Από: analyst.gr
Άποψη
Είναι φανερό πως η κινητήρια δύναμη της ανθρωπότητας, η υπόσχεση του καπιταλισμού πως όλα θα γίνονται συνεχώς καλύτερα, δεν εκπληρώνεται σήμερα – κάτι που προβληματίζει πολλούς. Όσον αφορά αυτούς που ελπίζουν, η ελπίδα δεν σημαίνει τίποτα άλλο από την αναμονή μίας αλλαγής. Ποιας αλλαγής όμως, όταν είναι φανερό πως οι αγορές δεν ρυθμίζουν τίποτα μόνες τους, οπότε ότι ο νεοφιλελευθερισμός πνίγεται μέσα στις δικές τους αντιφάσεις;
Ακόμη και μέσα στην κρίση πάντως, ένας μικρός αριθμός καπιταλιστών (=ιδιοκτητών μέσων παραγωγής) πλουτίζει αδιάντροπα – κάτι που δεν είναι καινούργιο, αφού πάντοτε υπήρχαν οι κερδισμένοι πολέμων. Η συντριπτική πλειοψηφία όμως των ανθρώπων φτωχαίνει και περιμένει να ασκήσει το δικαίωμα της στην πώληση της εργασίας της – έτσι ώστε να καταναλώνει και να λειτουργεί τόσο η ίδια, όσο και το σύστημα.
Το θέμα είναι τώρα ποια ακριβώς αλλαγή περιμένουν οι άνθρωποι, αφού δεν μπορεί να είναι η επιστροφή στην προ της πανδημίας εποχή – επειδή τότε είχε ξεκινήσει ένα καταστροφικό παγκόσμιο κραχ που δεν είχε γίνει επαρκώς αντιληπτό, επειδή καλύφθηκε πίσω από τον Covid-19. Ως εκ τούτου, τυχόν καταπολέμηση του ιού με τα εμβόλια, θα μπορούσε να είναι η αφετηρία μίας οικονομικής κατάρρευσης άνευ προηγουμένου, με τόσες φούσκες και υπερβολές που υπάρχουν – γεγονός που σημαίνει πως η επιλογή είναι ουσιαστικά «μεταξύ πανώλης και χολέρας».
Περαιτέρω, όπως πολύ σωστά αναφέρεται (S. Roach), οι προοπτικές για τις οικονομικές και χρηματοπιστωτικές αγορές εξαρτώνται από την αλληλεπίδραση δύο κύκλων: (α) του κύκλου Covid-19 και (β) του επιχειρηματικού κύκλου. Ο μεν πρώτος που βιώνουμε ένα δεύτερο κύμα εξαρτάται από το εμβόλιο, οπότε στην ουσία είναι ελεγχόμενος, αλλά για το δεύτερο δεν υπάρχει εμβόλιο – σημειώνοντας πως οι οκτώ από τις έντεκα προηγούμενες υφέσεις ακολούθησαν μία πορεία διπλής πτώσης (W). Εν τούτοις, η πορεία των χρηματιστηρίων το 2020 ήταν διαφορετική – ακολουθώντας μία ανάκαμψη τύπου V, παρά το ότι το δεύτερο κύμα της πανδημίας είναι χειρότερο (πηγή).
Σε κάθε περίπτωση, αυτά που διαπιστώνουμε σήμερα είναι οι βραχυπρόθεσμες εξελίξεις – ενώ όσον αφορά τις μακροπρόθεσμες, ο μοναδικός τρόπος για να τις προβλέψουμε είναι να ανατρέξουμε στην ιστορία. Εν προκειμένω, πρόσφατες μελέτες που αφορούν τις οικονομικές επιπτώσεις 19 μεγάλων πανδημιών που συνέβησαν από το 14ο αιώνα και μετά (πηγή), με περισσότερους από 100.000 θανάτους η κάθε μία, τεκμηριώνουν πως οι συνέπειες διήρκεσαν πολλές δεκαετίες μετά το τέλος τους – ενώ ήταν διαφορετικές για κάθε χώρα (γράφημα).
Μπορεί βέβαια τα δεύτερα κλειδώματα να είναι λιγότερο αυστηρά, οπότε να έχουν μικρότερες επιπτώσεις στην εκάστοτε πτώση του ΑΕΠ, αλλά θα επιδεινώσουν τις υφιστάμενες στρεβλώσεις – ενώ φαίνεται πως θα καταστρέψουν ολοσχερώς ορισμένους κλάδους, όπως τον τουρισμό, τη μαζική εστίαση και γενικότερα την ψυχαγωγία. Η μόνιμη πτώση λοιπόν της συνολικής προσφοράς και ζήτησης, σε συνδυασμό με τη βαθιά αλλαγή της συμπεριφοράς των ανθρώπων, θα έχει ανάλογες συνέπειες με αυτές των προηγουμένων πανδημιών – αν και ορισμένοι πιστεύουν πως οι γνώσεις που διαθέτουμε σήμερα θα εξισορροπήσουν τις αρνητικές επιπτώσεις, ενώ οι συνθήκες έχουν αλλάξει σχετικά με το παρελθόν.
Η μοναδική συνθήκη όμως που έχει αλλάξει είναι η εξαφάνιση του πληθωρισμού – με την έννοια πως παραμένει χαμηλός, παρά την τεράστια αύξηση ρευστότητας από τις κεντρικές τράπεζες. Στην ουσία βέβαια έχει μεταφερθεί στις αξίες παγίων, όπως οι μετοχές και τα ακίνητα, ακριβώς λόγω της μη ισορροπημένης αναδιανομής των εισοδημάτων – με τους πλούσιους να γίνονται πλουσιότεροι και λιγότεροι, ενώ με τους φτωχούς φτωχότερους και περισσότερους. Υπάρχει μόνο μία ειδοποιός διαφορά σε σχέση με το παρελθόν: η μη πρόκληση κοινωνικών αναταραχών και εξεγέρσεων που ενδεχομένως οφείλεται στην εξαΰλωση της μεσαίας τάξης.
Συνεχίζοντας, όσο ο πληθωρισμός παραμένει χαμηλός, μεταξύ άλλων με τη βοήθεια της τεχνολογίας που καταστρέφει θέσεις εργασίας και της μαζικής μετανάστευσης που διατηρεί χαμηλούς τους μισθούς αυξάνοντας την προσφορά εργασίας, οι νομισματικές Αρχές έχουν τη δυνατότητα να αγνοούν τους κινδύνους της εκτύπωσης χρημάτων, ενώ οι δημόσιες των ελλειμμάτων, των χρεών και του υψηλότερου κόστους δανεισμού – οπότε να στηρίζουν την πραγματική οικονομία που μαστίζεται από την πανδημία. Τίποτα όμως δεν είναι αιώνιο στην οικονομία – οπότε ούτε ο πληθωρισμός μέσω της υποτίμησης των νομισμάτων εκείνων των χωρών που αυξάνονται τα ελλείμματα στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών τους, όπως οι Η.Π.Α.
Εκτός αυτού, οι μεγάλες δυσκολίες στις διεθνείς αλυσίδες εφοδιασμού, λόγω της πανδημίας, θα αντιστρέψουν κάποια στιγμή τις ισχυρές αποπληθωριστικές δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης – πυροδοτώντας τον πληθωρισμό στα κράτη που δεν παράγουν, αλλά εισάγουν. Προφανώς τότε θα αυξάνονταν τα επιτόκια δανεισμού – οπότε εκείνες οι χώρες που είναι υπερχρεωμένες, θα αντιμετώπιζαν μεγάλα προβλήματα επιβίωσης και αδυναμίας εξυπηρέτησης των χρεών τους.
Ειδικά όσον αφορά την Ελλάδα, με δεδομένο το ότι έχει ήδη δίδυμα ελλείμματα, παράγει ελάχιστα προϊόντα, στηρίζεται κυρίως στον κλάδο που υποφέρει περισσότερο (τουρισμός), έχει ένα τεράστιο δημόσιο χρέος, καθώς επίσης ένα ακόμη πιο μεγάλο κόκκινο ιδιωτικό, τυχόν αλλαγή των συνθηκών θα της έδινε τη χαριστική βολή – χωρίς καμία διάθεση απαισιοδοξίας.
Συμπερασματικά λοιπόν, αυτό που θα έπρεπε να μας τρομάζει είναι η εποχή μετά την πανδημία που φαίνεται πως θα καταπολεμηθεί με τα εμβόλια – σημειώνοντας πως η οικονομική κατάρρευση προκαλεί επί πλέον προβλήματα υγείας και συχνά περισσότερους θανάτους από οποιονδήποτε ιό.