), που και τα δύο όμως χρειάζονται την προστασία (προφύλαξη).
Η επίθεση συνεχώς συνδυάζεται με την άμυνα σε ένα αλληλοτροφοδοτούμενο κύκλο, υπό τη συνεχή όμως προστασία (προφύλαξη) των δράσεών μας.
Η άμυνα δεν είναι μόνο μία απόλυτη κατάσταση αναμονής και απόκρουσης, αλλά πρέπει να θεωρείται ως προετοιμασία αντεπίθεσης. Συνεπώς δεν μπορεί να διανοηθεί κάποιος περί αμύνης, χωρίς να έχει προβλέψει για τα βασικά στοιχεία της αντεπίθεσης.
Η επιθετική δράση αν και εμφανίζεται ότι είναι ολοκληρωμένη από μόνη της, εν τούτοις υπάρχουν δύο παράγοντες, οι οποίοι συνήθως επιβάλουν αμυντικές δράσεις μέσα σε κάθε επιθετικό σχέδιο:
• Μία επίθεση δεν μπορεί να ολοκληρωθεί χωρίς απλές στατικές κινήσεις: απαιτούνται περίοδοι για ανασυγκρότηση, αξιολόγηση, ανεφοδιασμό και ανάπαυση, κατά την διάρκεια των οποίων η επίθεση μειώνει την ορμή της είτε ακόμη και αδρανοποιείται και αυτομάτως δίνει την θέση της στην άμυνα.
• Επίσης στις περισσότερες αντιπαραθέσεις - συγκρούσεις, ιδίως σε πρώιμο στάδιο, οι επιθετικά δρώντες δεν είναι ικανοί να επιβάλλουν την θέλησή τους στους αντιπάλους τους με μία και μόνο επίθεση και πρέπει ως εκ τούτου περιοδικά να ανασυντάσσονται και να προστατεύουν την δύναμή τους, ενώ ταυτόχρονα ενισχύονται, και δημιουργούν εναλλακτικές επιλογές, μέχρις ότου επικεντρώσουν την προσπάθεια -δύναμή τους σε άλλα σημεία.
Τα κάθε πεδίο-περιοχή που κατακτήθηκε από αυτούς που πήραν πρωτοβουλία και από τους επιτιθέμενους που προωθούνται, είναι μία περιοχή ζωτική για την ύπαρξη τους, και πολλές φορές δεν λαμβάνεται μέριμνα για να προστατευθεί με βάση την “αρχή της συνοχής των δράσεων άμυνας-προστασίας- επίθεσης”. Ως αποτέλεσμα, οι περιοχές αυτές καταλήγουν να αποτελέσουν σημεία αδυναμίας για τον επιτιθέμενο, εφόσον τις αφήσουν χωρίς ειδική προστασία.
Αυτό το έχουμε διαπιστώσει τόσο σε οικονομικούς ανταγωνισμούς και επιχειρηματικές διαπραγματεύσεις, σε πολιτικούς, στρατιωτικούς ανταγωνισμούς και πολεμικές συγκρούσεις, όσο και σε διπλωματικές και διεθνείς αντιπαραθέσεις, όπου οι προσπάθειες εξαντλούνται στην απόκτηση αρχικού πλεονεκτήματος, αλλά στη συνέχεια δεν υπήρξε συνοχή στις δράσεις, ούτε η κατάλληλη προστασία των δράσεων, με αποτέλεσμα να καταρρεύσουν οι διεκδικούντες-επιτιθέμενοι και να χάσουν το πλεονέκτημα που δημιούργησαν με κόπο.
Είναι πολύ σημαντικό να θυμάται κανείς, ότι αμέσως μόλις ο αντικειμενικός σκοπός έχει επιτευχθεί, η επίθεση τελειώνει και αναλαμβάνεται άμυνα, έτσι κάθε επίθεση πρέπει να λαμβάνει υπ΄ όψη της την άμυνα, η οποία είναι σύμφυτος. Και όλα αυτά υπό καθεστώς συνεχούς προστασίας των δράσεων.
Κλασικό παράδειγμα διαρκούς παραβίασης της αρχής της συνοχής από την πλευρά μας, είναι οι ενέργειες μας ως προς την επιθετική δραστηριότητα των Τούρκων τα τελευταία χρόνια, όπου υπήρξαν περιπτώσεις που μπορούσαμε να τις εκμεταλλευθούμε και αδρανήσαμε, όπως επίσης και η συνεχής υποχωρητικότητα που δείχνουμε, λειτουργώντας αντιδραστικά, χωρίς να ανακτήσουμε ποτέ την πρωτοβουλία (ακόμη και όταν μας δόθηκε η ευκαιρία).