Το στοιχείο της μη προβλεψιμότητας, ένας πυλώνας της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας από το αποτυχημένο πραξικόπημα το 2016, έχει εδραιώσει τη συνειδητοποίηση στο εξωτερικό ότι η Τουρκία θεωρείται αποσταθεροποιητικός παράγοντας. Κάποιοι το γνωρίζουν, αισθάνονται ανήσυχοι, αλλά απέχουν από το να το εκφράσουν. Μόνο λίγοι λένε τα πράγματα με το όνομά τους.
Και κάποιοι άλλοι, μεταξύ των οποίων πολλοί παρατηρητές της Τουρκίας, ξοδεύουν επιπλέον ενέργεια για να υποβαθμίσουν το μοτίβο Ερντογάν-Μπαχτσελί. Ο όρος, για παράδειγμα," δυναμική εξωτερική πολιτική " είναι προϊόν αυτών των προσπαθειών, οι οποίες όχι μόνο υπολείπονται της περιγραφής των τουρκικών κινήσεων εξωτερικής πολιτικής, αλλά και παραπλανούν όσους ενδιαφέρονται να κατανοήσουν την πραγματικότητα. Σίγουρα υπάρχει μια διαφορά μεταξύ της "δυναμικής εξωτερικής πολιτικής" και του καθαρού αλυτρωτισμού - ή του επεκτατισμού;
Ο πρώτος συνεπάγεται μια κάμψη των μυών εντός των ορίων του Διεθνούς Δικαίου, ενώ ο τελευταίος τροφοδοτεί τη βούληση να το αμφισβητήσει ή την επιλογή να είναι σε αντίθεση με αυτό. Η τάση να αναλύεται μια επιθετική εξωτερική πολιτική μέσω ενός "μαλακού πρίσματος" όχι μόνο παραπλανά το κοινό, αλλά και ενθαρρύνει εκείνους που κυβερνούν με αυτήν την πολιτική. Εάν ο όρος "κράτος απατεώνων" φαίνεται - όπως λένε ορισμένοι παρατηρητές του Ερντογάν πίσω από στενές πόρτες - να έχει κάποια εγκυρότητα, θέτει ένα βαρύτερο βάρος ευθύνης σε όσους προσπαθούν να εξηγήσουν τη νοοτροπία, τις δομές και τις προοπτικές που βρίσκονται πίσω από αυτό.
"Η λογική της Τουρκίας σε όλες σχεδόν τις γωνιές του χάρτη είναι η αναστάτωση. Οτιδήποτε υπονομεύει το status quo είναι καλό γι 'αυτό, επειδή το προηγούμενο status quo θεωρήθηκε ότι αντισταθμίζει τα συμφέροντά του", δήλωσε ο Galip Dalay, συνεργάτης της Ακαδημίας Robert Bosch, σε πρόσφατη ανάλυση που ανέφερε το Reuters.
Αυτός είναι ένας τρόπος να θέσετε το θέμα. Αλλά αν κάποιος πάει βαθύτερα, μια σκόπιμη πρόθεση να καλύψει κάθε και οποιοδήποτε κενό (είτε η κίνηση έχει νομιμότητα είτε όχι) στην περιοχή γίνεται σαφής. Αυτό είναι ένα υψηλό στοίχημα: πέρα από την πλήρωση του κενού, υπάρχει η επιθυμία να δημιουργηθεί μια θέση σε διάφορα μέρη της περιοχής σε μόνιμη βάση, προκειμένου να θεωρηθεί ως αναπόφευκτος παράγοντας σε οποιεσδήποτε μελλοντικές διαπραγματεύσεις που θα μπορούσαν να αναδιαμορφώσουν τον χάρτη.
Αλλά εδώ έρχονται τα "υψηλά πονταρίσματα": για να επιτευχθούν αποτελέσματα, ένα καθεστώς χρειάζεται τρία στοιχεία. Πρώτον, μια ηγεσία επικεντρωμένη στην στρατηγική, αξιοποιώντας τη μακροπρόθεσμη σοφία των στελεχών της εξωτερικής πολιτικής της όσον αφορά τις εσωτερικές συζητήσεις. Δεύτερον, ανθεκτικότητα, πρέπει να έχετε μια σταθερή οικονομία, όχι μια ταχέως φθίνουσα. Τρίτον, επειδή πρέπει να εφαρμοστεί ένας πολυεπίπεδος αλυτρωτισμός σε μια μεγάλη περιοχή, πρέπει να βασιστεί σε έναν ορισμένο συνδυασμό διεθνών συμμαχιών.
Η δομή εξουσίας Ερντογάν-Μπαχτσελί στερείται και των τριών, ενώ επιμένει στην ίδια αυτοκαταστροφική πολιτική. Εδώ ο καθένας μπορεί να υποστηρίξει τη σημασία της άθλιας κατάστασης της εσωτερικής πολιτικής, αλλά θα πρέπει μόνο να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τη δηλητηριώδη σχέση μεταξύ του εσωτερικού πολιτικού χάους και το απρόβλεπτο αυτό που ορισμένοι παρατηρητές αποκαλούν δειλά "δυναμική εξωτερική πολιτική".
Μέρος της αλήθειας είναι το εξής, το οποίο αναφέρει τη σοβαρότητα της κατάστασης: ενώ ο ακροδεξιός ηγέτης του MHP, Μπαχτσελί και ο κύκλος ισχυρών υποστηρικτών του που ξεπερνούν τις γραμμές του κόμματος-πρώην αξιωματικοί και τυχοδιώκτες - πιστεύουν ότι έχουν βρει μια χρυσή ευκαιρία να πειραματιστούν με μια Τουρκία που θα "αυξηθεί μόνη της", ο Ερντογάν εκθέτει όλες τις αδυναμίες του πίσω από την εικόνα του σιδηρού ηγέτη. Ο τελευταίος δεν έχει καμία εικόνα για τις ισορροπίες που το παγκόσμιο σύστημα - όσο ασταθές κι είναι- τοποθετεί, δε μιλάει άλλη γλώσσα, έχει μόνο περιφρόνηση για όλους εκείνους μέσα στη δομή εξουσίας του που τολμούν να υψώσουν ανάστημα.
Πολύ χειρότερο: για τον Μπαχτσελί αυτή είναι μια μεγάλη ευκαιρία να διεκδικήσει όλα τα μέχρι τώρα μη εκπληρωμένα όνειρά του να μετατρέψει την Τουρκία σε επεκτατικό "κράτος υψηλής ασφάλειας". Για τον Ερντογάν, ο οποίος έχει επίγνωση όσον αφορά τους αυξανόμενους κινδύνους του πολιτικού του μέλλοντος μέχρι το σημείο να έχει εφιάλτες; δεν μπορεί να αφήσει το όνειρό του να κυβερνά τον ισλαμικό κόσμο. Η εφαρμογή των αποφάσεων εξωτερικής πολιτικής του αποκαλύπτει μια συνεχώς ασταθή νοοτροπία. Είναι επειδή πιστεύει ακράδαντα ότι μπορεί να προκαλέσει προβλήματα - επινοώντας τη κρίση μετά την άλλη - γύρω από τη γειτονική χώρα της Τουρκίας, ακόμη και όταν διατηρεί τον έλεγχο των εγχώριων αντιπάλων του με ομιλίες μίσους, εκφοβισμό, καταπιεστικά μέτρα και πόλωση.
Έχει εργαστεί με επιτυχία μέχρι στιγμής στο εσωτερικό, αλλά σε όλες τις συγκρούσεις εξωτερικής πολιτικής, το αποτέλεσμα μέχρι στιγμής παραμένει αμετάβλητο: την τελευταία δεκαετία, ειδικά από το 2016, κάθε προσπάθεια επέκτασης των συνόρων της Τουρκίας, που όλες έφεραν τα δακτυλικά αποτυπώματα του Ερντογάν, τον άφησε με άδεια χέρια και όλο και περισσότερο μόνο. Έχει έρθει σε αδιέξοδο στη Συρία, ποτέ δεν κέρδισε καμία εμπιστοσύνη με το Ιράκ, κατάφερε να μετατρέψει τον Αραβικό Σύνδεσμο σε μονοπώλιο εναντίον της κυβέρνησής του; παραμένει περιορισμένος από μια αποφασιστική Αίγυπτο, έχασε τεράστιο πολιτικό έδαφος στη Λιβύη, πρέπει να θάψει το δικό του νόμιμο σκοτεινό δόγμα της "μπλε πατρίδας" μπροστά σε μια ενοποιημένη ΕΕ, αποξενώθηκε περαιτέρω από τους ατυχείς Τουρκοκύπριους εκφοβίζοντας τον εκλεγμένο ομοσπονδιακό πρόεδρο Μουσταφά Ακίντσı και θα μπορούσε τώρα να είναι ένας μεγάλος ηττημένος στον Καύκασο.
Το "hopscotch (είδος παιχνιδιού σαν το κουτσό) της εξωτερικής πολιτικής" του Ερντογάν έχει περιορίσει το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών σε επίπεδο παράλυσης και πολλοί από τους συμμάχους του όχι μόνο εγκατέλειψαν τη διοίκησή του, αλλά έχουν στραφεί εναντίον του. Ένα τζογαδόρικο παιχνίδι υψηλών ρίσκων οδηγεί επίσης τη λεπτή σχέση του με τον Πούτιν σε ένα ναρκοπέδιο, του οποίου οι συνέπειες μπορεί να είναι πολύ καταστροφικές.
Η εικόνα προκαλεί συναγερμούς. Έχοντας μείνει μόνο με το Κατάρ - ένα απομακρυσμένο και φτωχό Πακιστάν που δεν μπορεί να θεωρηθεί ως πηγή οικονομικής στήριξης-ο μόνος σύνδεσμος που ενθαρρύνει την "πολιτική hopscotch" του Ερντογάν, δηλαδή ο πρόεδρος των ΗΠΑ Tραμπ, φαίνεται να χάνει τις πιθανότητές του για μια ακόμη θητεία. Εάν συμβεί αυτό, μπορεί να δούμε να λαμβάνει χώρα μια αλλαγή παιχνιδιού, ακόμη και να φέρει σε αυτό την ΕΕ και τον Αραβικό Σύνδεσμο. Ο Μπαχτσελί μπορεί να μην έχει γνώση αλλά ο Ερντογάν γνωρίζει σίγουρα τι μπορεί να συμβεί. Η πιθανή προοπτική είναι ότι το παιχνίδι υψηλού πονταρίσματος μπορεί να φτάσει σε νέα ύψη. Δεν θα στοιχημάτιζα ότι περαιτέρω στρατιωτικές συγκρούσεις είναι εκτός ημερήσιας διάταξης.