Μέρος Β’: Το «άγνωστο» Μαυροβούνιο
Το 1999, με την λήξη (σχεδόν) του πολέμου που οδήγησε στην διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) δρομολόγησε τη Διαδικασία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΔΣΣ), ένα πλαίσιο για τις σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και των επτά νέων (πλέον) χωρών των Δυτικών Βαλκανίων. Το 2003, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης επιβεβαίωσε ότι όλες οι χώρες της ΔΣΣ ήταν εν δυνάμει υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕ.
Του Γιώργου Τσακίρη
Έκτοτε, μόνον η Κροατία, την 1η Ιουλίου του 2013, κατάφερε να γίνει μέλος της. Είναι μάλιστα το Ζάγκρεμπ που στις 30 Ιουνίου, παραδίδει την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Βερολίνο, για το επόμενο εξάμηνο.
Κι ενώ το Βελιγράδι, παρά τις κατά καιρούς συμφωνίες και ανοίγματα νέων ενταξιακών κεφαλαίων (μέχρι και σήμερα έχει ανοίξει τα 18 από τα 35), εμφανίζεται… «κουρασμένο» από την όλη διαδικασία, μόνον η Ποντγκόριτσα (Μαυροβούνιο) φαίνεται να είναι πιο κοντά στην ολοκλήρωση των πρσπαθειών (έχει ανοίξει 32 ενταξιακά κεφάλαια).
Αυτό, φαίνεται να ικανοποιεί τα 2/3 των πολιτών της χώρας που επιθυμούν την ένταξή της στην ΕΕ, ελπίζοντας πως μία τέτοια εξέλιξη θα συμβάλει θετικά στην καταπολέμηση του εγκλήματος και της διαφθοράς που την κατακλύζουν, προσφέροντας ταυτόχρονα νέες θέσεις εργασίας.
Μέχρι και πριν λίγα χρόνια όμως, ήταν τα πολλά εκατομμύρια ρούβλια των ρώσων και πρόσφατα τα -επίσης εκατομμύρια- ευρώ των κινέζων, μέσω του επενδυτικού πλάνου «One Belt, One Road», που ρέουν στη χώρα. Αυτό βέβαια δεν σταμάτησε την φιλοδυτική κυβέρνηση του μικροσκοπικού – αλλά στρατηγικής σημασίας λόγω της Αδριατικής – Μαυροβουνίου των 620.000 πολιτών, να επιλέξει να γίνει πλήρες μέλος του ΝΑΤΟ το 2017.
Και μπορεί μεν η ΕΕ να αντιπροσωπεύει (ακόμα) το 70% των ξένων επενδύσεων στην περιοχή και οι κινεζικές επενδύσεις να μην αντιστοιχούν παρά στο 1%, εδώ και έξι χρόνια όμως, οι Κινέζοι δραστηριοποιούνται, κυρίως μέσω… δανείων.
Πρόσφατα, η χώρα εξασφάλισε δάνειο ύψους 800 εκατομμυρίων ευρώ από κινεζική τράπεζα για την κατασκευή αυτοκινητόδρομου, κάτι που είχε ως συνέπεια την… εκτόξευση του δημόσιου χρέος της στο 70% του ΑΕΠ. Χωρίς πρόσβαση στις ευρωπαϊκές (ή άλλες) αγορές χρήματος και με σημαντικό παράγοντα πως οι πόροι αυτοί δεν συνοδεύονται από μεταρρυθμιστικές υποχρεώσεις (μνημόνια) στο πλαίσιο (πχ) της καταπολέμησης της διαφθοράς, ο εύκολος δανεισμός για την κατασκευή υποδομών και -κατά συνέπεια- η δημιουργία θέσεων εργασίας, μοιάζει μονόδρομος. Μία «win-win» κατάσταση, η οποία όμως ανησυχεί σφόδρα την Ευρώπη.
Και σα να μην έφτανε αυτό, από τις αρχές του χρόνου, το Μαυροβούνιο σπαράσσεται από έναν «ιερό πόλεμο», πίσω από τον οποίο δεν βρίσκονται μόνον πολιτικές σκοπιμότητες και οικονομικά συμφέροντα, αλλά και ζητήματα ταυτότητας. Αφορμή υπήρξε ένας αμφιλεγόμενος νόμος για τη θρησκευτική ελευθερία, που ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο της χωρας τον Δεκέμβριο του 2019, ο οποίος από την Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία αξιολογήθηκε ως «η κατάσχεση της εκκλησιαστικής περιουσίας». Σύμφωνα με αυτόν, εκκλησίες, μοναστήρια, προσκυνήματα, κτήματα, ακίνητα (κλπ.) τα οποία μέχρι τώρα ανήκαν στη Σέρβικη Ορθόδοξη Εκκλησία θα πρέπει να «επιστραφούν» στο κράτος του Μαυροβουνίου. Αυτό, θα κρατήσει όσες εκτάσεις θεωρεί πως μπορούν να προσελκύσουν (πχ) τουριστικές επενδύσεις, ενώ θα παραχωρήσει τις εκκλησίες και τα υπόλοιπα θρησκευτικά κτίρια, στη νεότευκτη «Ορθόδοξη Εκκλησία του Μαυροβουνίου».
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι προβλέψεις του νέου νόμου πυροδότησαν ταραχές και διαδηλώσεις στο Μαυροβούνιο, την Σερβία, αλλά και σε χώρες όπου ζει μεγάλη σερβική διασπορά. Συγκεντρώσεις έγιναν και στην Ελλάδα, σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα.
Δεν ήταν βέβαια η πρώτη φορά. Μόλις πριν έναν περίπου χρόνο, χιλιάδες διαδηλωτές στην Ποντγκόριτσα, είχαν κατέβει µε το σύνθηµα «Μίλο, κλέφτη», ζητώντας την παραίτηση του προέδρου Μίλο Τζουκάνοβιτς, τον οποίο κατηγορούν για χρηµατισµό και κατάχρηση εξουσίας.
Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί πως, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011, μπορεί το 45% των κατοίκων να αυτοπροσδιορίζονται εθνικά ως Μαυροβούνιοι, και το 30% ως εθνικά Σέρβοι (υπάρχουν επίσης 8% Βόσνιοι Μουσουλμάνοι, 5% Αλβανοί, Ρομ, Κροάτες και άλλες μικρότερες εθνοτικές ομάδες), ωστόσο το 45% των κατοίκων θεωρεί πως η γλώσσα την οποία μιλά είναι Σερβική και το 75% αυτοπροσδιορίζονται ως Ορθόδοξοι.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα του ibna (Independent Balkan News Agency) ο πρόεδρος του Μαυροβουνίου Μίλο Τζουκάνοβιτς και το κόμμα του, που κυβερνά το Μαυροβούνιο εδώ και δεκαετίες, στηρίζει τη λεγόμενη «Ορθόδοξη Εκκλησία του Μαυροβουνίου» για λόγους πολιτικούς, οικονομικούς και ταυτότητας. Η εκκλησία αυτή, αποσχίστηκε από τη Σέρβικη Ορθόδοξη Εκκλησία, με τον Πατριάρχη Ειρηναίο του Βελιγραδίου να τη θεωρεί «ψευδοεκκλησία», ενώ παρόμοια θέση έχει και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, που θεωρεί την εκκλησία του Μαυροβουνίου αντικανονική και έχει διαβεβαιώσει το Βελιγράδι πως το Φανάρι δεν πρόκειται να της χορηγήσει το Αυτοκέφαλο.
Από την πλευρά του, ο μητροπολίτης της λεγόμενης «Ορθόδοξης Εκκλησίας του Μαυροβουνίου» Μ. Ντέντεγιτς, δήλωσε πως στο Μαυροβούνιο υπάρχει κίνδυνος να ξεσπάσει ένας εμφύλιος πόλεμος, αν αλλάξει κάτι σχετικά με το νέο νόμο. Για τον ίδιο, όλα όσα συμβαίνουν έχουν ως στόχο να ανατραπεί η κυβέρνηση και να παραδοθεί το κράτος στην «πτέρυγα της Σερβίας και της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας».
Ο μητροπολίτης Ντέντεγιτς ισχυρίζεται ότι όλα αυτά γίνονται επειδή «ούτε η Σερβία ούτε η Σέρβικη Ορθόδοξη Εκκλησία έχουν συμφιλιωθεί ποτέ με την ιδέα ότι το Μαυροβούνιο έχει γίνει ανεξάρτητο κράτος».
Οι Μαυροβούνιοι εθνικιστές όμως, μετά από την ανεξαρτησία της χώρας τους το 2006, θεωρούν απαραίτητο η γλώσσα τους να ονομάζεται Μαυροβουνιακή και όχι Σερβική, και να έχουν την δική τους «Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία του Μαυροβουνίου», που να μην ελέγχεται από το Βελιγράδι και τη Σέρβικη Ορθόδοξη Εκκλησία, την οποία θεωρούν «ρωσόφιλη».
Ανάμεσα πάντως στις γεμάτες θρησκευτικό πάθος και πολιτικη ένταση διαδηλώσεις, στις συλλήψεις επισκόπων και ιερέων από την αστυνομία, την πιθανή εμλποκή του ρωσικού παράγοντα αλλά και την (πριν λίγες ημέρες) εκ νέου απαγόρευση των (πολιτικών ή άλλων) ανοιχτών συγκεντρώσεων, λόγω της αύξησης των κρουσμάτων του νέου κορωνοϊού, το πιο πιθανό είναι πως η αλήθεια βρίσκεται πίσω από το γνωστό «follow the money».
Όπως αναφέρει το ibna, σύμφωνα με τον επίσκοπο της Σέρβικης Ορθόδοξης Εκκλησίας του Ντίσελντορφ Γκριγκόριε Ντούριτς «Η ακίνητη περιουσία των μητροπόλεων του Μαυροβουνίου είναι τεράστια. Διαθέτει ένα εκατομμύριο τετραγωνικά μέτρα στην παραλία Buljarici κοντά στην τουριστική Μπούντβα. Μια ολόκληρη πόλη θα μπορούσε να χτιστεί εκεί. Λέγεται ότι αυτός είναι ένας από τους κύριους λόγους του νέου νόμου: να πουληθεί αυτή η γη αργότερα σε μερικούς εταίρους του Τζουκάνοβιτς…»
Θα μπορούσε βέβαια κάποιος να αναρωτηθεί, ποιος ο λόγος να ασχολούμαστε με ένα μικρό κράτος της Βαλκανικής μόλις 600.000 κατοίκων, με το οποίο μάλιστα δεν έχουμε καν κοινά σύνορα.
Είναι ο ίδιος που δεν έχει καταλάβει ακόμη τι εννοούμε με τη φράση «εδώ, είναι Βαλκάνια…».
Έκτοτε, μόνον η Κροατία, την 1η Ιουλίου του 2013, κατάφερε να γίνει μέλος της. Είναι μάλιστα το Ζάγκρεμπ που στις 30 Ιουνίου, παραδίδει την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Βερολίνο, για το επόμενο εξάμηνο.
Κι ενώ το Βελιγράδι, παρά τις κατά καιρούς συμφωνίες και ανοίγματα νέων ενταξιακών κεφαλαίων (μέχρι και σήμερα έχει ανοίξει τα 18 από τα 35), εμφανίζεται… «κουρασμένο» από την όλη διαδικασία, μόνον η Ποντγκόριτσα (Μαυροβούνιο) φαίνεται να είναι πιο κοντά στην ολοκλήρωση των πρσπαθειών (έχει ανοίξει 32 ενταξιακά κεφάλαια).
Αυτό, φαίνεται να ικανοποιεί τα 2/3 των πολιτών της χώρας που επιθυμούν την ένταξή της στην ΕΕ, ελπίζοντας πως μία τέτοια εξέλιξη θα συμβάλει θετικά στην καταπολέμηση του εγκλήματος και της διαφθοράς που την κατακλύζουν, προσφέροντας ταυτόχρονα νέες θέσεις εργασίας.
Μέχρι και πριν λίγα χρόνια όμως, ήταν τα πολλά εκατομμύρια ρούβλια των ρώσων και πρόσφατα τα -επίσης εκατομμύρια- ευρώ των κινέζων, μέσω του επενδυτικού πλάνου «One Belt, One Road», που ρέουν στη χώρα. Αυτό βέβαια δεν σταμάτησε την φιλοδυτική κυβέρνηση του μικροσκοπικού – αλλά στρατηγικής σημασίας λόγω της Αδριατικής – Μαυροβουνίου των 620.000 πολιτών, να επιλέξει να γίνει πλήρες μέλος του ΝΑΤΟ το 2017.
Και μπορεί μεν η ΕΕ να αντιπροσωπεύει (ακόμα) το 70% των ξένων επενδύσεων στην περιοχή και οι κινεζικές επενδύσεις να μην αντιστοιχούν παρά στο 1%, εδώ και έξι χρόνια όμως, οι Κινέζοι δραστηριοποιούνται, κυρίως μέσω… δανείων.
Πρόσφατα, η χώρα εξασφάλισε δάνειο ύψους 800 εκατομμυρίων ευρώ από κινεζική τράπεζα για την κατασκευή αυτοκινητόδρομου, κάτι που είχε ως συνέπεια την… εκτόξευση του δημόσιου χρέος της στο 70% του ΑΕΠ. Χωρίς πρόσβαση στις ευρωπαϊκές (ή άλλες) αγορές χρήματος και με σημαντικό παράγοντα πως οι πόροι αυτοί δεν συνοδεύονται από μεταρρυθμιστικές υποχρεώσεις (μνημόνια) στο πλαίσιο (πχ) της καταπολέμησης της διαφθοράς, ο εύκολος δανεισμός για την κατασκευή υποδομών και -κατά συνέπεια- η δημιουργία θέσεων εργασίας, μοιάζει μονόδρομος. Μία «win-win» κατάσταση, η οποία όμως ανησυχεί σφόδρα την Ευρώπη.
Και σα να μην έφτανε αυτό, από τις αρχές του χρόνου, το Μαυροβούνιο σπαράσσεται από έναν «ιερό πόλεμο», πίσω από τον οποίο δεν βρίσκονται μόνον πολιτικές σκοπιμότητες και οικονομικά συμφέροντα, αλλά και ζητήματα ταυτότητας. Αφορμή υπήρξε ένας αμφιλεγόμενος νόμος για τη θρησκευτική ελευθερία, που ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο της χωρας τον Δεκέμβριο του 2019, ο οποίος από την Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία αξιολογήθηκε ως «η κατάσχεση της εκκλησιαστικής περιουσίας». Σύμφωνα με αυτόν, εκκλησίες, μοναστήρια, προσκυνήματα, κτήματα, ακίνητα (κλπ.) τα οποία μέχρι τώρα ανήκαν στη Σέρβικη Ορθόδοξη Εκκλησία θα πρέπει να «επιστραφούν» στο κράτος του Μαυροβουνίου. Αυτό, θα κρατήσει όσες εκτάσεις θεωρεί πως μπορούν να προσελκύσουν (πχ) τουριστικές επενδύσεις, ενώ θα παραχωρήσει τις εκκλησίες και τα υπόλοιπα θρησκευτικά κτίρια, στη νεότευκτη «Ορθόδοξη Εκκλησία του Μαυροβουνίου».
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι προβλέψεις του νέου νόμου πυροδότησαν ταραχές και διαδηλώσεις στο Μαυροβούνιο, την Σερβία, αλλά και σε χώρες όπου ζει μεγάλη σερβική διασπορά. Συγκεντρώσεις έγιναν και στην Ελλάδα, σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα.
Δεν ήταν βέβαια η πρώτη φορά. Μόλις πριν έναν περίπου χρόνο, χιλιάδες διαδηλωτές στην Ποντγκόριτσα, είχαν κατέβει µε το σύνθηµα «Μίλο, κλέφτη», ζητώντας την παραίτηση του προέδρου Μίλο Τζουκάνοβιτς, τον οποίο κατηγορούν για χρηµατισµό και κατάχρηση εξουσίας.
Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί πως, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011, μπορεί το 45% των κατοίκων να αυτοπροσδιορίζονται εθνικά ως Μαυροβούνιοι, και το 30% ως εθνικά Σέρβοι (υπάρχουν επίσης 8% Βόσνιοι Μουσουλμάνοι, 5% Αλβανοί, Ρομ, Κροάτες και άλλες μικρότερες εθνοτικές ομάδες), ωστόσο το 45% των κατοίκων θεωρεί πως η γλώσσα την οποία μιλά είναι Σερβική και το 75% αυτοπροσδιορίζονται ως Ορθόδοξοι.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα του ibna (Independent Balkan News Agency) ο πρόεδρος του Μαυροβουνίου Μίλο Τζουκάνοβιτς και το κόμμα του, που κυβερνά το Μαυροβούνιο εδώ και δεκαετίες, στηρίζει τη λεγόμενη «Ορθόδοξη Εκκλησία του Μαυροβουνίου» για λόγους πολιτικούς, οικονομικούς και ταυτότητας. Η εκκλησία αυτή, αποσχίστηκε από τη Σέρβικη Ορθόδοξη Εκκλησία, με τον Πατριάρχη Ειρηναίο του Βελιγραδίου να τη θεωρεί «ψευδοεκκλησία», ενώ παρόμοια θέση έχει και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, που θεωρεί την εκκλησία του Μαυροβουνίου αντικανονική και έχει διαβεβαιώσει το Βελιγράδι πως το Φανάρι δεν πρόκειται να της χορηγήσει το Αυτοκέφαλο.
Από την πλευρά του, ο μητροπολίτης της λεγόμενης «Ορθόδοξης Εκκλησίας του Μαυροβουνίου» Μ. Ντέντεγιτς, δήλωσε πως στο Μαυροβούνιο υπάρχει κίνδυνος να ξεσπάσει ένας εμφύλιος πόλεμος, αν αλλάξει κάτι σχετικά με το νέο νόμο. Για τον ίδιο, όλα όσα συμβαίνουν έχουν ως στόχο να ανατραπεί η κυβέρνηση και να παραδοθεί το κράτος στην «πτέρυγα της Σερβίας και της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας».
Ο μητροπολίτης Ντέντεγιτς ισχυρίζεται ότι όλα αυτά γίνονται επειδή «ούτε η Σερβία ούτε η Σέρβικη Ορθόδοξη Εκκλησία έχουν συμφιλιωθεί ποτέ με την ιδέα ότι το Μαυροβούνιο έχει γίνει ανεξάρτητο κράτος».
Οι Μαυροβούνιοι εθνικιστές όμως, μετά από την ανεξαρτησία της χώρας τους το 2006, θεωρούν απαραίτητο η γλώσσα τους να ονομάζεται Μαυροβουνιακή και όχι Σερβική, και να έχουν την δική τους «Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία του Μαυροβουνίου», που να μην ελέγχεται από το Βελιγράδι και τη Σέρβικη Ορθόδοξη Εκκλησία, την οποία θεωρούν «ρωσόφιλη».
Ανάμεσα πάντως στις γεμάτες θρησκευτικό πάθος και πολιτικη ένταση διαδηλώσεις, στις συλλήψεις επισκόπων και ιερέων από την αστυνομία, την πιθανή εμλποκή του ρωσικού παράγοντα αλλά και την (πριν λίγες ημέρες) εκ νέου απαγόρευση των (πολιτικών ή άλλων) ανοιχτών συγκεντρώσεων, λόγω της αύξησης των κρουσμάτων του νέου κορωνοϊού, το πιο πιθανό είναι πως η αλήθεια βρίσκεται πίσω από το γνωστό «follow the money».
Όπως αναφέρει το ibna, σύμφωνα με τον επίσκοπο της Σέρβικης Ορθόδοξης Εκκλησίας του Ντίσελντορφ Γκριγκόριε Ντούριτς «Η ακίνητη περιουσία των μητροπόλεων του Μαυροβουνίου είναι τεράστια. Διαθέτει ένα εκατομμύριο τετραγωνικά μέτρα στην παραλία Buljarici κοντά στην τουριστική Μπούντβα. Μια ολόκληρη πόλη θα μπορούσε να χτιστεί εκεί. Λέγεται ότι αυτός είναι ένας από τους κύριους λόγους του νέου νόμου: να πουληθεί αυτή η γη αργότερα σε μερικούς εταίρους του Τζουκάνοβιτς…»
Θα μπορούσε βέβαια κάποιος να αναρωτηθεί, ποιος ο λόγος να ασχολούμαστε με ένα μικρό κράτος της Βαλκανικής μόλις 600.000 κατοίκων, με το οποίο μάλιστα δεν έχουμε καν κοινά σύνορα.
Είναι ο ίδιος που δεν έχει καταλάβει ακόμη τι εννοούμε με τη φράση «εδώ, είναι Βαλκάνια…».
Τέλος Β’ Μέρους