Το
σχέδιο της Μόσχας για τερματισμό του
πολέμου Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας στο
Ναγκόρνο-Καραμπάχ τοποθετεί τη Ρωσία
σταθερά στη θέση του οδηγού στη στρατηγική
περιοχή
Εικόνα:
Facebook/TRTWorld
RICHARD GIRAGOSIAN, Asia Times,11 Νοεμβρίου 2020
EREVAN - Μετά από 40 ημέρες και 40 νύχτες συχνά σκληρών μαχών, ο τελευταίος πόλεμος για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ σταμάτησε με μια απότομη μεταμεσονύχτια ανάρτηση στο Facebook νωρίς στις 10 Νοεμβρίου.
Με ομολογία μιας "ανείπωτα οδυνηρής" απόφασης, ο Πρωθυπουργός της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν ανακοίνωσε την αποδοχή μιας νέας συμφωνίας, με την οποία ουσιαστικά παραχώρησε εδάφη στο Αζερμπαϊτζάν.
Η συμφωνία για την διακοπή του πολέμου, η οποία διέσωσε τα απομεινάρια του Αρμενικού Καραμπάχ και τον αρμενικό πληθυσμό από την προέλαση των δυνάμεων του Αζερμπαϊτζάν, εγείρει μόνο περισσότερα ερωτήματα σχετικά με το καθεστώς και την ασφάλεια του θύλακα.
Το σχέδιο ρωσικής πατρότητας, το οποίο υπεγράφη από τον Πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ, τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Πρωθυπουργό της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν, είναι πολύπτυχο.
Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας, μια ισχυρή ρωσική ειρηνευτική δύναμη περίπου 2.000 ανδρών αναπτύχθηκε αμέσως στο Καραμπάχ, δημιουργώντας μια περίμετρο για την προστασία και την υπεράσπιση του ζωτικού διαδρόμου Λαχίν -μια σανίδα σωτηρίας- που συνδέει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ με την Αρμενία. Η Αρμενία πρόκειται να αποσύρει τις δυνάμεις της από τις περιοχές του Αζερμπαϊτζάν πέρα από τα σύνορα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Σε μια σταδιακή απόσυρση, αυτή η αρχική αποχώρηση πρόκειται να ακολουθηθεί με την επιστροφή των δύο περιοχών Kelbajar και Aghdam μέχρι τις 20 Νοεμβρίου, με μια περαιτέρω αρμενική απόσυρση από την περιοχή Lachin μέχρι την 1η Δεκεμβρίου. Μέχρι τότε, οι Ρώσοι ειρηνευτές θα διασφαλίσουν τη χρήση και τον έλεγχο των Αρμενίων σε ένα διάδρομο πλάτους πέντε χιλιομέτρων μέσω του Λαχίν.
Σε μια φαινομενική προσπάθεια ισοτιμίας, ένας παρόμοιος αλλά πολύ πιο ασαφής "διάδρομος" ορίζεται επίσης για να συνδέσει το Αζερμπαϊτζάν με τον εδαφικό θύλακα του Ναχιτσεβάν, που συνορεύει με την Αρμενία, το Ιράν και την Τουρκία.
Το τελευταίο σημείο της συμφωνίας είναι ένα από τα πιο δυνητικά σημαντικά αποτελέσματα, καθώς η φύση μιας τέτοιας σύνδεσης του Αζερμπαϊτζάν μέσω της αρμενικής επικράτειας παραμένει ασαφής και απροσδιόριστη, θέτοντας δυνητικά επικίνδυνα ερωτήματα σχετικά με την κυριαρχία, τη νομική θέση και την αστυνόμευση.
Μια πρόσθετη ανησυχία απορρέει από αυτό που δεν ορίζεται ή τονίζεται στη συμφωνία. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει σαφήνεια για το "καθεστώς" των υπόλοιπων τμημάτων του Ναγκόρνο Καραμπάχ, με παράβλεψη των προηγούμενων διαπραγματεύσεων. Και υπάρχει προφανής ανάγκη για άμεσες διαπραγματεύσεις και περαιτέρω συμφωνίες για αρκετές άλλες επιπτώσεις και ζητήματα.
Αυτή η περαιτέρω διπλωματία θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει και να ενσωματώνει όλα τα μέρη της σύγκρουσης, συμπεριλαμβανομένων των δημοκρατικά εκλεγμένων αντιπροσώπων από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Διαφορετικά, οποιοσδήποτε περαιτέρω αποκλεισμός του Καραμπάχ θα υπονόμευε την ανθεκτικότητα και τη διατήρηση της ισχύος αυτής της συμφωνίας.
Συμφωνία υπό πίεση
Αν και όλες οι πλευρές φαίνεται να έχουν αποδεχθεί, υπό διαφορετικούς βαθμούς πίεσης ή δυσφορίας, τη συμφωνία που εκπονήθηκε από τη Ρωσία, για τους δημοκρατικά εκλεγμένους ηγέτες της Αρμενίας και του Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν υπήρχε άλλη επιλογή και καμία εναλλακτική λύση.
Η κατάληψη από το Αζερμπαϊτζάν της στρατηγικής πόλης Σούσι, της δεύτερης μεγαλύτερης στο Καραμπάχ, ήταν ένα βασικό σημείο καμπής. Με την απώλεια της πόλης από τους Αρμενίους του Καραμπάχ, το μέγεθος της καταστροφής έγινε σαφές.
Με την υποχώρηση στην πρωτεύουσα του Καραμπάχ Στεπανακέρτ, οι ηγέτες τόσο του Καραμπάχ όσο και της Αρμενίας συνειδητοποίησαν με οδύνη ότι για να σώσουν τους εναπομείναντες πολίτες και ό,τι απέμεινε από το Καραμπάχ, δεν υπήρχε άλλη εναλλακτική λύση από το να αποδεχθούν τους όρους της συμφωνίας που επέβαλε και απαίτησε η Μόσχα.
Οι περισσότερες ένοπλες συγκρούσεις και σχεδόν κάθε πόλεμος ακολουθούν τελικά το δικό τους ρυθμό, μπαίνοντας σε έναν κύκλο από την πεισματική ένταση στην αναστολή των συγκρούσεων. Και όπως μια πυρκαγιά, τέτοιες συγκρούσεις αυτό-καθορίζουν την ένταση και τον ρυθμό τους, πριν τελειώσουν σε αποκαΐδια..
Ο πόλεμος για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν διαφέρει και τώρα φαίνεται να φτάνει σε ένα τέλος από εξάντληση..
Ένας άνδρας στέκεται ανάμεσα στα συντρίμμια ενός κατεστραμμένου σπιτιού που επλήγη από επίθεση με ρουκέτα στην κατοικημένη περιοχή Γκάνια, του Ναγκόρνο-Καραμπάχ,στις 21 Οκτωβρίου 2020.
Από την έναρξη μιας μαζικής στρατιωτικής επίθεσης από το Αζερμπαϊτζάν στις 27 Σεπτεμβρίου, η ανεπίλυτη διαμάχη για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ ξέσπασε σε έναν ξαφνικό και κινητικό πόλεμο. Με τις καθημερινές μάχες να χαρακτηρίζονται από μια σαρωτική πρόοδο επιτιθέμενων δυνάμεων του Αζερμπαϊτζάν. Οι Αρμένιοι υπερασπιστές ήταν σε μεγάλο βαθμό συγκλονισμένοι από την τεράστια κλίμακα της επίθεσης.
Ενισχυμένη με άμεση τουρκική στρατιωτική βοήθεια και επιχειρησιακή υποστήριξη, η επίθεση του Αζερμπαϊτζάν επεκτάθηκε σύντομα σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο, που γρήγορα πέτυχε σημαντικά κέρδη του επιτιθεμένου. Στρατιωτικά, αυτός ο πόλεμος ήταν σημαντικά διαφορετικός από τις διαλείπουσες συγκρούσεις των τελευταίων τριών δεκαετιών, με μια επίθεση που ήταν αποφασιστική από πολλές απόψεις.
Πρώτον, η στρατιωτική υποστήριξη και η άμεση εμπλοκή της Τουρκίας ενδυνάμωσαν και ενθάρρυναν τις δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν, βοηθώντας τες στην κατάληψη μιας τεράστιας έκτασης εδάφους στα νότια και μιας μικρότερης περιοχής στα βόρεια και ανατολικά του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Την ίδια στιγμή, οι αρμενικές δυνάμεις του Καραμπάχ υπέστησαν τεράστιες απώλειες εξοπλισμού, κυρίως λόγω της ακριβούς στόχευσης τουρκικών και ισραηλινών μη επανδρωμένων αεροσκαφών, που παρέλυσαν το ξεπερασμένο δίκτυο τη αρμενικής αεράμυνας.
Πέρα από την απρόσμενη πίεση από την τουρκική εμπλοκή, ένας δεύτερος εξίσου σημαντικός παράγοντας που έκανε αυτόν τον πόλεμο τόσο αποφασιστικό ήταν η στάση της Ρωσίας.
Η Ρωσία επιβεβαιώνει την κυριαρχία
Μετά από μια μάλλον στενάχωρη δημόσια αποτυχία της Ρωσίας να ολοκληρώσει μια στοιχειώδη και προσωρινή παύση των εχθροπραξιών που δεν οδήγησε σε πλήρη κατάπαυση του πυρός, η ξαφνική ανακοίνωση μιας "ειρηνευτικής συμφωνίας" που υποστηρίζεται από τη Ρωσία για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ αντιπροσωπεύει μια πραγματική νίκη για τη Μόσχα για διάφορους λόγους.
Πρώτον, οι όροι αυτής της νέας συμφωνίας εξασφαλίζουν στη Ρωσία τους σημαντικότερους στόχους της: Μια κυρίαρχη στρατιωτική παρουσία επί του πεδίου. Η προηγούμενη έλλειψη άμεσης ρωσικής στρατιωτικής παρουσίας στο Ναγκόρνο Καραμπάχ ήταν μία από τις πιο χαρακτηριστικές πτυχές αυτής της διαμάχης, που τελούσε σε πλήρη αντίθεση με κάθε άλλη τέτοια σύγκρουση εντός της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Αυτή η απουσία ήταν ένα μακροχρόνιο ερέθισμα για τη Μόσχα, αντανακλώντας τα όρια της ικανότητας της Ρωσίας για αποτελεσματική προβολή ισχύος και επιρροή. Αλλά με αυτόν τον φευγαλέο στόχο που τώρα έχει επιτευχθεί, οι ρωσικές ειρηνευτικές δυνάμεις αποτελούν τώρα τον κεντρικό παράγοντα της αξιοπιστίας και της βιωσιμότητας της νέας ειρηνευτικής συμφωνίας, παρέχοντας έτσι στη Μόσχα έναν ακόμη πιο αποφασιστικό ρόλο στην περιοχή.
Ένα δεύτερο κέρδος για τη Ρωσία προέρχεται από την ενισχυμένη επιρροή της επί της αρμενικής κυβέρνησης. Παρά την ασυνήθιστα παθητική ρωσική στάση απέναντι στην «Βελούδινη Επανάσταση» της Αρμενίας το 2018, η Μόσχα φαίνεται να είχε επιλέξει να «περιμένει την ώρα της» και τώρα εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία για να μεγιστοποιήσει την πίεση στον Πρωθυπουργό της Αρμενίας Πασινιάν και στην κυβέρνησή του.
Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Πρωθυπουργός της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν σε συνεδρίαση του Ανώτατου Ευρασιατικού Οικονομικού Συμβουλίου στην Αγία Πετρούπολη σε μια φωτογραφία αρχείου.
Η ενισχυμένη ρωσική επιρροή όχι μόνο θα διατηρήσει την Αρμενία εντός της τροχιάς της Μόσχας, αλλά θα περιορίσει επίσης σημαντικά τις επιλογές και τον προσανατολισμό της στην αναζήτηση στενότερων σχέσεων με τη Δύση.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Μόσχα μπορεί να πιέσει για περισσότερη αρμενική συμμόρφωση, έτσι που να κινδυνεύει το Ερεβάν να υποθηκεύσει την ανεξαρτησία του και να εκχωρήσει την κυριαρχία του στη Ρωσία.
Και τρίτον, η συμφωνία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ήταν σε μεγάλο βαθμό μια μεμονωμένη ρωσική πρωτοβουλία, που σημαίνει ότι δεν αναπτύχθηκε μέσα στο πλαισίου ή με την κάλυψη της Ομάδας Μινσκ του ΟΑΣΕ, η οποία συνπροεδρεύεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Γαλλία και τη Ρωσία.
Αυτό υποδηλώνει ότι η μορφή και η δομή της Ομάδας του Μινσκ κινδυνεύουν από αυτές τις τελευταίες επιβαλλόμενες από την Ρωσία εξελίξεις . Αν και η στρατιωτική φάση της σύγκρουσης στο Καραμπάχ έχει λήξει, ο διπλωματικός ανταγωνισμός μόλις αρχίζει.