Το Ιράν και οι ΗΠΑ φαίνεται πως έχουν αμοιβαία διάθεση για αποκλιμάκωση. Αυτό είναι καλό σημάδι. Ωστόσο, παραμένουν τεράστιοι κίνδυνοι και ευκαιρίες για οποιονδήποτε εσφαλμένο υπολογισμό ή ανθρώπινο σφάλμα. Το είδαμε αυτό με τη ρίψη του αεροσκάφους των ουκρανικών αερογραμμών. Το αναφέρω αυτό διότι, παρόλο που οι μεγάλοι στρατιωτικοί οργανισμοί και επιχειρησιακοί σχηματισμοί των Ενόπλων Δυνάμεων κατέχουν σε υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και ετοιμότητας, επιχειρησιακό και τακτικό σχεδιασμό, από την περίοδο της ειρήνης που επιβλέπεται συνεχώς από την κεντρική στρατιωτική ιεραρχία δεν είναι δυνατό να εκμηδενιστεί η περίπτωση του λάθους.
Του Δημήτρη Τσαϊλά
υποναυάρχου ε.α.
Πρώτη δημοσίευση: new-economy.gr
Επίσης οι υπηρεσίες πληροφοριών και αντιπληροφοριών λόγω του χαρακτήρα της αποστολής τους συχνά λειτουργούν ανεξάρτητα και αποκομμένα διότι λογοδοτούν συνήθως αρμοδίως σε διαφορετικό χειριστή, οπότε μπορεί να υπάρξει σύγχυση. Ιδιαίτερα στην Τεχεράνη όπου έχουμε μοιρασιά της εξουσίας σε τρεις πόλους. Τον θρησκευτικό ηγέτη, την πολιτική ηγεσία και το στρατιωτικό καθεστώς.
Τώρα ας κάνουμε μια σύντομη ανάλυση της γεωστρατηγικής εικόνας.
Γνωρίζουμε ό τι ο αντικειμενικός σκοπός του Ιράν ήταν και παραμένει, η απομάκρυνση των αμερικανικών δυνάμεων από το Ιράκ και τη Συρία. Με αυτό το έργο ήταν επιφορτισμένος ο Σουλεϊμανί, ο οποίος είχε ως αποστολή, την οικοδόμηση των θεμελίων για να ενισχύσει την ιρανική πολιτική ασφάλειας, οικονομίας, και στρατιωτικής επιρροής στο Ιράκ και τη Συρία. Και σίγουρα είχε επιτύχει αρκετά στον τομέα αυτό. Αυτός ήταν και ο κύριος λόγος της προληπτικής δολοφονίας του.
Το καθεστώς στη Συρία είναι διχασμένο, όπως ποτέ άλλοτε, σε δύο πολύ διαφορετικές πτέρυγες. Υπέρ του Ιράν και υπέρ της Ρωσίας. Η ιρανική πτέρυγα καθοδηγείται από τον ίδιο τον Μπασάρ αλ-Άσαντ, ο οποίος συνεννοείτο απ’ ευθείας με τον Σουλεϊμανί. Το Ιράν έχει επιτύχει μερική επιρροή στο συριακό στρατό, αλλά το πιο επικίνδυνο πράγμα είναι η σχεδόν απόλυτη επιρροή του Ιράν στην ύπαιθρο στη Δυτική Όχθη του Ευφράτη, σε ορισμένες περιοχές γύρω από τη Δαμασκό, και σε τοπικές πολιτοφυλακές που βρίσκονται σε διάφορες περιοχές εντός της Συρίας. Το κενό και η σύγχυση, που δημιουργείται μετά το δολοφονικό κτύπημα των Αμερικανών, στην ιρανική διαδικασία λήψης αποφάσεων θα είναι πλήγμα για την πτέρυγα των ιρανόφιλων στη Συρία.
Η Ρωσία, εκτιμάται ότι θα εκμεταλλευτεί αυτή την ευκαιρία, καθώς η σύγκρουση με τον ιρανικό άξονα μοιάζει με πόλεμο επιρροής, ο οποίος χαρακτηρίζεται από κάποιες άγριες αντιπαραθέσεις που δεν έχουν ακόμη επιλυθεί. Παρά τη σχετική σταθερότητα στην ανταλλαγή επιρροής μεταξύ τους, η αστάθεια της Συρίας κάνει το παιχνίδι επιρροής πολύ ρευστό. Η ανακατανομή των επιρροών είναι πάντοτε δυνατή, όπως συνέβη στην περίπτωση της επιρροής μεταξύ Αμερικής και Τουρκίας και μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας.
Πολλά πράγματα μπορούν να συμβούν την προσεχή χρονική περίοδο που θα επηρεάσουν την εύθραυστη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή:
Η ιρακινή κυβέρνηση φαίνεται να έχει αποφασίσει να αποσυρθούν οι αμερικανικές δυνάμεις από το Ιράκ. Όμως αυτό δεν σημαίνει αποχώρηση των αμερικανών από το Ιράκ στο σύνολό τους, καθώς εκτιμάται ό, τι θα παραμείνουν οι αμερικανικές δυνάμεις στην περιφερειακή κυβέρνηση των εδαφών του λεγομένου Κουρδιστάν. Εάν αποσυρθούν από ολόκληρη τη χώρα, τότε τα ερωτήματα που προκύπτουν θα είναι:
- ποιο το μέλλον των αμερικανικών δυνάμεων στη Συρία;
- από νομική και υλικοτεχνική άποψη, η ιρακινή κυβέρνηση θα επιτρέψει στους Αμερικανούς να χρησιμοποιήσουν τον εναέριο χώρο και τα σημεία διέλευσης για τη μεταφορά δυνάμεων προς και από τη Συρία;
- Νομικά, εάν το ιρακινό κοινοβούλιο και η ιρακινή κυβέρνηση εγκρίνουν την απόφαση να αποσυρθούν οι αμερικανικές δυνάμεις από το Ιράκ, θα χρειαστεί τουλάχιστον ένα ολόκληρο έτος από τη στιγμή που θα ληφθεί η απόφαση για την εφαρμογή. Οπότε, οι Αμερικανοί θα έχουν το χρονικό περιθώριο για να κάνουν ελιγμούς και την ανάλογη μόχλευση στη Συρία για να μη περιορισθούν. Βέβαια πρέπει να έχουμε πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μας, πως, αν το Ιράν και οι πολιτοφυλακές του επιτεθούν στις βάσεις των ΗΠΑ στη βορειοανατολική Συρία άμεσα ή έμμεσα θα ανατρέψουν τον σχεδιασμό αποχώρησης των ΗΠΑ και θα προκαλέσουν νέα ανάφλεξη. Τότε στο επιχειρησιακό περιβάλλον θα αναμειχθούν οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) και ακολούθως οι Ρώσοι, αλλά και οι αραβικές φυλές.
Εφόσον όλα κυλίσουν ομαλά και οι Ηνωμένες Πολιτείες εγκαταλείψουν για οποιονδήποτε λόγο τους προσεχείς μήνες, προκύπτει άλλο ερώτημα. Ποιες δυνάμεις θα αναπληρώσουν το κενό; Το Ιράν ή η Ρωσία;
Το Ιράν εκτιμάται ότι θα είναι πολύ πιο πεισματικό στις θέσεις του σχετικά με τη Συνταγματική Επιτροπή, στην Idlib και την ύπαιθρο του Χαλεπίου. Όμως υπάρχει το ενδεχόμενο οι αμερικανικές δυνάμεις να παραμείνουν στις περιοχές του ιρακινού Κουρδιστάν (KRG) ενάντια στις επιθυμίες της Βαγδάτης. Η ενέργεια αυτή μπορεί να αποσπάσει το KRG από το Ιράκ. Πάντως σίγουρα θα επηρεάσει αυτό και τις κουρδικές περιοχές στη Συρία, κάτι που οι Τούρκοι δεν το επιθυμούν διόλου.
Τι εκτιμάται ό, τι μπορεί γίνει άμεσα;
Εκτιμάται πως θα μπορούσε να επιτευχθεί μια νέα αντίληψη μεταξύ του Ιράν και της διεθνούς κοινότητας, η οποία μπορεί να αρχίσει πάλι μια διαδικασία διαπραγμάτευσης για όλα τα δεδομένα και τις ανησυχίες, η οποία μπορεί να παγώσει την κατάσταση για λίγο.
Κάθε κίνηση απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή καθώς μια νέα πολιτική κρίση θα μπορούσε να συμβεί στο Ιράκ μεταξύ φιλοϊρανικών κομμάτων, των Κούρδων και των Σουνιτών, οι οποίοι θεωρούν ότι οι αμερικανοί είναι οι μόνοι εγγυητές για την προστασία τους τόσο φυσικά όσο και των συμφερόντων τους στο κράτος. Αυτό μπορεί να καθυστερήσει οποιαδήποτε απόφαση για μια νέα πολιτική ηγεσία και να αυξήσει την ένταση στο εσωτερικό του Ιράκ.
Τελικά η δύσκολη οικονομική και κοινωνική κατάσταση στο Ιράν και τα λαϊκά αντιδημοκρατικά κινήματα τόσο στο Λίβανο όσο και στο Ιράκ θα καταστήσουν τις αποφάσεις του Ιράν ακόμη πιο αδύναμες. Ο ιρανικός στόχος είναι η επιβίωση του καθεστώτος. Οποιαδήποτε άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ θα αποδυναμώσει το καθεστώς χωρίς να αποκομίσει οφέλη. Άρα οι δολοφονικές επιθέσεις των ΗΠΑ, τελικά συνέβαλαν στην αποκατάσταση της αποτροπής του πολέμου.
* (O Ναύαρχος Ε.Α. Δ. Τσαιλάς δίδαξε, μεταξύ άλλων, επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου)