Οι επιλογές μορφοποιούνται από την πραγματικότητα - Η πρόσφατη κίνηση της Τουρκίας να προχωρήσει σε συμφωνία με τη Λιβύη για τον καθορισμό θαλάσσιων ζωνών υπενθυμίζει μια σειρά από προφανείς και αυτονόητες παραδοχές. Η πρώτη παραδοχή είναι ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση να αποστεί η Τουρκία από την αναθεωρητική της πολιτική, την υλοποίηση της οποίας θα συνεχίσει να επιδιώκει με κάθε τρόπο.
Του Λάμπρου Καλαρρύτη
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παραπολιτικά
Κυρίως, παραβιάζοντας το Διεθνές Δίκαιο και τις Συνθήκες -δεν υπάρχει άλλος τρόπος, διότι η ατζέντα της δεν υλοποιείται διαφορετικά-, και χρησιμοποιώντας όλο το διαθέσιμο επιχειρησιακό φάσμα, από υβριδικό πόλεμο μέχρι απειλή χρήσης βίας και ανοικτή άσκησή της. Η δεύτερη παραδοχή είναι ότι η Ελλάδα χρειάζεται να αλλάξει άμεσα θεώρηση της κατάστασης, άρα και στρατηγική προκειμένου να αντιμετωπίσει την Τουρκία ως αυτό που πραγματικά είναι: Μία αναθεωρητική, επιθετική, εκτός πλαισίου διεθνών σχέσεων, ακόμα και για τα διασταλτικά δεδομένα της περιοχής, δύναμη. Οι σχέσεις της με όλα τα γειτονικά της κράτη έχουν καταρρεύσει και αυτό που ενδιαφέρει άμεσα την Ελλάδα και σχετίζεται με την επείγουσα αλλαγή πολιτικής μας είναι το τοξικό κλίμα που έχει σκοπίμως διαμορφώσει με το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Τα τριμερή σχήματα Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ και Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου προσφέρουν την πλατφόρμα της στρατηγικής μετάβασης. Ας μείνουμε στο πρώτο.
Η Ελλάδα έχει αναλογίες με το Ισραήλ. Δύο ιστορικά έθνη, που έχουν επηρεάσει καθοριστικά και ανεξίτηλα τον παγκόσμιο και ειδικά τον Δυτικό πολιτισμό, επανέκαμψαν με κρατική υπόσταση στην περιοχή μετά από μακραίωνη πολιτειακή έκλειψη. Εχουν περίπου το ίδιο μέγεθος πληθυσμού, αντιμετωπίζουν ενεργό απειλή που διακυβεύει συνολικά την εθνική και κρατική τους ύπαρξη από υπέρτερο πληθυσμιακά εχθρό, ο οποίος μάλιστα και στις δύο περιπτώσεις έχει το ίδιο θρησκευτικό και ευρύτερα πολιτισμικό υπόβαθρο. Εδώ τελειώνουν οι αναλογίες. Το Ισραήλ αντιμετωπίζει την απειλή με διαφορετική αντίληψη, είναι ένα κράτος εθνικής ασφαλείας, διότι δεν έχει άλλη επιλογή. Οπως εξελίσσονται τα πράγματα, ούτε η Ελλάδα έχει. Το Ισραήλ, ωστόσο, έχει και άλλες δυνατότητες. Η μεγάλη υποστήριξη από τις ΗΠΑ είναι η δεύτερη και καθοριστικότερη παράμετρος που κάνει τη διαφορά, μετά τη νοοτροπία ασφαλείας και αποτροπής με την οποία λειτουργεί. Ετσι όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση, η μετάβαση της συνεργασίας σε κανονική στρατιωτική συμμαχία με πεδίο την Ανατολική Μεσόγειο, άξονα τα ενεργειακά και πλατφόρμα το τριμερές σχήμα με την Κύπρο καθίσταται μονόδρομος. Η Ανατολική Μεσόγειος επιτρέπει την επιχειρησιακή δραστηριοποίηση σε ένα ευρύτερο γεωγραφικό πεδίο, από το Αιγαίο μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα, περιοχές ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για Ελλάδα και Ισραήλ, αντίστοιχα, όπου πρέπει -να αντιμετωπιστεί η τουρκική (και όχι μόνο...) επιθετική παρουσία. Τα ενεργειακά, υπό το φως των αναθεωρημένων εκτιμήσεων για το μέγεθος των κοιτασμάτων, προσφέρονται για εύλογη γεωπολιτική αιτιολόγηση μίας τέτοιας συμμαχίας, προκειμένου να διασφαλιστούν ο αγωγός East Med, όταν γίνει, οι σταθμοί υγροποιημένου αερίου και οι θαλάσσιες οδοί.
Η τριμερής συνεργασία Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, η οποία έχει εξελιχθεί σε 3+1 με τη συμμετοχή των ΗΠΑ, αποτελεί ευέλικτο όχημα για εμβάθυνση της συνεργασίας σε κάθε τομέα πέραν του ενεργειακού και του αμυντικού: εμπορικό, οικονομικό, τεχνολογικό, τουριστικό, ναυτιλιακό κ.α. Ισραηλινές διπλωματικές πηγές σημείωναν ότι το Ισραήλ είναι έτοιμο και πρόθυμο για ενίσχυση της στρατιωτικής συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένων των εξοπλισμών με συμπαραγωγές. «Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε καλύτερα μαζί, η συνεργασία είναι μονόδρομος σε ένα περιβάλλον που επιδεινώνεται.
Ετσι θα ενισχυθεί και η στρατηγική αξία της Ελλάδας». Οι ίδιες πηγές τόνιζαν ότι η Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει ρόλο γέφυρας με τους Αραβες, όχι μόνο στο διπλωματικό πεδίο αλλά ακόμα και σε επίπεδο κοινωνιών, με πρωτοβουλίες υπό ελληνική αιγίδα. Αλλοι Ισραηλινοί αξιωματούχοι υπογράμμιζαν την αλλαγή που συντελείται στην Τουρκία, η οποία κατά τη γνώμη τους προκαλεί ευρύτερη στρατηγικού χαρακτήρα μεταβολή, η οποία είναι μη αναστρέψιμη. Θεωρούν ότι η Τουρκία προσπαθεί να επεκταθεί και ότι σε αυτήν τη διαδικασία έχει ομοιότητες με το Ιράν, υπό την έννοια ότι και οι δύο εξάγουν ισλαμική επανάσταση και προσπαθούν να ανασυστήσουν τις παλιές αυτοκρατορίες τους. Το Ιράν επιχειρεί να διευρύνει την επιρροή του, με τη Χεζμπολά να αποτελεί, όπως λένε, απόλυτο όργανό του και όχι αυτόνομη πολιτική οργάνωση. Η παρουσία των Ρώσων στη Συρία εκλαμβάνεται, δεδομένων των συνθηκών, μάλλον θετικά από το Ισραήλ ως παράγων περιορισμού της δράσης του Ιράν, αλλά πλέον η Τεχεράνη είναι εκεί. Ο άμεσος περίγυρος του Ισραήλ έχει γίνει πιο σύνθετος.
Στη Γάζα, η οποία είναι αρένα δραστηριοποίησης τρίτων, δρουν, εκτός από τη Χαμάς, διάφορες σκληροπυρηνικές σέχτες, οι οποίες είναι proxies περιφερειακών παικτών, με την Παλαιστινιακή Αρχή να νίπτει τας χείρας της. Την ίδια ώρα οι σχέσεις του Ισραήλ με την Ε.Ε. δεν διάγουν την καλύτερη περίοδο. Η Ευρώπη, έλεγαν Ισραηλινοί αξιωματούχοι, «δεν αντιλαμβάνεται ότι μεγάλο μέρος της ασφάλειάς της οφείλεται στο Ισραήλ, δεν βλέπουν τη μεγάλη εικόνα». Η Ελλάδα θα μπορούσε να διαδραματίσει ρόλο και σε αυτό και σε σημαντικό βαθμό το κάνει, αλλά η πολυδιάσπαση της Ε.Ε. είναι παράγων που πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν. Ποτέ δεν ήταν ενιαία, αλλά τώρα είναι λιγότερο από ποτέ. Αυτός όμως είναι ένας επιπλέον λόγος για να κινηθεί η Ελλάδα σε πιο ενεργητική πολιτική στην περιοχή, στο προαναφερθέν πλαίσιο, ώστε να διευρύνει και τις επιλογές της και το ειδικό βάρος της.