 |
| chengtzf / Pixabay |
Ο ορειχάλκινος αυτό τρίποδας αρχικά βρισκόταν στους Δελφούς, και αργότερα μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Α' το 324.
Το μνημείο κατασκευάστηκε μετά την ήττα των Περσών στη μάχη των Πλαταιών τον Αύγουστο του 479 π.Χ., με το μέταλλο που χυτεύθηκε από το λιώσιμο των Περσικών όπλων και λαφύρων, προς ανάμνηση της συνεισφοράς των πόλεων για την νίκη και των Ελλήνων που σκοτώθηκαν πολεμώντας στη μάχη, και τοποθετήθηκε στον ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς.
Ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης κάνουν μνεία του τρίποδα, ως σύμπλεγμα φιδιών που τυλίγονταν το ένα γύρω από το άλλο, σχηματίζοντας το κύριο σώμα της στήλης και καταλήγοντας σε τρία κεφάλια συνολικού ύψους 8 μέτρων.
Ο Θουκυδίδης αναφέρει πως η αρχική επιγραφή, η οποία γράφτηκε από τον Σιμωνίδη τον Κείο, ανέφερε μόνο τον Σπαρτιάτη στρατηγό Παυσανία κατά την επιθυμία του ίδιου, εξιστορώντας πώς αυτός ως ο ηγέτης των Ελλήνων νίκησε τους Μήδες, με την παρακάτω επιγραφή:
«Ἑλλήνων ἀρχηγός, ἐπεὶ στρατὸν ὤλεσε Μήδων, Παυσανίας Φοίβῳ μνῆμ᾽ ἀνέθηκε τόδε».
Το συγκεκριμένο κείμενο του αναθήματος εξόργισε τις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις οι οποίες συμμετείχαν στον πόλεμο, και κατέφυγαν στο συμβούλιο της Αμφικτυονικής Συμμαχίας ζητώντας την αλλαγή της επιγραφής.
Οι αρχές της Σπάρτης εισάκουσαν την απόφαση του συμβουλίου, και παρακάμπτοντας τον Παυσανία, έσβησαν το επίγραμμα αυτό και τοποθέτησαν τα ονόματα των 31 ελληνικών πόλεων που συμμετείχαν στην κοινή προσπάθεια κατά των Περσών.
Ήταν το ένα από τα δύο γνωστά αναθήματα στα οποία χαράχτηκαν τα ονόματα των 31 πόλεων που συμμετείχαν στον συνασπισμό εναντίον των Περσών, με το άλλο να είναι το άγαλμα του Ολυμπίου Διός (πριν το χρυσελεφάντινο), το οποίο δεν διασώζεται πλέον. Είναι πιθανό πως υπήρξε και ένα τρίτο ανάθημα με τις χαράξεις των πόλεων στο άγαλμα του Ποσειδώνα στην περιοχή του Ισθμού της Κορίνθου.
Οι επιγραφές διασώζονται σε μεγάλο βαθμό έως και σήμερα, σε μια μόνο πλευρά της στήλης και όχι περιμετρικά της. Εγγράφονται συνολικά 31 πόλεις, στην Σπαρτιατική διάλεκτο, σε 3 κύριες ομάδες πόλεων ανάλογα με την επιρροή της Σπάρτης, της Κορίνθου και των Αθηνών.
Ο τρίποδας και οι κεφαλές των φιδιών παρέμεναν ακέραιες επάνω στη στήλη ως και τα τέλη του 17ου αιώνα.
Τμήμα μιας από τις κεφαλές αυτές βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο της Κωνσταντινούπολης
Κατά τις μαρτυρίες του Γάλλου περιηγητή Πέτρου Γύλλιου στην Κωνσταντινούπολη το 1547, η στήλη μεταφέρθηκε από τους Δελφούς στην Κωνσταντινούπολη με διάταγμα του Ρωμαίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου κατά την περίοδο 336-337 μ.Χ., για τον καλλωπισμό της πόλης.
Η στήλη τοποθετήθηκε στην περιοχή του Ιπποδρόμου μαζί με πλήθος άλλων μνημείων, τα οποία ο Κωνσταντίνος μετέφερε στην Πόλη από διάφορες περιοχές της αυτοκρατορίας.
Η στήλη διασώθηκε από τις 2 αλώσεις της Κωνσταντινούπολης, το 1204 από τους σταυροφόρους της Δ' Σταυροφορίας, και αυτή του 1453 από τους Οθωμανούς, καθώς, παρότι ο χαλκός ήταν πολύτιμο μέταλλο για λιώσιμο και εκμετάλλευση, η στήλη θεωρούνταν πως είχε μαγικές ιδιότητες.
Στα τέλη του 17ου αιώνα διαπιστώθηκε η απώλεια των κεφαλών, και υπάρχουν διάφορες διηγήσεις για το τι συνέβη. Μια από τις κεφαλές ανακαλύφθηκε κατά τις εργασίες συντήρησης του ναού της Αγίας Σοφίας στα μέσα του 19ου αιώνα, κάτι που δείχνει πως οι κεφαλές είχαν μεταφερθεί μακρύτερα από την περιοχή όπου βρισκόταν το μνημείο. Στην κεφαλή που βρίσκεται στο μουσείο της Κωνσταντινούπολης, διακρίνονται στην πίσω πλευρά της, σημάδια χτυπημάτων από τσεκούρι.
Το Δεκέμβριο του 2015 τοποθετήθηκε αντίγραφο της στήλης στην αρχική της τοποθεσία στους Δελφούς, το οποίο κατασκευάστηκε βάσει γύψινου αντίγραφου του πρωτότυπου στην Κωνσταντινούπολη, το οποίο είχε δημιουργηθεί τη δεκαετία του 1980 από τον αρχαιολόγο Πέτρο Θέμελη.
Η στήλη σήμερα εξακολουθεί να βρίσκεται στην περιοχή του Ιπποδρόμου της Κωνσταντινούπολης, σε στρογγυλό κοίλωμα με κακόγουστο κιγκλίδωμα γύρω του, κάτω από το επίπεδο τους εδάφους, υποτιμημένο, απροστάτευτο στην ουσία και συλημένο, στην πολυσύχναστη περιοχή Ατ Μεϊντάν που αποτελεί μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ.
Όμως ελάχιστες αναφορές γίνονται για την στήλη από τους ξεναγούς, οι Έλληνες που επισκέπτονται την Κωνσταντινούπολη αγνοούν την ύπαρξή του μνημείου και το πόσο σημαντικό έργο είναι για την Ελλάδα και πολλοί τουρίστες πετάνε γύρω του και μέσα στο κοίλωμα σκουπίδια.
Όσοι επισκέπτονται την Πόλη θα πρέπει να αποτείνουν φόρο τιμής επισκεπτόμενοι το λαμπρό αυτό μνημείο του Ελληνισμού, και το Υπουργείο Πολιτισμού μας θα πρέπει να μεριμνήσει για την προστασία του.
Γιατί στοιχείο της Ελληνικής μας παράδοσης είναι ότι "οὐκ ἐν τῷ μεγάλῳ τὸ εὖ εἶναι, ἀλλὰ ἐν τῷ εὖ τὸ μέγα".
