 |
| JESHOOTS-com / pixabay |
Ζούμε σε μια εποχή που τα πάντα αλλάζουν. Όχι λόγω της πανδημίας - που συμβάλλει κι αυτή, βεβαίως, στην επιτάχυνση των εξελίξεων - αλλά εξαιτίας των πολύ μεγάλων αλλαγών στους συσχετισμούς δυνάμεων παγκοσμίως. Ιδίως μεταξύ των πρωταγωνιστών του πλανήτη.
Κωνσταντίνος Καράμπελας*
Οι ΗΠΑ, μοναδική υπερδύναμη για τρεις περίπου δεκαετίες, έχουν, πλέον, να αντιμετωπίσουν έναν απρόβλεπτο γίγαντα, την Κίνα, η δυναμική της οποίας έχει εδώ και χρόνια ξεπεράσει κάθε πρόβλεψη. Πρόκειται, ουσιαστικά, για μετάλλαξη ολόκληρου του διεθνούς συστήματος. Οι μεγάλες αλλαγές, βεβαίως, δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Αντιθέτως, τίποτα καινούργιο ως γενική οπτική των πραγμάτων. Αλλάζουν, απλώς, τα δεδομένα των κοινωνιών, οι ρόλοι και οι πρωταγωνιστές.
Αυτό που τείνει να γίνει η Κίνα είναι ένας νέος ισχυρός πόλος, που θα ανταγωνίζεται ευθέως τη δυτική υπερδύναμη. Και μπορεί να υπολείπεται αρκετά σε κρίσιμους τομείς, όπως στον στρατιωτικό, δεν παύει όμως να μπορεί να επηρεάσει κάθε σημείο του πλανήτη και να παίζει ρόλο καθοριστικό.
Η εξέλιξη αυτή δεν μπορεί παρά να κάνει τις ΗΠΑ να αισθάνονται άβολα. Τόσο που θα μπορούσαν να αλλάξουν τη στρατηγική τους (όπως ήδη το κάνουν σε κρίσιμους τομείς) και να ακολουθήσουν νέες πολιτικές που κάποτε θα φάνταζαν παράλογες. Αν δούμε για παράδειγμα τις σχέσης ΗΠΑ-Ρωσίας, θα διαπιστώσουμε ότι δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις «περίεργης» ανοχής σε πρωτοβουλίες του ενός από τον άλλο. Σε κρίσιμα σημεία του πλανήτη, όπως για παράδειγμα στη Συρία μοιάζει η μία δύναμη να αντικαθιστά την άλλη. Υπάρχουν ακόμη και περιπτώσεις συνεργασίας σε τομείς ίσως που δεν συναντούν ισχυρές αντιδράσεις, όπως η παροχή βοήθειας στις ΗΠΑ από τη Ρωσία για τη μάχη ενάντια στην πανδημία.
Δεν θα ήταν καθόλου περίεργο, λοιπόν, στην παρούσα συγκυρία οι ΗΠΑ να αναζητούν ένα αντίβαρο στο νέο μεγάλο πόλο της ανατολής. Και αυτό, επίσης, δεν είναι πρωτοφανές!
Αν γυρίσουμε πίσω, στην περίοδο του ψυχρού πολέμου και το τότε σύστημα των δύο πόλων, θα διαπιστώσουμε μία αντίστοιχη προσέγγιση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Την περίοδο εκείνη, και πιο συγκεκριμένα περί τα τέλη της δεκαετίας του 1960, οι ΗΠΑ έχοντας αντιληφθεί τη συγκρουσιακή τάση μεταξύ Σοβιετικών και Κινέζων - η οποία έχει βαθύτατους γεωπολιτικούς και ιστορικούς λόγους - προσέγγισαν την Κίνα με σκοπό να ενισχύσουν τη μεταξύ των δύο κομμουνιστικών καθεστώτων καχυποψία. Δημιούργησαν με τον τρόπο αυτό μία τριγωνική σχέση, στην οποία είχαν την πρωτοβουλία κινήσεων και οδήγησαν την Κίνα να επιδιώξει στενές σχέσεις με τη δυτική υπερδύναμη.
Η πρωτοβουλία και ο συντονισμός της προσπάθειας ανήκαν στον Πρόεδρο Νίξον και τον σύμβουλό του Εθνικής Ασφαλείας Κίσινγκερ, οι οποίοι δρώντας κάτω από άκρα μυστικότητα και παρακάμπτοντας ακόμα και το Υπουργείο Εξωτερικών, κατόρθωσαν να ανοίξουν κανάλι επικοινωνίας με το Πεκίνο απευθείας από το Λευκό Οίκο. Ως αποτέλεσμα, ο Κίσινγκερ είχε ταξιδέψει μυστικά στην Κίνα το 1971, επιτυγχάνοντας την πρώτη επίσκεψη Αμερικανού αξιωματούχου στην αχανή χώρα μετά την επικράτηση των Κομμουνιστών το 1949, ενώ ακολούθησε επίσημη επίσκεψη του Νίξον τον επόμενο χρόνο. Η θέση των ΗΠΑ ενισχύθηκε και πέτυχε δραστική αλλαγή στην ισορροπία ισχύος εις βάρος των Σοβιετικών, οι οποίοι αισθάνθηκαν να περικυκλώνονται.
Και στη σημερινή πραγματικότητα δεν θα ήταν καθόλου παράλογο να δημιουργούνται νέοι δρόμοι συνεννόησης και καινούργια κανάλια επικοινωνίας που ίσως κάποτε να φάνταζαν απίθανα. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε αυτό που είχε πει ο Λόρδος Palmerston, ότι στο διεθνές σύστημα δεν υπάρχουν σταθεροί φίλοι και εχθροί, αλλά σταθερά συμφέροντα.
Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά πως θα διαμορφωθούν οι νέες συμμαχίες και οι νέοι ρόλοι σ’ έναν κόσμο που αλλάζει ταχύτατα. Είναι δεδομένο, όμως, ότι πράγματα που κάποτε φάνταζαν παράλογα μπορεί να μοιάζουν σήμερα σοφές επιλογές. Η πολυπλοκότητα της σύγχρονης πλανητικής πολιτικής, σε συνδυασμό με την πρωτοφανή αλληλεξάρτηση όλων των περιοχών του πλανήτη, αφήνουν όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά. Και οι παλιοί «εχθροί» μπορεί να γίνουν «φίλοι», αφήνοντας στην άκρη διαφορές, που ίσως έλθουν στην επιφάνεια σε κάποια άλλη χρονική στιγμή.
Δεν αναφερθήκαμε καθόλου στον πολιτικό νάνο που ακούει στο όνομα ‘Ευρωπαϊκή Ένωση’, ο οποίος διατηρεί τον ίδιο ρόλο εδώ και δεκαετίες• αυτόν του κομπάρσου. Ένα ρόλο, όμως, που δεν έχει το περιθώριο να παίξει η Ελλάδα, ειδικά σε μια περίοδο που λαμβάνουν χώρα καταιγιστικές γεωπολιτικές εξελίξεις και σε μια περιοχή τεράστιας σημασίας για την ασφάλεια και τα συμφέροντα του Ελληνισμού, αυτήν της ΝΑ Μεσογείου.
* Ο Κωνσταντίνος Καράμπελας έχει σπουδάσει στο τμήμα Ιστορίας και αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διεθνείς Σχέσεις στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας κι έκανε μεταπτυχιακό στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο στη συστηματική φιλοσοφία.