 |
| Bartini Beriev VVA-14: Το σοβιετικό αεροπλάνο «κτήνος» που δεν απογειώθηκε ποτέ / Φωτογραφία: vva14.com |
Από: iefimerida.gr
Το Bartini Beriev VVA-14 (τα γράμματα είναι ένα αρκτικόλεξο που προέρχεται από τις λέξεις «αμφίβιο αεροσκάφος κάθετης απογείωσης» και το 14 ήταν ο αριθμός των κινητήρων) σχεδιάστηκε για να απογειώνεται από οπουδήποτε χωρίς διάδρομο και να είναι ικανό για συνεχή πτήση ακριβώς πάνω από την επιφάνεια του νερού.
Σχεδιασμένο τη δεκαετία του 1960, το αεροσκάφος ήταν μια απάντηση στους βαλλιστικούς πυραύλους Polaris. Οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής τους παρουσίασαν το 1961 στον υποβρύχιο στόλο τους ως μέρος των πυρηνικών αποτρεπτικών όπλων τους. Στο μυαλό του σχεδιαστή του, Ρόμπερτ Μπαρτίνι, το αμφίβιο VVA-14 θα ήταν το τέλειο μηχάνημα για την αναζήτηση και την καταστροφή των πυραυλικών υποβρυχίων.
Το σχέδιο, ωστόσο, δεν προχώρησε. Μόνο δύο από τα προτεινόμενα τρία πρωτότυπα κατασκευάστηκαν, και μόνο το ένα πέταξε. Όταν πέθανε ο Μπαρτίνι, το 1974, το έργο πέθανε μαζί του και το δεύτερο πρωτότυπο διαλύθηκε.
Το πρώτο, ως επί το πλείστον άθικτο, στάλθηκε το 1987 στο Central Air Force Museum κοντά στη Μόσχα, αλλά κάτι πήγε στραβά με την παράδοση. Το αεροσκάφος λεηλατήθηκε, υπέστη ζημιές και δεν έχει επισκευαστεί από τότε.
Τρικέφαλος δράκος
«Το VVA-14 ήταν ένα ιπτάμενο σκάφος που μπορούσε να απογειωθεί από το νερό ή να προσγειωθεί κατακόρυφα και στη συνέχεια να πετάξει σαν κανονικό αεροπλάνο σε μεγάλο ύψος», λέει ο Αντρι Σοβένκο, Σοβιετικός ιστορικός αεροπλοΐας. Το 2005 ο Σοβένκο συναντήθηκε με τον Νικολάι Πογκορέλοβ, τον βοηθό του Ρόμπερτ Μπερτίνι κατά τη φάση σχεδιασμού του αεροπλάνου.
«Σύμφωνα με τον Πογκορέλοβ, ο Μπαρτίνι ήταν οραματιστής που είχε ασυνήθιστο μυαλό και χαρακτήρα. Φαινόταν ότι δεν ήταν από την εποχή του, αλλά από κάποια άλλη εποχή -κάποιος μάλιστα τον ονόμασε εξωγήινο. Χωρίς αμφιβολία, ο Μπαρτίνι άφησε ένα σημάδι στη σοβιετική δημιουργία αεροσκαφών. Ωστόσο, έγινε διάσημος κυρίως για τις ιδέες και τις απόψεις του, και μόνο μερικές από αυτές έγιναν πραγματικότητα», λέει ο Σοβένκο.
Ο Μπαρτίνι, ο οποίος εγκατέλειψε το σπίτι του στην Ιταλία για τη Σοβιετική Ένωση το 1923, μετά την άνοδο των φασιστών, είχε οραματιστεί πολλές διαφορετικές εκδόσεις του VVA-14, συμπεριλαμβανομένης μιας με φουσκωτούς πλωτήρες για να προσγειώνεται στο νερό και μιας άλλης με πτυσσόμενα φτερά.
Το πρώτο πρωτότυπο διέσχισε τους αιθέρες το 1972. Αργότερα εφοδιάστηκε με τους πλωτήρες και δοκιμάστηκε στο νερό. «Αυτό το αεροσκάφος δεν είχε ανυψωτικούς κινητήρες ή εξοπλισμό για αναζήτηση υποβρυχίων. Προοριζόταν μόνο για τη μελέτη των χαρακτηριστικών της οριζόντιας πτήσης και για τον έλεγχο των συστημάτων των αεροσκαφών. Συνολικά, από το 1972 έως το 1975, πραγματοποίησε 107 πτήσεις, με περισσότερες από 103 ώρες πτήσης», λέει ο Σοβένκο.
Η περίεργη εμφάνισή του τού χάρισε το ψευδώνυμο Zmei Gorynich, όπως ονομάζεται δηλαδή ένας δράκος στις ρωσικές λαϊκές ιστορίες. «Όταν το κοιτάς από το έδαφος, καταλαβαίνεις τις ομοιότητες του VVA-14 με τον Zmei Gorynych: είχε κι αυτό τρία κεφάλια, καθώς και σχετικά μικρά φτερά», δήλωσε ο Σοβένκο.
Μια σύντομη δεύτερη ζωή
Το δεύτερο πρωτότυπο υποτίθεται ότι θα δεχόταν τους κινητήρες για κατακόρυφη απογείωση, αλλά δεν τοποθετήθηκαν ποτέ στο σχεδόν ολοκληρωμένο αεροπλάνο, επειδή ποτέ δεν αναπτύχθηκε κατάλληλος τύπος κινητήρα. Αυτό καταδίκασε το έργο και το αεροσκάφος αποσυναρμολογήθηκε.
Ο Μπαρτίνι προσπάθησε να δώσει νέα ζωή στο VVA-14 μετατρέποντάς το σε ένα ekranoplan, ένα είδος αεροσκάφους που χρησιμοποιεί το έδαφος για να γλιστρήσει κοντά σε μια επιφάνεια όπως το νερό με υψηλή ταχύτητα -σαν ένα hovercraft δηλαδή.
Παρ' όλα αυτά, το έργο δεν λειτούργησε ποτέ. «Νομίζω ότι ο σοβιετικός στρατός συνειδητοποίησε πολύ γρήγορα ότι η αποτελεσματικότητα του VVA-14 ως ανθυποβρυχιακού αεροσκάφους θα ήταν χαμηλή. Θα μπορούσε να μεταφέρει πολύ μικρό αριθμό πυραύλων και οι τεχνικές προκλήσεις της δημιουργίας ενός τέτοιου ασυνήθιστου οχήματος ήταν πολύ μεγάλες. Τελικά, ο στρατός βασίστηκε σε πιο συμβατικά αεροσκάφη για τη δουλειά», λέει ο Σοβένκο.
Μετά την απόσυρσή του, το αρχικό πρωτότυπο μεταφέρθηκε με φορτηγίδα από το Ταγκανρόγκ στη Νότια Ρωσία, όπου είχε κατασκευαστεί και δοκιμαστεί, σε μια μικρή πόλη κοντά στη Μόσχα, το Λιτκαρίνο. Εκφορτώθηκε στην ξηρά, αφέθηκε χωρίς επίβλεψη, καταστράφηκε μερικώς και διαλύθηκε.
Αργότερα μεταφέρθηκε με ελικόπτερο στο κοντινό Μονίνο στο Central Air Force Museum, όπου το αεροσκάφος παραμένει σε άσχημη κατάσταση μέχρι σήμερα. «Πράγματι, ορισμένα θραύσματα του αρχικού πρωτοτύπου βρίσκονται στο Μονίνο εδώ και 33 χρόνια, με τη μορφή παλιοσίδερων. Γιατί η διοίκηση του μουσείου δεν λαμβάνει μέτρα για την αποκατάσταση αυτού του πολύ ενδιαφέροντος αεροσκάφους, δεν ξέρω», λέει ο Σοβένκο.
Κομμάτια που λείπουν
Το Central Air Force Museum είναι ως επί το πλείστον υπαίθριο, και όπως και τα άλλα αεροσκάφη της συλλογής του -η μεγαλύτερη στον κόσμο για τα σοβιετικά αεροπλάνα- το VVA-14 βρίσκεται σε εξωτερικό χώρο. Κρυμμένο σε μια περιφερειακή περιοχή της έκθεσης, είναι εμφανές ότι λείπουν τα φτερά του.
Τμήματα αυτών και της ατράκτου φαίνεται να βρίσκονται δίπλα του, όπως αποτυπώνεται στους χάρτες της Google.
Ο Αλεξάντερ Ζαρουμπέτσκι, διευθυντής του μουσείου, επιβεβαίωσε στο CNN Travel ότι λείπουν διάφορα εξαρτήματα του αεροπλάνου.
«Το 2012, εκπρόσωποι από το εργοστάσιο αεροσκαφών του Ταγκανρόγκ, όπου κατασκευάστηκε το VVA-14, υποσχέθηκαν να βοηθήσουν στην αναζήτηση ανταλλακτικών για το VVA-14, αλλά η έλλειψη χρηματοδότησης δεν επέτρεψε την πραγματοποίηση αυτών των επιθυμιών», αναφέρει.
Προσθέτει ότι εάν η χρηματοδότηση επρόκειτο να εξασφαλιστεί, το κόστος αποκατάστασης θα ήταν περίπου 1,2 εκατομμύρια δολάρια και ότι θα χρειαζόταν μεταξύ ενός και δύο ετών εάν πραγματοποιούνταν από ειδικούς της αεροπορίας απευθείας στο μουσείο. Εάν το VVA-14 είχε ολοκληρωθεί και δοκιμαστεί πλήρως, λέει ο Σοβένκο, θα ήταν ένα πραγματικά μοναδικό αεροσκάφος.
«Θα μπορούσε να απογειωθεί και να προσγειωθεί τόσο οριζόντια όσο και κάθετα, τόσο στη γη όσο και στο νερό. Θα μπορούσε να επιπλέει για μεγάλο διάστημα και να διεξάγει ανθυποβρυχιακό πόλεμο. Και φυσικά, θα μπορούσε να πετάξει σαν κανονικό αεροπλάνο», λέει.
«Αυτή η ευελιξία ήταν η πιο ασυνήθιστη και εξαιρετική ποιότητά του. Ωστόσο, το VVA-14 δεν έφτασε ποτέ πραγματικά τις πλήρεις δυνατότητές του», καταλήγει.