Anshel Pfeffer, Haaretz, Oct. 2, 2020
Μετάφραση: Μιχαήλ Στυλιανού
Τα φορτηγά αεροσκάφη του Αζερμπαϊτζάν που προσγειώνονται σε βάσεις της ισραηλινής πολεμικής αεροπορίας στη Νεγκέβ είναι ένα σχετικά συχνό θέαμα, επιβεβαιώνοντας τις εκτεταμένες συμφωνίες αγοράς όπλων μεταξύ των δύο χωρών. Ωστόσο, η συχνότητα των αφίξεων και ο χρόνος των φορτηγών Ilyushin Il-76 – δύο από τα οποία προσγειώθηκαν στην Uvda την περασμένη Πέμπτη, μόλις δύο ημέρες πριν από μια σημαντική κλιμάκωση της συνεχιζόμενης σύγκρουσης μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας, ακολουθούμενες από δύο ακόμη την Τρίτη και την Τετάρτη – υποδηλώνουν τόσο την προετοιμασία όσο και την αναπλήρωση των δυνάμεων του Αζερμπαϊτζάν για την επομένη φάση των μαχών γύρω από τον θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, τώρα στην τέταρτη ημέρα του πολέμου.
Η ισραηλινή κυβέρνηση απέφυγε να προβεί σε δηλώσεις σχετικά με την κατάσταση στον Νότιο Καύκασο. Επισήμως δεν παίρνει θέση, και έχει επίσης διπλωματικές σχέσεις με την Αρμενία, η οποία μόλις πριν από δύο εβδομάδες άνοιξε την πρώτη πρεσβεία της στο Τελ Αβίβ. Ισραηλινοί αξιωματούχοι τονίζουν χαμηλόφωνα πως "έχουμε συμφέροντα και από τις δύο πλευρές," και το Ισραήλ σίγουρα δεν θα αψηφήσει ανοιχτά τη ρωσική κυβέρνηση, η οποία είναι ένας από τους προστάτες της Αρμενίας (αν και αυτή επίσης πωλεί όπλα στο Αζερμπαϊτζάν).
Δεν είναι μόνο οι προσοδοφόρες συμφωνίες όπλων, οι οποίες φέρεται να περιλαμβάνουν μη επανδρωμένα αεροσκάφη, πυραύλους και συστήματα ραντάρ. Το Ισραήλ θεωρεί το Αζερμπαϊτζάν στρατηγικό σύμμαχο. Η κλεπτοκρατία στην Κασπία είναι πηγή ενός μεγάλου μέρους του πετρελαίου που αγοράζει το Ισραήλ και, λόγω της γεωγραφικής του θέσης, το Αζερμπαϊτζάν είναι μια εξαιρετικά χρήσιμη "κερκόπορτα" προς το γειτονικό του Ιράν για πληροφορίες και άλλους μυστικούς σκοπούς - ειδικά δεδομένου ότι αυτή η σιιτική κατά πλειοψηφία χώρα είναι επίσης αποφασιστικά κοσμική και έχει από καιρό υποψιαστεί τις επαναστατικές φιλοδοξίες της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν στον νότο της.
Ωστόσο, οι εθνικοί δεσμοί του Αζερμπαϊτζάν είναι πολύ ισχυρότεροι με μια άλλη περιφερειακή δύναμη, την Τουρκία – η οποία, σύμφωνα με αναφορές από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, κυρίως από αρμενικές πηγές, εμπλέκεται πολύ περισσότερο σε αυτή την τρέχουσα κλιμάκωση από ό,τι σε προηγούμενες. Οι Αρμένιοι ισχυρίζονται ότι χρησιμοποιούνται τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη, ότι ένα τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος F-16 κατέρριψε ένα από τα αεροσκάφη τους και ακόμη και ότι εκεί έχουν αναπτυχθεί από την Τουρκία δυνάμεις των Τζιχαντιστών ανταρτών από την Συρία . Η Τουρκία έχει διαψεύδει πληροφορίες ότι εμπλέκεται στρατιωτικά, αλλά υποστηρίζει σθεναρά το Αζερμπαϊτζάν.
Για πρώτη φορά εδώ και πολύ καιρό, το Ισραήλ φαίνεται να είναι στην ίδια πλευρά με την Τουρκία. .
Είναι αυτό ένα προσωρινό και συμπτωματικό κοινό συμφέρον, ή ένα σημάδι ότι ορισμένα στοιχεία της παλιάς συμμαχίας Ισραήλ-Τουρκίας εξακολουθούν να υφίστανται;
Τα τελευταία 12 χρόνια, από την έναρξη της επιχείρησης του Ισραήλ στη Γάζα, οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών βρίσκονται σε σταθερή καθοδική πορεία. Τα πρώτα χρόνια, υπήρχαν εκείνοι που εξακολουθούσαν να πιστεύουν ότι επρόκειτο για προσωρινή κατάσταση, λόγω των προσπαθειών του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να ενισχύσει τη θέση του στην περιοχή.
Σήμερα, όμως στο ισραηλινό σύστημα ασφάλειας και πληροφοριών επικρατεί η διάγνωση ότι ο ολοένα και πιο αυταρχικός Ερντογάν είναι ένας ανίατος αντισημίτης και ότι όσο είναι ηγέτης της Τουρκίας, δεν υπάρχει προοπτική για πραγματική βελτίωση σε αυτούς τους δεσμούς.
Παρά το γεγονός ότι η ίδια η Τουρκία εξακολουθεί να διατηρεί χαμηλού επιπέδου διπλωματικούς δεσμούς και εκτεταμένες εμπορικές σχέσεις με το Ισραήλ, ο Ερντογάν καταδίκασε έντονα την πρόσφατη "εξομάλυνση" των σχέσεων και των συμφωνιών μεταξύ Ισραήλ και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και Μπαχρέιν. Τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία έχει αρχίσει να φιλοξενεί βασικούς ηγέτες της Χαμάς, επιτρέποντάς τους να ιδρύσουν γραφεία στην Ιστανπούλ και δίνοντας μάλιστα σε ορισμένους από αυτούς τουρκική υπηκοότητα. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην επιθυμία του Ερντογάν να παρουσιάσει τον εαυτό του ως προστάτη των Παλαιστινίων και την προσωπική του συγγένεια με το κίνημα των Αδελφών Μουσουλμάνων, το οποίο έχασε την αρχική του βάση στην Αίγυπτο μετά το πραξικόπημα του 2013 εναντίον του τότε προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι. .
Η συζήτηση εντός της ισραηλινής κοινότητας πληροφοριών για το αν η ρήξη με την Τουρκία είναι προσωρινή και οφείλεται μόνο στον Ερντογάν ή αν αντιπροσωπεύει βαθύτερη αλλαγή εξακολουθεί να βρίσκεται σε εξέλιξη. Σε μεγάλο βαθμό, εξαρτάται από τις προσωπικές σχέσεις που είχε κάθε συγκεκριμένος αξιωματούχος με Τούρκους συγχρόνους του στο παρελθόν. Για παράδειγμα, ανώτερος αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας του Ισραήλ, ο οποίος πριν από λίγο περισσότερο από μια δεκαετία εξακολουθούσε να εκπαιδεύεται στον εναέριο χώρο της Τουρκίας και συνέχισε να διατηρεί δεσμούς με Τούρκους συγχρόνους του μέσω διαφόρων φόρουμ του ΝΑΤΟ, δήλωσε πέρυσι ότι είναι πεπεισμένος ότι "η Τουρκία δεν είναι εχθρός και θα είναι στενός σύμμαχος και πάλι μόλις φύγει ο Ερντογάν".
Από την άλλη, αξιωματούχοι των υπηρεσιών πληροφοριών που έχουν δει πώς οι επιχειρήσεις της Χαμάς στη Δυτική Όχθη κατευθύνονται όλο και περισσότερο από την Κωνσταντινούπολη – και πώς η τουρκική υπηρεσία πληροφοριών ΜΙΤ έχει τεθεί υπό τον έλεγχο των έμπιστων του Ερντογάν που έχουν την τάση να συνεργάζονται στενά με το Ιράν – είναι πεπεισμένοι ότι ακόμη και αν ο Ερντογάν αναγκαστεί να παραιτηθεί ή πεθάνει, οι διάδοχοί του μπορεί κάλλιστα να συνεχίσουν τις πολιτικές του.
"Σίγουρα θα χρειαστούν χρόνια για τη σχέση που κάποτε πρέπει να αποκατασταθεί", δήλωσε ένας αναλυτής πληροφοριών. "Η ένδειξη θα είναι εάν τα γραφεία της Χαμάς (στην Κωνσταντινούπολη) θα κλείσουν".
Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, εξαρτάται από το Ιράν – το οποίο μας φέρνει πίσω στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Παρά τα ανοίγματα και από τις δύο πλευρές, η ιστορική εχθρότητα μεταξύ των Οθωμανών και των Περσών, και η αντιπαλότητα για τον έλεγχο σε διάφορα καυτά σημεία σε ολόκληρη την περιοχή, καθιστούν δύσκολο για την Τουρκία και το Ιράν να δημιουργήσουν μια μόνιμη συμμαχία.
Το Ιράν υπήρξε ένας από τους κύριους υποστηρικτές της Αρμενίας στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, δημιουργώντας για το Ισραήλ μιαν ευκαιρία για διάλογο με την Τουρκία του Ερντογάν και ελπίζουμε να διευρύνει το χάσμα μεταξύ Άγκυρας και Τεχεράνης.
Για δεκαετίες, σύμμαχοι του Ισραήλ στην περιοχή ήταν οι μη αραβικές δυνάμεις, η Τουρκία και το Ιράν, οι οποίες εντάχθηκαν με το Ισραήλ στην ανεπίσημη "συμμαχία της περιφέρειας", η οποία αποδεκατίστηκε πρώτα από την ισλαμική επανάσταση του Ιράν το 1979 και στη συνέχεια από την άνοδο του Ερντογάν από το 2003 και μετά. Τώρα, το Ισραήλ είναι πιο κοντά από ποτέ στο φιλοδυτικό μπλοκ των αραβικών εθνών που περιλαμβάνουν τα ΗΑΕ, τη Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο, τα οποία μοιράζονται την εχθρότητα του Ισραήλ προς το Ιράν και την Τουρκία, και συναγωνίζεται μαζί τους για περιφερειακή κυριαρχία σε μια σειρά συγκρούσεων μεσολάβησης στη Συρία, την Υεμένη, τον Λίβανο και τη Λιβύη.
Οι αποστολές όπλων στο Αζερμπαϊτζάν και η έκρηξη στο Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι μια υπόμνηση ότι η συμμαχία της περιφέρειας μπορεί να μην είναι εντελώς νεκρή.