«Η υψηλότερη μορφή της Άνοιξης: μια ελληνική Μεγάλη Εβδομάδα». Η φράση του Σεφέρη δεν είναι σχήμα λόγου. Ταυτισμένος επί αιώνες με την ορθοδοξία, ο ελληνισμός βλέπει σε αυτή την ίδια του την ύπαρξη. Το ελληνικό Πάσχα δεν είναι ζήτημα ατομικής πίστης, όπως το θεωρεί η κυβέρνηση και ο πολιτικός κόσμος: είναι ζήτημα συλλογικής ταυτότητας της κοινωνίας, πολύ περισσότερο και από την εορτή του Αγίου Πατρικίου για τους Ιρλανδούς.
Αυτήν ακριβώς τη διάσταση έχει απωλέσει σήμερα ο ελληνικός πολιτικός κόσμος αποψιλώνοντας τη διακυβέρνηση από οποιοδήποτε ίχνος ταυτότητας, ιστορίας, μνήμης και πολιτισμού.
Όμως, έτσι υπονομεύουν τη δημοκρατία στην πιο θεμελιώδη προϋπόθεση που έχει: αν όντως ο Λαός είναι η πηγή όλων των εξουσιών, πώς μπορούν, Πολιτεία και κυβέρνηση, να αποστασιοποιούνται από το έθνος, τον πολιτισμό και την ιστορική του μνήμη;
Αυτό, νομίζουμε, έχει συμβεί με το ζήτημα της Εκκλησίας και της Πολιτείας, επί των ημερών του κορωνοϊού. Για να περιγράψουμε το ζήτημα με μια μεταφορά: Όταν ο Καποδίστριας όντως έκλεισε τις εκκλησίες για να αντιμετωπίσει την πανώλη, παρόλο που η κοινωνία ήταν τότε απολύτως ταυτισμένη με το εκκλησιαστικό γεγονός, δεν καταγράφηκαν αντιδράσεις. Και αυτό γιατί ο Καποδίστριας δεν ήταν εθνομηδενιστής, αλλά βαθύτατα ορθόδοξος, σε αντίθεση με τις σημερινές πολιτικές και «πνευματικές» δυνάμεις που προκαλούν με τη συμπεριφορά τους τη συντριπτική πλειοψηφία των ορθοδόξων Ελλήνων.
Έτσι, το κενό που αναδεικνύεται στον κυβερνητικό λόγο, τις ημέρες της καραντίνας, είναι το αξιακό κενό. Η σημειολογία του ορθόδοξου Πάσχα είναι έμφορτη θετικών συμβολισμών για τη συλλογική προσπάθεια ενάντια στην πανδημία. Το θυσιαστικό παράδειγμα, η αγάπη για το πλησίον, το νόημα της Ανάστασης, μπορούν να ενώσουν και να κινητοποιήσουν όλον τον κόσμο.
Εμείς, όμως, καταφέραμε και το μεταβάλαμε σε στοιχείο εσωτερικής έριδας και διαμάχης. Και η κύρια αιτία είναι η ισχυρή εθνομηδενιστική προκατάληψη μεταξύ των πολιτικών ελίτ.
Ωστόσο ευθύνες έχει και η ηγεσία της Εκκλησίας, διότι απέτυχε να συμπεριφερθεί ως συντεταγμένος πνευματικός θεσμός: Το πώς θα λειτουργήσουν οι ναοί το Πάσχα, και το τι θα συμβεί με τον Επιτάφιο και την Ανάσταση, όφειλαν να το ανακοινώσουν ο πρωθυπουργός μαζί με τον Αρχιεπίσκοπο: Ο δε Πρωθυπουργός, μαζί με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας,όφειλανν α συμμετέχουν, τη Μεγάλη Παρασκευή και το βράδυ της Ανάστασης, στη λειτουργία ως κορυφαίοι εκπρόσωποι του Έθνους.
Ακόμα και συμβολικές περιφορές των Επιταφίων μπορούσαν να τελεστούν εφ’ όσον διασφαλιζόταν η αποτροπή συνωστισμών, οι καμπάνες έπρεπε να ηχούν και να φωτίζουν τη νύκτα οι αναμμένες λαμπάδες από τα ανοικτά μπαλκόνια, την ώρα του Επιταφίου και της Ανάστασης.
Η ηγεσία της Εκκλησίας, δυστυχώς, στάθηκε εντελώς κατώτερη των περιστάσεων και δεν διεκδίκησε ουσιαστικώς τίποτε. Και το αποτέλεσμα αυτού του κενού υπήρξε εντελώς αρνητικό. Πρώτον, ο κόσμος αφέθηκε εκτεθειμένος στην κάθε λογής δημαγωγία, από τους ταλιμπάν του διαδικτύου, τους παγανιστές Χρυσαυγίτες, ή τους νέους επίδοξους Πάνους Καμμένους, που θέλουν να τζογάρουν στο πολιτικό χρηματιστήριο τη μακραίωνη, άρρηκτη σχέση μεταξύ ορθοδοξίας και ελληνισμού. Γεγονός που με τη σειρά του δίνει την ευκαιρία στους αντιορθόδοξους φονταμενταλιστές, μέσα και έξω από την κυβέρνηση,να δικαιολογούν τη δική τους στάση της ουσιαστικής εξαφάνισης των εορτασμών του Πάσχα. Ο ένας τρέφει τον άλλο.
Και στο κενό της θα θεριέψουν οι επιθέσεις εναντίον της ορθοδοξίας, απ’ όλες τις συνιστώσες του εθνομηδενισμού: Έκανε μήπως παρέμβαση η Ιερά Σύνοδος στον Πρωθυπουργό για τις μισαλλόδοξες επιθέσεις βανδαλισμών που συνέβησαν τη Μεγάλη Εβδομάδα; Απαίτησε να σταματήσει η περί των εκκλησιαστικών Μυστηρίων πολιτικολογία από εκείνους που διακατέχονται από έναν υποκριτικό αντικληρικαλισμό, την ίδια στιγμή που ξιφουλκούν υπέρ της απεριόριστης θρησκευτικής ελευθερίας άλλων θρησκειών; Ανέλαβε, μήπως, μια μεγάλη πρωτοβουλία για να συμβάλει στη βελτίωση της δυναμικότητας του Εθνικού Συστήματος Υγείας;
Εν τέλει, όλοι, Πολιτεία, Εκκλησία, κοινωνία, μέσα σε αυτό το εντελώς άδοξο Πάσχα που περνάμε, θα πρέπει να καταλάβουμε πως βιώνουμε μια πρωτοφανή, παγκόσμια κρίση η οποία θα αλλάξει ριζικά τη φυσιογνωμία του κόσμου. Λόγω της μέχρι τα τώρα καλής πορείας που είχε η Ελλάδα, δίνεται μια δυνατότητα ώστε να αντιμετωπίσουμε συντεταγμένα αυτήν την καταιγίδα –στο «Εμείς» που έλεγε ο Στρατηγός Μακρυγιάννης. Και παράλληλα δεν πρέπει να ξεχνάμε τον νεο-οθωμανισμό, το μεταναστευτικό, το δημογραφικό, την οικονομική αποδιάρθρωση της χώρας, που απαιτούν την υψηλότερηδυνατή ενότητα του έθνους μας.
Όμως, ο εθνομηδενισμός, όπως φάνηκε άλλη μια φορά στη περίπτωση του Πάσχα, υπονομεύει καίρια κάθε πανεθνική κινητοποίηση, αποδυναμώνοντας την εθνική ταυτότητα. Και, δυστυχώς, το ίδιο συμβαίνει και από την άλλη πλευρά, από εκείνους που θέλουν να βαθύνει ο διχασμός, για να αποκτήσουν ένα ρόλο φαρισαϊκής αντιπολίτευσης. Το ψάρι βρωμάει από το εθνομηδενιστικό κεφάλι αλλά αμφότεροι «βλάπτουν την Συρία το ίδιο», που θα έλεγε και ο Κωνσταντίνος Καβάφης.
Όμως, για τα υπόλοιπα, ο καιρός γαρ εγγύς.
Καλή Ανάσταση και Καλό Πάσχα!