Από: in.gr - Παναγιώτης Σωτήρης
Στην πρόσφατη γερμανική ιστορία οι αγωγοί έχουν παίξει σημαντικό ρόλο. Μπορεί σήμερα να μην το θυμόμαστε συχνά, αλλά μια από τις πρώτες συμφωνίες που συνέβαλαν στην επαναπροσέγγιση Ανατολής και Δύσης ήταν η συμφωνία ανάμεσα στην ΕΣΣΔ και τη Δυτική Γερμανία, σύμφωνα με την οποία η Γερμανία θα προσέφερε τους σωλήνες και η ΕΣΣΔ το αέριο. Χάρη σε αυτή τη συμφωνία το 1973 άρχισε να φτάνει σοβιετικό αέριο στη γερμανική βιομηχανία.
Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ και η γερμανική επανένωση έδωσαν ακόμη μεγαλύτερη ώθηση στις διμερείς οικονομικές σχέσεις και φυσικά στις γερμανικές εισαγωγές αερίου από τη Ρωσία. Άλλωστε, πλέον γερμανικές και ρωσικές ενεργειακές εταιρείες είχαν πολυεπίπεδη συνεργασία και συμμετοχή σε κοινά ερευνητικά πρότζεκτ. Η ρωσική Gazprom έφτασε μέχρι του να σπονσοράρει γερμανικές ποδοσφαιρικές ομάδες. Και βέβαια δεν ήταν καθόλου τυχαίο ότι ο γερμανός σοσιαλδημοκράτης πρώην πρωθυπουργός Γκέρχαρντ Σρέντερ, ο προκάτοχος της Άνγκελα Μέρκελ, όταν αποχώρησε από την ενεργό πολιτική πήγε να εργαστεί ουσιαστικά για την Gazprom και ειδικότερα στην εταιρεία Nord Stream AG, που κατά 51% ανήκει στην Gazprom.
Η σημασία των αγωγών Nord Stream
Οι πρώτοι αγωγοί Nord Stream μπήκαν σε χρήση το 2011-2012. Το πρότζεκτ ήταν πολύ σημαντικό γιατί οι συγκεκριμένοι αγωγοί, που περνούν από τη Βαλτική Θάλασσα, καλύπτουν κρίσιμες ανάγκες ενεργειακές της Γερμανίας, εάν αναλογιστούμε ότι η δυναμικότητά αγωγών που ήδη λειτουργούν αγγίζει τα 55 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αερίου ετησίως. Ο σχεδιασμός για τον δεύτερο αγωγό αποσκοπεί στο να διπλασιαστεί ουσιαστική η δυναμικότητα και η συνολική παροχή.
Το βασικό στοιχείο της διαδρομής του αγωγού είναι ότι παρακάμπτει τη διέλευση από χώρες όπως η Ουκρανία, η Σλοβακία, η Τσεχία, η Πολωνία και η Λευκορωσία. Οι χώρες αυτές κατά καιρούς έχουν αντιδράσει υποστηρίζοντας ότι με αυτόν τον τρόπο στερούνται κρίσιμης δυνατότητα να προμηθευτούν και αυτές. Η Ρωσία απαντά συνήθως σε αυτές τις κριτικές υποστηρίζοντας ότι οι χώρες αυτές διαμαρτύρονται επειδή χάνουν τυχόν τέλη διέλευσης και επίσης γιατί δεν μπορούν να αξιοποιήσουν τη διέλευση των αγωγών από το έδαφός τους ως διαπραγματευτικό χαρτί.
Ωστόσο, η βασική πολιτική αντιπαράθεση έχει να κάνει με το πώς ο αγωγός αυτός στα μάτια των ΗΠΑ επιτείνει την ενεργειακή εξάρτηση της Γερμανίας και συνολικά της Δυτικής Ευρώπης από τη Ρωσία. Οι ΗΠΑ μετά το 2014 έχουν μπει –με αφορμή (αλλά όχι απαραίτητα και βαθύτερη αιτία) τις εξελίξεις σε σχέση με την Ουκρανία και την επιστροφή (κατά τους επικριτές προσάρτηση) της Κριμαίας στη Ρωσία – σε μια φάση κλιμακούμενης αντιπαράθεσης με την Ρωσία και έχουν πιέσει σε αυτή την κατεύθυνση και τους συμμάχους τους. Η πίεση τους εν μέρει έχει φέρει αποτελέσματα, όπως τουλάχιστον φαίνεται από τις ευρωπαϊκές κυρώσεις στη Ρωσία.
Οι πρώτοι αγωγοί Nord Stream μπήκαν σε χρήση το 2011-2012. Το πρότζεκτ ήταν πολύ σημαντικό γιατί οι συγκεκριμένοι αγωγοί, που περνούν από τη Βαλτική Θάλασσα, καλύπτουν κρίσιμες ανάγκες ενεργειακές της Γερμανίας, εάν αναλογιστούμε ότι η δυναμικότητά αγωγών που ήδη λειτουργούν αγγίζει τα 55 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αερίου ετησίως. Ο σχεδιασμός για τον δεύτερο αγωγό αποσκοπεί στο να διπλασιαστεί ουσιαστική η δυναμικότητα και η συνολική παροχή.
Το βασικό στοιχείο της διαδρομής του αγωγού είναι ότι παρακάμπτει τη διέλευση από χώρες όπως η Ουκρανία, η Σλοβακία, η Τσεχία, η Πολωνία και η Λευκορωσία. Οι χώρες αυτές κατά καιρούς έχουν αντιδράσει υποστηρίζοντας ότι με αυτόν τον τρόπο στερούνται κρίσιμης δυνατότητα να προμηθευτούν και αυτές. Η Ρωσία απαντά συνήθως σε αυτές τις κριτικές υποστηρίζοντας ότι οι χώρες αυτές διαμαρτύρονται επειδή χάνουν τυχόν τέλη διέλευσης και επίσης γιατί δεν μπορούν να αξιοποιήσουν τη διέλευση των αγωγών από το έδαφός τους ως διαπραγματευτικό χαρτί.
Ωστόσο, η βασική πολιτική αντιπαράθεση έχει να κάνει με το πώς ο αγωγός αυτός στα μάτια των ΗΠΑ επιτείνει την ενεργειακή εξάρτηση της Γερμανίας και συνολικά της Δυτικής Ευρώπης από τη Ρωσία. Οι ΗΠΑ μετά το 2014 έχουν μπει –με αφορμή (αλλά όχι απαραίτητα και βαθύτερη αιτία) τις εξελίξεις σε σχέση με την Ουκρανία και την επιστροφή (κατά τους επικριτές προσάρτηση) της Κριμαίας στη Ρωσία – σε μια φάση κλιμακούμενης αντιπαράθεσης με την Ρωσία και έχουν πιέσει σε αυτή την κατεύθυνση και τους συμμάχους τους. Η πίεση τους εν μέρει έχει φέρει αποτελέσματα, όπως τουλάχιστον φαίνεται από τις ευρωπαϊκές κυρώσεις στη Ρωσία.
Οι αμερικανικές κυρώσεις
Σε αυτό το φόντο μπορεί κανείς να κατανοήσει και την ιδιαίτερη επιμονή των ΗΠΑ στο να μην ολοκληρωθεί και να μην τεθεί σε λειτουργία ο αγωγός Nord Gas 2. Φυσικά, υπάρχει και ένα οικονομικό ενδιαφέρον των ΗΠΑ, που επιδιώκουν να κερδίσουν αγορές για τις εξαγωγές του δικού τους φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένου του σχιστολιθικού αερίου (shale gas)
Ως αποτέλεσμα, οι ΗΠΑ πέρασαν στην απειλή κυρώσεων για τις εταιρείες που συμμετέχουν στην κατασκευή του αγωγού, με τις πιο πρόσφατες να επιβάλλονται τον Δεκέμβριο. Αυτές οι κυρώσεις είχαν και αποτέλεσμα σημαντικές καθυστερήσεις στην κατασκευή της τελευταίας φάσης του αγωγού. Πιο πρόσφατα οδήγησαν την ελβετική Allseas να αναστείλει την κατασκευή τμήματος του αγωγού.
Σε αυτό το φόντο μπορεί κανείς να κατανοήσει και την ιδιαίτερη επιμονή των ΗΠΑ στο να μην ολοκληρωθεί και να μην τεθεί σε λειτουργία ο αγωγός Nord Gas 2. Φυσικά, υπάρχει και ένα οικονομικό ενδιαφέρον των ΗΠΑ, που επιδιώκουν να κερδίσουν αγορές για τις εξαγωγές του δικού τους φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένου του σχιστολιθικού αερίου (shale gas)
Ως αποτέλεσμα, οι ΗΠΑ πέρασαν στην απειλή κυρώσεων για τις εταιρείες που συμμετέχουν στην κατασκευή του αγωγού, με τις πιο πρόσφατες να επιβάλλονται τον Δεκέμβριο. Αυτές οι κυρώσεις είχαν και αποτέλεσμα σημαντικές καθυστερήσεις στην κατασκευή της τελευταίας φάσης του αγωγού. Πιο πρόσφατα οδήγησαν την ελβετική Allseas να αναστείλει την κατασκευή τμήματος του αγωγού.
Η προσπάθεια παράκαμψης των κυρώσεων
Ωστόσο στη Γερμανία υπάρχει μια ευρύτερη πολιτική συναίνεση για την ολοκλήρωση του αγωγού. Γι’ αυτό το λόγο λαμβάνονται μέτρα για την παράκαμψη των αμερικανικών κυρώσεων.
Ένα από αυτά είναι και η ανακοίνωση από τοπική κυβέρνηση του Μεκλεμβούργου – Δυτικής Πομερανίας, του κρατιδίου που ο αγωγός «πιάνει στεριά» ότι ιδρύει ένα δημόσιο ίδρυμα για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, που θα προωθήσει το φυσικό αέριο ως επιλογή «γέφυρα» για τη μετάβαση στις ανανεώσιμες και το οποίο θα συνεισφέρει στην προμήθεια και φύλαξη υλικών και εξοπλισμού για την κατασκευή του αγωγού, θωρακίζοντας με αυτό τον τρόπο την κατασκευή του αγωγού από τις αμερικανικές κυρώσεις.
Παράλληλα, το έργο της κατασκευής το έχουν αναλάβει ρωσικά ειδικά σκάφη, καθώς η Nord Stream AG ανακοίνωσε ότι ούτως ή άλλως συνεχίσει την κατασκευή μόνη της στα τμήματα που δεν έχουν ολοκληρωθεί. Το ειδικό πλοίο Fortuna έχει φτάσει ανοιχτά του Ροστόκ για να συνεχίσει την κατασκευή στο τμήμα κοντά στο δανικό νησί Μπορνχολμ, ενώ και η γερμανική Ομοσπονδιακή Θαλάσσια και Υδρογραφική Υπηρεσία έχει δώσει τις σχετικές εγκρίσεις για την κατασκευή στα γερμανικά ύδατα.
Ωστόσο στη Γερμανία υπάρχει μια ευρύτερη πολιτική συναίνεση για την ολοκλήρωση του αγωγού. Γι’ αυτό το λόγο λαμβάνονται μέτρα για την παράκαμψη των αμερικανικών κυρώσεων.
Ένα από αυτά είναι και η ανακοίνωση από τοπική κυβέρνηση του Μεκλεμβούργου – Δυτικής Πομερανίας, του κρατιδίου που ο αγωγός «πιάνει στεριά» ότι ιδρύει ένα δημόσιο ίδρυμα για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, που θα προωθήσει το φυσικό αέριο ως επιλογή «γέφυρα» για τη μετάβαση στις ανανεώσιμες και το οποίο θα συνεισφέρει στην προμήθεια και φύλαξη υλικών και εξοπλισμού για την κατασκευή του αγωγού, θωρακίζοντας με αυτό τον τρόπο την κατασκευή του αγωγού από τις αμερικανικές κυρώσεις.
Παράλληλα, το έργο της κατασκευής το έχουν αναλάβει ρωσικά ειδικά σκάφη, καθώς η Nord Stream AG ανακοίνωσε ότι ούτως ή άλλως συνεχίσει την κατασκευή μόνη της στα τμήματα που δεν έχουν ολοκληρωθεί. Το ειδικό πλοίο Fortuna έχει φτάσει ανοιχτά του Ροστόκ για να συνεχίσει την κατασκευή στο τμήμα κοντά στο δανικό νησί Μπορνχολμ, ενώ και η γερμανική Ομοσπονδιακή Θαλάσσια και Υδρογραφική Υπηρεσία έχει δώσει τις σχετικές εγκρίσεις για την κατασκευή στα γερμανικά ύδατα.
Η γερμανική κυβέρνηση επιμένει αλλά και κοιτάζει προσεκτικά τις εξελίξεις στην Ουάσιγκτον
Πάντως η γερμανική κυβέρνηση έχει κάνει σαφές ότι είναι αποφασισμένη να συνεχίσει με την κατασκευή του αγωγού. «Η γερμανική κυβέρνηση δεν θα αλλάξει τη στάση της σε σχέση με τον Nord Stream 2» ήταν η ρητή τοποθέτηση του γερμανού υπουργού Εξωτερικών Χάικο Μάας στις αρχές Ιανουαρίου, αν και πιο πρόσφατα υπογράμμισε ότι επιθυμεί σύντομα να προχωρήσει σε συνομιλίες με τις ΗΠΑ πάνω στο θέμα.
Συνολικά, απομένουν να τοποθετηθούν ακόμη 28 χιλιόμετρα αγωγού στα γερμανικά ύδατα και 120 στα δανικά. Ως πιο ευάλωτο στην απειλή για κυρώσεις είναι το τμήμα της κατασκευής στην δανικά ύδατα.
Πάντως η κατασκευή δεν ξεκίνησε ξανά την Παρασκευή 15 Ιανουαρίου παρά τις σχετικές αρχικές ανακοινώσεις, με την εταιρεία να δηλώνει ότι θα χρειαστούν μερικές μέρες για να ελεγχθεί ο τεχνικός εξοπλισμός. Οι ταλαντεύσεις και οι καθυστερήσεις, παρά την ύπαρξη των σχετικών αδειών και εγκρίσεων, έχουν να κάνουν και με τη μεταβατική φάση στην Ουάσιγκτον, όπου ακόμη τυπικά έχει την ευθύνη η κυβέρνηση Τραμπ.
Όλα δείχνουν ότι προς το παρόν η γερμανική κυβέρνηση, χωρίς να υπαναχωρεί ως προς την απόφαση της να προχωρήσει τελικά στην κατασκευή ενός έργου, που στο εσωτερικό της Γερμανίας έχει ευρύτερη συναίνεση, δεν επιθυμεί να φέρει τη νέα αμερικανική κυβέρνηση αντιμέτωπη με ένα «τελεσμένο γεγονός» και επιθυμεί ουσιαστικά να εξασφαλίσει την αμερικανική ανοχή.
Ο ίδιος ο Μπάιντεν έχει μιλήσει αρνητικά για τον αγωγό Nord Stream 2, αν και χωρίς να εκφράσει ρητή συμφωνία με τις κυρώσεις, που όμως είναι δημοφιλείς και στο εσωτερικό του Δημοκρατικού Κόμματος. Είναι γεγονός ότι ορισμένοι σύμβουλοί του είναι επιφυλακτικοί σε σχέση με τις κυρώσεις και θα επιθυμούσαν να βρεθεί συνεννόηση με τη Γερμανία. Όμως, από το σημείο αυτό μέχρι την αποφυγή εφαρμογής των κυρώσεων (που είναι μια δυνατότητα που την έχει η αμερικανική κυβέρνηση) υπάρχει μια μεγάλη απόσταση, με δεδομένη τη σαφή θέση του Κογκρέσου.
Σε αυτό το πλαίσιο ίσως η μικρή νέα καθυστέρηση στην επανεκκίνηση της κατασκευής του αγωγού να είναι και ένας τρόπος για να διευκολυνθεί και η πολιτική συζήτηση ανάμεσα στο Βερολίνο και την Ουάσιγκτον.
Πάντως η γερμανική κυβέρνηση έχει κάνει σαφές ότι είναι αποφασισμένη να συνεχίσει με την κατασκευή του αγωγού. «Η γερμανική κυβέρνηση δεν θα αλλάξει τη στάση της σε σχέση με τον Nord Stream 2» ήταν η ρητή τοποθέτηση του γερμανού υπουργού Εξωτερικών Χάικο Μάας στις αρχές Ιανουαρίου, αν και πιο πρόσφατα υπογράμμισε ότι επιθυμεί σύντομα να προχωρήσει σε συνομιλίες με τις ΗΠΑ πάνω στο θέμα.
Συνολικά, απομένουν να τοποθετηθούν ακόμη 28 χιλιόμετρα αγωγού στα γερμανικά ύδατα και 120 στα δανικά. Ως πιο ευάλωτο στην απειλή για κυρώσεις είναι το τμήμα της κατασκευής στην δανικά ύδατα.
Πάντως η κατασκευή δεν ξεκίνησε ξανά την Παρασκευή 15 Ιανουαρίου παρά τις σχετικές αρχικές ανακοινώσεις, με την εταιρεία να δηλώνει ότι θα χρειαστούν μερικές μέρες για να ελεγχθεί ο τεχνικός εξοπλισμός. Οι ταλαντεύσεις και οι καθυστερήσεις, παρά την ύπαρξη των σχετικών αδειών και εγκρίσεων, έχουν να κάνουν και με τη μεταβατική φάση στην Ουάσιγκτον, όπου ακόμη τυπικά έχει την ευθύνη η κυβέρνηση Τραμπ.
Όλα δείχνουν ότι προς το παρόν η γερμανική κυβέρνηση, χωρίς να υπαναχωρεί ως προς την απόφαση της να προχωρήσει τελικά στην κατασκευή ενός έργου, που στο εσωτερικό της Γερμανίας έχει ευρύτερη συναίνεση, δεν επιθυμεί να φέρει τη νέα αμερικανική κυβέρνηση αντιμέτωπη με ένα «τελεσμένο γεγονός» και επιθυμεί ουσιαστικά να εξασφαλίσει την αμερικανική ανοχή.
Ο ίδιος ο Μπάιντεν έχει μιλήσει αρνητικά για τον αγωγό Nord Stream 2, αν και χωρίς να εκφράσει ρητή συμφωνία με τις κυρώσεις, που όμως είναι δημοφιλείς και στο εσωτερικό του Δημοκρατικού Κόμματος. Είναι γεγονός ότι ορισμένοι σύμβουλοί του είναι επιφυλακτικοί σε σχέση με τις κυρώσεις και θα επιθυμούσαν να βρεθεί συνεννόηση με τη Γερμανία. Όμως, από το σημείο αυτό μέχρι την αποφυγή εφαρμογής των κυρώσεων (που είναι μια δυνατότητα που την έχει η αμερικανική κυβέρνηση) υπάρχει μια μεγάλη απόσταση, με δεδομένη τη σαφή θέση του Κογκρέσου.
Σε αυτό το πλαίσιο ίσως η μικρή νέα καθυστέρηση στην επανεκκίνηση της κατασκευής του αγωγού να είναι και ένας τρόπος για να διευκολυνθεί και η πολιτική συζήτηση ανάμεσα στο Βερολίνο και την Ουάσιγκτον.