Από τον Σήφη Κασσέα
Εξοχότατε,
Είμαι πεπεισμένος ότι υπό την ιδιότητά σου ως διπλωμάτης ενημερώνεσαι πλήρως για τα γεγονότα σχετικά με τον πρόσφατα τερματισμένο πόλεμο μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της υποστήριξης της περιοχής της Αρμενίας στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Επιπλέον, είμαι βέβαιος ότι ως Ισραηλινός διπλωμάτης, γνωρίζετε πλήρως ότι για πολλά χρόνια το κράτος σας ενισχύει την πολεμική μηχανή του Αζερμπαϊτζάν με πώληση στο κράτος βαρύ οπλισμό που κατασκευάζεται στο Ισραήλ.
Γενικά γίνεται αποδεκτό ότι η πώληση όπλων σε περίοδο ειρήνης συνιστά, τουλάχιστον εν μέρει, πολιτική πράξη. Ωστόσο, "εν μέρει" αλλάζει στην "αριστεία" όταν ο αποδέκτης βρίσκεται σε πόλεμο με ένα άλλο έθνος, κατά του οποίου είναι φυσικό και αναμένεται να χρησιμοποιήσει τα αγορασθέντα όπλα.
Ο Αρμενικός λαός του Ναγκόρνο Καραμπάχ βρίσκεται σε έναν άτυπο πόλεμο με το Αζερμπαϊτζάν τα τελευταία τριάντα χρόνια. Η ενίσχυση του Αζερμπαϊτζάν από το Ισραήλ με βαρύ οπλισμό πραγματοποιήθηκε την ίδια περίοδο. Ως εκ τούτου, παράλληλα με την απόκτηση μερικών δισεκατομμυρίων δολαρίων ως αποτέλεσμα αυτής της συναλλαγής, το Ισραήλ υπονομεύει ξεκάθαρα την πάλη του αρμενικού λαού του Καραμπάχ. Ωστόσο, η ύβρις έχει γίνει μεγάλη και οι ζημιές είναι πιο απτές, άμεσες και εμφανείς στο πρόσφατο συγκρότημα κατά τη διάρκεια του οποίου η μακρά αντιπαράθεση απέκτησε όλα τα χαρακτηριστικά ενός πλήρους, εξολοθρευτικού πολέμου. Σε αυτόν τον επιζώντα ήταν απολύτως σαφές ότι τα ισραηλινά όπλα θα σκότωναν ή θα τραυμάτιζαν μικρό ή μεγάλο αριθμό Αρμενίων στρατιωτών και πολιτών.
Εξοχότατε,
Στον αγώνα των Αρμενίων του Καραμπάχ μπορεί να διαπιστώσετε ομοιότητες με την επιδίωξη του λαού σας να επιστρέψει στην Παλαιστίνη, από την οποία είχε φύγει πριν από χιλιάδες χρόνια. Στην περίπτωση του Αρμενικού λαού του Καραμπάχ υπάρχει, ωστόσο, μια ξεχωριστή διαφορά: ότι ήδη ζουν στα πατρογονικά τους εδάφη για πολλούς αιώνες και επιθυμούν να συνεχίσουν να ζουν εκεί ελεύθεροι. Είναι θλιβερό το γεγονός ότι οι Ισραηλίτες απέχει πολύ από το να εκφράζουν οποιαδήποτε συμπάθεια προς έναν λαό-δηλαδή τους Αρμένιους-που διεκδικούν για τον εαυτό τους το ίδιο όραμα που, σύμφωνα με τον λαό σας, οδήγησε τους πατέρες και τους παππούδες της σύγχρονης γενιάς των Ισραηλινών στη γη της Παλαιστίνης.
Υποθέτω ότι στο Διεθνές Δίκαιο δεν προβλέπεται απαγόρευση πώλησης όπλων σε κράτος που βρίσκεται σε πόλεμο. Ωστόσο, έχω την ισχυρή πεποίθηση ότι πέρα και πάνω από το συμβατικό Νόμο υπάρχει το πολυετές έθος, ο ανθρωπισμός στον οποίο πρέπει να υποτάσσουμε οποιαδήποτε άλλη προτεραιότητα, εάν-φυσικά-επιθυμούμε να θεωρηθούμε ως άνθρωποι. Είναι αυτό το ήθος, κύριε. Πρέσβη, ότι η δράση της κυβέρνησής σας ποδοπάτησε κατά τη διάρκεια του πρόσφατου πολέμου στον Καύκασο. Προσπάθειες εκλογίκευσης αυτής της πρακτικής, όπως η δήλωση ενός συμπατριώτη σας Ισραηλινού αξιωματούχου, δηλαδή ότι "αν δεν υπήρχαν τα χέρια μας, οι δύο αντίπαλοι θα είχαν σκοτωθεί με μαχαίρια ή οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο", εκπνέουν έναν κακό κυνισμό ....... Η απάντηση του Ανώτατου Δικαστηρίου της χώρας σας στην απαίτηση του Ισραηλινού πολίτη Eli Joseph να σταματήσει την πώληση ισραηλινών όπλων στο Αζερμπαϊτζάν (το οποίο βρίσκεται σε πόλεμο) δεν υπήρξε τίποτα διαφορετικό από μια αποκρουστική ύβρις: ′′Ίσως αυτά τα όπλα να αγοράζονται στη παραγγελία να αποθηκευτούν ή να χρησιμοποιηθούν για αμυντικούς σκοπούς. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι έχουν χρησιμοποιηθεί για επιθετικούς σκοπούς στον παρόντα πόλεμο...". Μια απάντηση που μας αφήνει με μια εξίσου δυσάρεστη επίγευση.
Δηλαδή, Εξοχότατε, ότι εκτός από το να σκοτώνω τους συμπατριώτες μου με ισραηλινά όπλα-ακόμα κι αν αυτό γίνεται από χέρια του Αζερμπαϊτζάν-οι αρχές του κράτους σας μας κοροϊδεύουν και φτύνουν τα πτώματα ή τους νεκρούς μας. Φυσικά, κάθε κράτος, κάθε λαός, είναι ελεύθεροι να επικαλεστούν το theraison d' état, το παντοδύναμο κρατικό συμφέρον. Μακριά από μένα η πρόθεση να συνδέσω την παρούσα πρακτική του Ισραήλ με στερεότυπα όπως "τα τριάντα ασημένια κομμάτια" ή "ο Έμπορος της Βενετίας", που εδώ και πολύ καιρό έχουν εντοπιστεί-στο συλλογικό υποσυνείδητο της Ανθρωπότητας-με την εικόνα του Εβραίου, οι πράξεις του οποίου οδηγούνται από οικονομικά συμφέροντα! Ίσως άλλοι θα έμπαιναν στον πειρασμό να το κάνουν... Όχι εγώ. Ακόμα πιο μακριά από μένα η σκέψη ότι οι δολοφόνοι του λαού σου είχαν κάποτε επικαλεστεί την υψίστη τους για να δικαιολογήσουν το έγκλημα τους κατά των Εβραίων και ότι τώρα έχετε γίνει ίδιοι με αυτούς... Δεν θα τολμούσα, Εξοχότατε, ως αντίδραση απέναντι στην παρούσα πρακτική του κράτους σας, εγκρίνετε αναδρομικά τις ενέργειες των υπευθύνων για αυτά τα πάσχοντα. Απαγορεύεται να το κάνω από τις μνήμες που λατρεύω από τους Εβραίους συμμαθητές μου στο Lyc ée Leoninof Athens κατά τη δεκαετία του ' 1960 · των αδελφών Μάτσα, των Ναχμιών, του Μορντεχάι... Απαγορεύεται να το κάνω από τον αγαπητό ανάμνηση του παιδικού μου φίλου Alberto Misrahi (οι πίσω αυλές μας χώριζαν από χαμηλό τοίχο) που έφυγε για τις ΗΠΑ το 1956-57, όπου έγινε ραβίνος υψηλού επιπέδου. Δεν μου επιτρέπεται να το κάνω αυτό με την εικόνα, χαραγμένη στο μυαλό μου μετά από 65 χρόνια, του πατέρα του Αλμπέρτο και του αριθμού Νταχάου ανεξίτηλα τατουάζ στο χέρι του. Τα χέρια των Αρμενίων παιδιών που πεθαίνουν από τους Ισραηλινούς πυραύλους δεν έχουν αριθμό...
Κύριε. Κύριε. Πρέσβη,
Το 1961 ή το ' 62 (δεν θυμάμαι ακριβώς), εγώ, αγόρι 13-14 εκείνη την εποχή, είχα επισκεφθεί μια έκθεση στημένη στον προθάλαμο μιας πολιτιστικής κοινωνίας της Αθήνας. Ο Παρνασσός, αυτή ήταν η κοινωνία, ήταν τρία τετράγωνα μακριά από το Λύκειο Λεονίν που βρισκόταν στην οδό Σίνα, στο κέντρο της Αθήνας. Δεν μπορώ να θυμηθώ κανένα, να σώσω ένα, από τα εκθέματα (έχουν περάσει σχεδόν εξήντα χρόνια από τότε). Ήταν ένα σύντομο ποίημα, γραμμένο στα γαλλικά από έναν νεαρό κρατούμενο σε ένα ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Το αγοράκι συγκρίνεται με ένα λουλούδι:
Μικρό αγόρι όμορφο σαν λουλούδι...
(Μικρό αγόρι, όμορφο σαν λουλούδι...)
Και μετά από μερικούς λίγους στίχους, που δεν μπορώ να θυμηθώ, κατέληξε με την αγωνιώδη πρόγνωση:
Όταν το όμορφο λουλούδι ανθίζει,
Το αγοράκι δεν θα είναι πια...
(Όταν το όμορφο λουλούδι θα ανθίσει,
Το μικρό αγόρι δεν θα είναι πια...)
Ένα δάκρυ αυθόρμητα ξεχύθηκε από τα μάτια μου-τα μάτια ενός παιδιού-και έπεσε στο πάτωμα του Παρνασσού.
Ξέρεις εσύ, κύριε πρέσβη, πόσο πολύτιμη είναι μια σταγόνα αυτού του υπερτονικού υγρού, που κατά καιρούς αναβλύζει από τα μάτια μας; Το δάκρυ, όπως και το χαμόγελο, είναι εμβληματικό χαρακτηριστικό του είδους μας. Μόνο οι άνθρωποι, από όλο το ζωικό βασίλειο, μπορούν να χύσουν δάκρυα ή να χαμογελάσουν. Το δάκρυ αποκαλύπτει τη συγκίνησή μας (συν-κίνηση), τη συναισθηματική μας κινητοποίηση που προκαλείται από την κατάσταση του γείτονά μας · μαρτυρεί την εγγύτητά μας με αυτόν.
Εξοχότατε,
Είμαι πολύ μικρός και ασήμαντος για να αναγκάσω την ισχυρή κυβέρνηση ενός λαού εκατομμυρίων να αλλοιώσει την πολιτική του. Θα γινόμουν γελοίος αν έκανα τέτοιο αίτημα. Η κυβέρνηση της πατρίδας μου απέσυρε τον πρεσβευτή της από το Ισραήλ, ως κίνηση διαμαρτυρίας για την πολιτική της χώρας σας. Η χειρονομία μου είναι πολύ πιο ταπεινή από αυτή, αλλά είναι ασυμφωνία για το μέγεθος της πικρίας και της αγανάκτησης που αισθάνομαι. Κάποτε, πριν από πολύ καιρό, πρόσφερα στους ανθρώπους σου ένα δάκρυ. Καταχράστηκες αυτό το δάκρυ. Το ποδοπατήσατε. Το περιφρόνησες. Αυτό το δάκρυ δεν σου ανήκει πια! Μπορείς εσύ και οι άνθρωποί σου, κύριε. Πρέσβη, βρήκατε τρόπο να μου το επιστρέψετε;
Ειλικρινά,
Σήφης Κασσιάν,
Ελληνοαρμένιος συγγραφέας
Αθήνα, Νοέμβριος 2020