Ερώτηση: Εκείνο το βράδυ, αμέσως μετά την υπογραφή της συμφωνίας, ανησυχητικά νέα ήρθαν από το Ερεβάν μόλις μέσα σε μια ώρα. Τα πάθη φούντωσαν εκεί και μπορούμε να δούμε ότι εξακολουθούν να είναι ακόμη έντονα. Η αντιπολίτευση κατηγορεί τον πρωθυπουργό Πασινιάν για προδοσία, για προδοσία του έθνους. Αλλά ο Πασινιάν είχε πει, κυριολεκτικά την προηγούμενη μέρα, ότι η Αρμενία θα μπορούσε να αποφύγει τον πόλεμο αν είχε παραχωρήσει επτά περιοχές και την πόλη Σούσα στο Αζερμπαϊτζάν, αλλά απέρριψαν την ιδέα, ανταποκρίθηκαν στην πρόκληση και πολέμησαν ως το πικρό τέλος. Αυτή η δυνατότητα συζητήθηκε πραγματικά κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων;
Vladimir Putin: Η επιστροφή στο Αζερμπαϊτζάν πέντε και αργότερα δύο ακόμη περιοχών, οι οποίες ήταν υπό έλεγχο (στην πραγματικότητα υπό τον έλεγχο της Αρμενίας, ας το θέσουμε ευθεία), συζητήθηκε για πολύ καιρό. Το 2013, η Ρωσία, ενεργώντας στο πλαίσιο της ομάδας Μινσκ του ΟΑΣΕ, διατύπωσε τις προϋποθέσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην έναρξη μιας ειρηνευτικής διαδικασίας, όπως είδαμε. Παρεμπιπτόντως, όλες οι πλευρές της διαδικασίας του Μινσκ, η ομάδα του Μινσκ του ΟΑΣΕ, συμπεριλαμβανομένων των συμπροέδρων-Ρωσία, Γαλλία και Ηνωμένες Πολιτείες – δέχτηκαν και υποστήριξαν την ιδέα μας.
Στις θεμελιώδεις ιδέες από τις προτάσεις αυτές περιλαμβάνονται η επιστροφή των πέντε περιοχές που ελέγχονται από την Αρμενία κατά το πρώτο στάδιο, που ακολουθείται από την επιστροφή των δύο περιοχών, τη δημιουργία ενός διαδρόμου στο Lachin που συνδέει το Καραμπάχ και την Αρμενία (γι ' αυτό και ονομάζεται διάδρομος του Lachin), και την αναγνώριση του status quo στο Καραμπάχ, χωρίς την επισημοποίηση της τελικής κατάστασης.
Πράγματι, έλεγα στους Αρμένιους και Αζέρους φίλους μας γι ' αυτό όλη την ώρα * κατά τη γνώμη μου, αυτό θα είχε επιλύσει το ζήτημα. Δυστυχώς, προσεγγίσαμε μια τελική λύση σε αυτή τη βάση αρκετές φορές ... παρεμπιπτόντως, υπήρχε μια υποχρεωτική προϋπόθεση, δηλαδή η επιστροφή προσφύγων και από τις δύο πλευρές, συμπεριλαμβανομένων των προσφύγων του Αζερμπαϊτζάν και των Αρμενίων προσφύγων, στα σπίτια τους. Και αυτό αποτελεί άνευ όρων απαίτηση του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου. Κατά τη γνώμη μου, δεν θα υπήρχε πόλεμος, αν είχαμε καταφέρει να το επιτύχουμε και να καταλήξουμε σε συμφωνία σε αυτή τη βάση. Αυτό είναι αλήθεια και παραμένω απόλυτα πεπεισμένος για αυτό.
Δυστυχώς, όταν προσεγγίσαμε αυτό το θέμα και φάνηκε ότι το θέμα θα επιλυθεί σε αυτή τη βάση, εμφανίστηκαν εμπόδια και στις δύο πλευρές και δεν μπορέσαμε να τα ξεπεράσουμε. Μακροπρόθεσμα, η κατάσταση κλιμακώθηκε σε αυτή την αιματηρή ένοπλη σύγκρουση που μόλις είδαμε.
Μιλώντας για τη Shusha, το ζήτημα της μεταφοράς της δεν τέθηκε ποτέ. Επαναλαμβάνω, το τελικό καθεστώς του Ναγκόρνο-Καραμπάχ έπρεπε να επιλυθεί στο μέλλον και όλοι αναμενόταν να συμφωνήσουν ότι το status quo του ως μη αναγνωρισμένου κράτους θα διατηρηθεί.
Όσον αφορά τη Shusha, αυτό το ζήτημα προέκυψε κατά τη διάρκεια αυτής της σύγκρουσης και αυτής της κρίσης. Πράγματι, αυτό συνέβη, αλλά σε ποιο πλαίσιο; Στις 19-20 Οκτωβρίου, είχα μια σειρά τηλεφωνικών συνομιλιών με τον Πρόεδρο Aliyev και τον πρωθυπουργό Pashinyan. Εκείνη την εποχή, οι Ένοπλες Δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν ανέκτησαν τον έλεγχο ενός ασήμαντου τμήματος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, δηλαδή του νότιου τμήματος του.
Σε γενικές γραμμές, κατάφερα να πείσω τον Πρόεδρο Αλίγιεφ ότι ήταν δυνατό να τερματιστούν οι εχθροπραξίες, αλλά η επιστροφή των προσφύγων, συμπεριλαμβανομένης της Shusha, ήταν υποχρεωτική προϋπόθεση από την πλευρά του.
Απροσδόκητα για μένα, η θέση των Αρμενίων εταίρων μας ήταν ότι το αντιλαμβάνονταν ως κάτι απαράδεκτο. Ο πρωθυπουργός Pashinyan μου είπε ανοιχτά ότι θεωρούσε αυτό ως απειλή για τα συμφέροντα της Αρμενίας και του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Δεν καταλαβαίνω πλήρως την ουσία αυτής της υποθετικής απειλής, εννοώ, αφορούσε την επιστροφή των αμάχων στα σπίτια τους, ενώ η αρμενική πλευρά επρόκειτο να διατηρήσει τον έλεγχο σε αυτό το τμήμα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, συμπεριλαμβανομένης της Shusha, και σημαίνει ότι οι ειρηνευτικές δυνάμεις μας θα ήταν εκεί, επί του οποίου συμφωνήσαμε τόσο με την Αρμενία όσο και με το Αζερμπαϊτζάν. Σε εκείνο το σημείο, ο πρωθυπουργός μου είπε ότι η χώρα του δεν μπορούσε να συμφωνήσει σε αυτό και ότι θα αγωνιζόταν και το έκανε. Επομένως, αυτές οι κατηγορίες για προδοσία εναντίον του είναι απολύτως αβάσιμες. Από την άλλη πλευρά, παραμένει ασαφές αν αυτό ήταν σωστό ή λάθος. Αυτό είναι ένα διαφορετικό θέμα, αλλά σίγουρα δεν υπήρξε προδοσία εδώ.