Πολλά γράφτηκαν για την σύγκρουση των δύο Φρεγατών (Τουρκικής και Ελληνικής) στην περιοχή Νότια Καστελόριζου. Και ως συνήθως, ακούστηκαν πολλές εκδοχές του ατυχήματος, πολλές ανακρίβειες και πολλές υπερβολές.
υποναυάρχου ε.α.
προέδρου Κοινωνίας Αξιών
Τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι συγκεκριμένα:
1. Ήταν ατύχημα ή ηθελημένη ενέργεια από κάποια από τις δύο πλευρές;
2. Ήταν εντεταλμένη ενέργεια από τις επιχειρησιακές διοικήσεις προς υποστήριξη κάποιου ευρύτερου επιχειρησιακού σκοπού, με την έγκριση της πολιτικής ηγεσίας του ή όχι;
3. Ήταν ηρωική πράξη και ένδειξη ναυτικής ικανότητας για τον κυβερνήτη της Ελληνικής Φρεγάτας;
4. Θα μπορούσε η συγκεκριμένη σύγκρουση, να προκαλέσει γενικευμένη πολεμική σύρραξη;
Ας δούμε τις απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, αφού πρώτα παραθέσω κάποια σημαντικά γεγονότα, που δείχνουν το τι επικρατεί επί πολλά χρόνια μεταξύ των πολεμικών πλοίων των δύο χωρών, στο Αιγαίο κυρίως.
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ
Το 1995, αρχηγός Στόλου ήταν ο Αντιναύαρχος Λεωνίδας Παληογιώργος, και εγώ υπηρετούσα στον κλάδο επιχειρήσεων (Α1) του ΑΣ.
Τότε οι Τούρκοι έκαναν κατ’ επανάληψη ρηματικές διακοινώσεις εναντίον μίας Ελληνικής κανονιοφόρου, η οποία παρενοχλούσε συχνά και προκλητικά (κατ αυτούς) τα Τουρκικά πλοία στα γυμνάσια και κατά τον πλου τους στο Αιγαίο.
Ο κυβερνήτης της κανονιοφόρου, συμμαθητής μου, εξαίρετος αξιωματικός και ικανότατος ναυτικός, με σθένος και παρρησία, κυβερνούσε την κανονιοφόρο με δυναμικό τρόπο και επιθετικό πνεύμα. Όπως πρέπει φυσικά να κυβερνάται ένα πολεμικό πλοίο το οποίο έχει ταχθεί να κινδυνεύει για να εκτελέσει την αποστολή του.
Και η αποστολή του συγκεκριμένου πλοίου, που έπλεε καθημερινά στην πρώτη γραμμή των θαλασσίων συνόρων, ήταν να παρακολουθεί τις ασκήσεις και τα γυμνάσια των Τουρκικών πλοίων από κοντά, κινδυνεύοντας πολλές φορές, να συγκεντρώνει πληροφορίες, να παρεμποδίζει τα Τουρκικά πλοία να παραβιάζουν την χωρική μας θάλασσα και τα κυριαρχικά μας δικαιώματα και να αποτελεί την άμεση δυνατότητα του Πολεμικού Ναυτικού για τον θαλάσσιο έλεγχο και την προβολή Σημαίας σε όλο το Ανατολικό Αιγαίο.
Διερευνώντας τις Τουρκικές ρηματικές διακοινώσεις, τα περιστατικά, τα στίγματα και τους χάρτες, διαπίστωσα ότι ο κυβερνήτης έκανε με πυγμή και αποφασιστικότητα την αποστολή του, χωρίς να κάνει συμβιβασμούς και να ορρωδεί μπροστά στους κινδύνους, στις προκλήσεις και τις απειλές, που εξέφραζαν οι Τούρκοι πολλές φορές έμπρακτα αλλά και από τους ασυρμάτους.
Στην εισήγησή μου στον Αρχηγό Στόλου παρέθεσα όλα τα στοιχεία και ο ΑΣ την αποδέχθηκε λέγοντάς μου, ότι: «δεν μπορούμε να περιορίζουμε το σθένος και το επιθετικό πνεύμα στους κυβερνήτες κατά την εκτέλεση της αποστολής τους, ούτε να τους καλλιεργήσουμε φοβίες για τις Τουρκικές απειλές, πλην όμως να τον προειδοποιήσουμε ότι υπάρχει πιθανότητα να του στήσουν παγίδα οι Τούρκοι για να τον εκδικηθούν, και γι αυτό πέραν της δικής του ετοιμότητας, θα έπρεπε να προετοιμασθούμε επιχειρησιακά για να τον υποστηρίξουμε στην αποστολή του (πληροφορίες, επικοινωνίες, οδηγίες, υποστήριξη και με άλλες μονάδες κλπ).»
Και είναι γεγονός ότι του την έστησαν την παγίδα, και μάλιστα πολλές φορές και κάποια στιγμή τον απείλησαν με πραγματικά πυρά ! Όμως ήταν ήδη προετοιμασμένος και αντέδρασε αποτελεσματικά και με ετοιμότητα, χάριν της σοφής συμβουλής του ΑΣ, ο οποίος με ετοιμότητα τον υποστήριξε επιχειρησιακά, κάθε φορά που χρειάστηκε.
Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΑΠΟΦΥΓΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΣ ΚΑΙ Ο «ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟΣ ΔΟΛΟΣ»
Έχοντας αυτό κατά νου, τα χαρακτηριστικά μίας κατάστασης που επικρατεί καθημερινά στο Αιγαίο, όπου οι κίνδυνοι συγκρούσεων μεταξύ πλοίων είναι ιδιαίτερα αυξημένοι, ας επιχειρήσουμε να απαντήσουμε στα παραπάνω ερωτήματα:
1. "Ήταν ατύχημα ή ηθελημένη ενέργεια από κάποια από τις δύο πλευρές;"
α. Η σύγκρουση προφανώς και δεν ήταν ατύχημα, αλλά υπήρχε αυτό που λένε στην νομική επιστήμη «ενδεχόμενος δόλος». Ο κυβερνήτης της Τουρκικής Φρεγάτας προσέγγισε την Ελληνική Φρεγάτα ηθελημένα, με πορείας συγκρούσεως, ενώ έδειχν πράσινο (άρα φυλάσσων) και καταφθάνων ταυτόχρονα, ενώ η Ελληνική Φρεγάτα έπλεε σταθερά, χωρίς μεταβολές ταχύτητας και πορείας, δείχνοντας στο Τουρκικό πλοίο κόκκινο (φυλασσόμενος δηλαδή). Ο κανονισμός αποφυγής συγκρούσεως εν πολλοίς δικαιώνει τον Έλληνα κυβερνήτη.
β. Ο Τούρκος κυβερνήτης προφανώς θεωρούσε ότι θα ήλεγχε το πλοίο του περνώντας πολύ κοντά από την «Φ/Γ ΛΗΜΝΟΣ», πλην όμως δεν υπολόγισε τον Daniel Bernoulli και τον Giovanni Battista Venturi και τους νόμους τους.
Γιατί όλοι οι ναυτικοί γνωρίζουν ότι όταν δύο πλοία πλέουν τόσο κοντά, η ροή που δημιουργείται μεταξύ των δύο πλοίων δημιουργεί ενδιάμεσα τους υποπίεση, που τείνει να κολλήσει τα δύο πλοία και ταυτόχρονα με το κόλλημα καθίσταται αδύνατη και η δραστική πηδαλιούχηση. Μόνο με μεταβολή ταχύτητας (να κόψει δηλαδή ο ένας είτε να αυξήσει πολύ ο άλλος) και με πολύ μικρές αλλαγές πηδαλίου μπορεί να γίνει απεμπλοκή χωρίς σημαντικές ζημιές (δηλαδή μόνο με ξυσίματα, και με θύματα κάποια μπουντέλια στα πλευρά).
γ. Για αυτό ακριβώς, ο Τούρκος κυβερνήτης ελέγχεται πέραν της παραβίασης του «Κανονισμού Αποφυγής Συγκρούσεως» και της έλλειψης ναυτικής ικανότητας και για «Ενδεχόμενο Δόλο»: Διότι αν και γνώριζε ότι έθετε το πλοίο του και το Ελληνικό πλοίο σε κίνδυνο συγκρούσεως, με μεγάλη πιθανότητα και μπορούσε να το προβλέψει, εν τούτοις θεώρησε ότι το ελέγχει και τελικά προκάλεσε την σύγκρουση.
2. Σε ότι αφορά το ερώτημα εάν : «Ήταν εντεταλμένη ενέργεια από τις επιχειρησιακές διοικήσεις με την έγκριση της πολιτικής ηγεσίας του ή όχι;»
Η άποψή μου είναι ότι η συγκεκριμένη Τουρκική ενέργεια, στην συγκεκριμένη περιοχή (πολύ μακριά από το Oruc Reis), δεν εξυπηρετούσε κάποια ιδιαίτερη επιχειρησιακή είτε άλλη ανάγκη. Γιατί εάν την εξυπηρετούσε, θα υπήρχαν και άλλα Τουρκικά πλοία για υποστήριξη στην περιοχή και δεν θα ήταν ένα απομονωμένο γεγονός.
Και εκτιμώ ότι ο κυβερνήτης της Τουρκικής Φρεγάτας προσπάθησε να κάνει αυτοβούλως προβολή ανέξοδης ισχύος προς στην Ελληνική Φρεγάτα (με δεδομένο μάλιστα ότι έχει προβληθεί με δημοσιότητα και συνεντεύξεις στην Τουρκία ως άριστος κυβερνήτης και πρέπει να επιβεβαιώνει τον χαρακτηρισμό αυτό). Σε αυτό συνέβαλλε και το γενικότερο κλίμα προκλήσεων και επιθετικότητας που καλλιεργείται με τον ανερχόμενο εθνικοθρησκευτικό φανατισμό στα πληρώματα των πλοίων στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις.
Σίγουρα όμως δεν ήταν από πλευράς Ελλάδος ηθελημένο, αφού αφενός δεν θα είχε καμία επιχειρησιακή αξία για μας και γιατί κυρίως η πρόκληση προήλθε από την Τουρκική πλευρά.
3. Σε ότι αφορά το ερώτημα: «Ήταν ηρωϊκή πράξη από τον Έλληνα κυβερνήτη και ένδειξη της ικανότητάς του;»
Οι κυβερνήτες των Ελληνικών πλοίων έχουν απόλυτη συνείδηση της αποστολής τους και την κάνουν ψύχραιμα, με επαγγελματισμό, αυτογνωσία και έλεγχο της κατάστασης και σύμφωνα πάντα με τις επιχειρησιακές οδηγίες. Γνωρίζουν δε άριστα πώς να αντιδράσουν σε περίπτωση προκλήσεων, επιθέσεων και αυτοάμυνας.
Δεν έχουν ανάγκη από υπερβολικούς χαρακτηρισμούς.
Όμως θεωρώ σημαντικό ότι καλλιεργήθηκε πνεύμα σθένους και επιθετικότητας στα Ελληνικά πληρώματα, για να μην κάνουν πίσω σε ανάλογες προκλήσεις (το ίδιο είδαμε πριν λίγο καιρό και με την κανονιοφόρο Νικηφόρος), για να μην φοβούνται και να αντιμετωπίζουν με σταθερότητα και εμμονή τις προκλήσεις.
4. «Θα μπορούσε να προκαλέσει γενικευμένη πολεμική σύρραξη;»
Διαβάζω σε πολλά άρθρα και ακούω πολλούς αναλυτές σε συνεντεύξεις, ότι ένα ατύχημα αυτής της μορφής θα μπορούσε να προκαλέσει γενικευμένη πολεμική σύγκρουση.
Η θέση μου για το συγκεκριμένο ατύχημα, όπως επεξηγώ και παραπάνω, είναι ότι δεν υπήρχε κάποια προφανής, συγκεκριμένη ευρύτερη επιχειρησιακή σκοπιμότητα (πλην της ανεγκέφαλης πρόκλησης), η οποία να έπρεπε να πληρωθεί.
Πέραν τούτου, ο βαθμός επιχειρησιακού ελέγχου σε ανάλογες καταστάσεις ανάπτυξης ναυτικών δυνάμεων είναι τόσο μεγάλος και άμεσος (βοηθάει και η σύγχρονη τεχνολογία γι αυτό), που ένα τέτοιοι ατύχημα ψευτο-λεονταρισμού και ναυτικής ανεπάρκειας δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εύκολα την θρυαλλίδα για πολεμική αντιπαράθεση.
5. Όσον αφορά την ανυπαρξία επίσημης και έγκαιρης ανακοίνωσης από την Ελληνική πλευρά για το συμβάν, έχω τοποθετηθεί ήδη από την πρώτη στιγμή.
Στην σημερινή εποχή της πρόσβασης στην πληροφορία από πολλούς, η ίδια η κυβέρνηση έπρεπε να κάνει με υπευθυνότητα την ανακοίνωση, σωστά και με ακρίβεια, παραθέτοντας τα στοιχεία που επιβεβαιώνουν τον «ενδεχόμενο δόλο» του Τούρκου κυβερνήτη και την παραβίαση του «Κανονισμού Αποφυγής Συγκρούσεων», ώστε να προλάβει την παραπληροφόρηση, τις διαστρεβλώσεις που εξυπηρετούν σκοπιμοτήτες, και οπωσδήποτε την Τουρκική προπαγάνδα.