 |
| GregMontani / pixabay |
Διονύσιος Σολωμός
«Τότε το μέλλον μας θα είναι μεγάλο, όταν όλα στηριχθούν στην ηθική, όταν θριαμβεύση η δικαιοσύνη, όταν τα γράμματα καλλιεργηθούν όχι για μάταιη επίδειξι παρά για το όφελος του λαού, που έχει ανάγκη από παιδεία και από μόρφωση όχι σχολαστική. Τότε θα έχουμε ή μάλλον θα έχουν τα παιδιά μας, μια ηθική αναγέννηση και το μέλλον θα είναι μεγάλο.»
Διονύσιος Σολωμός
Αποσπάσματα από τον «Ύμνον εις την Ελευθευρίαν» του Διονυσίου Σολωμού:
1
Σὲ
γνωρίζω ἀπὸ τὴν κόψη
τοῦ σπαθιοῦ
τὴν τρομερή,
σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν
ὄψη,
ποῦ μὲ βία μετράει τὴ γῆ.
2
Ἀπ᾿
τὰ κόκαλα βγαλμένη
τῶν Ἑλλήνων τὰ
ἱερά,
καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
χαῖρε,
ὢ χαῖρε, Ἐλευθεριά!
3
Ἐκεῖ
μέσα ἐκατοικοῦσες
πικραμένη,
ἐντροπαλή,
κι ἕνα στόμα ἀκαρτεροῦσες,
«ἔλα
πάλι», νὰ σοῦ πῇ.
4
Ἄργειε
νά ῾λθη ἐκείνη ἡ μέρα
κι ἦταν ὅλα
σιωπηλά,
γιατὶ
τά ῾σκιαζε ἡ φοβέρα
καὶ τὰ πλάκωνε
ἡ σκλαβιά.
5
Δυστυχής!
Παρηγορία
μόνη σου ἔμεινε νὰ
λὲς
περασμένα μεγαλεῖα
καὶ διηγώντας
τα νὰ κλαῖς.
…
8
Τότε
ἐσήκωνες τὸ βλέμμα
μὲς στὰ κλάιματα
θολό,
καὶ εἰς τὸ ροῦχο σου ἔσταζ᾿
αἷμα
πλῆθος αἷμα ἑλληνικό.
9
Μὲ
τὰ ροῦχα αἱματωμένα
ξέρω ὅτι ἔβγαινες
κρυφὰ
νὰ
γυρεύῃς εἰς τὰ ξένα
ἄλλα χέρια
δυνατά.
10
Μοναχὴ
τὸ δρόμο ἐπῆρες,
ἐξανάλθες μοναχή,
δὲν
εἶν᾿ εὔκολες οἱ θύρες,
ἐὰν ἡ χρεία
τὲς κουρταλῆ.
11
Ἄλλος
σου ἔκλαψε εἰς τὰ στήθια
ἀλλ᾿
ἀνάσασιν καμιὰ
ἄλλος σοῦ ἔταξε
βοήθεια
καὶ σὲ γέλασε φρικτά.
…
15
Ναί·
ἀλλὰ τώρα ἀντιπαλεύει
κάθε τέκνο
σου μὲ ὁρμή,
ποὺ ἀκατάπαυστα γυρεύει
ἢ
τὴ νίκη ἢ τὴ θανή!
…
50
Τόσοι,
τόσοι ἀνταμωμένοι
ἐπετιοῦντο ἀπὸ
τὴ γῆ,
ὅσοι εἶν᾿ ἄδικα σφαγμένοι
ἀπὸ
τούρκικην ὀργή.
…
64
Κοίτα
χέρια ἀπελπισμένα
πῶς θερίζουνε
ζωές!
Χάμου πέφτουνε κομμένα
χέρια,
πόδια, κεφαλές,
65
καὶ
παλάσκες καὶ σπαθία
μὲ ὁλοσκόρπιστα
μυαλά,
καὶ μὲ ὁλόσχιστα κρανία
σωθικὰ
λαχταριστά.
66
Προσοχὴ
καμία δὲν κάνει
κανείς, ὄχι, εἰς τὴ
σφαγὴ
πᾶνε πάντα ἐμπρός. Ὤ!
φθάνει,
φθάνει
ἕως πότε οἱ σκοτωμοί;
…
77
τρέχουν
ἅρματα χιλιάδες
σὰν τὸ κῦμα εἰς τὸ
γιαλὸ
ἀλλ᾿ οἱ ἀνδρεῖοι παλικαράδες
δὲν
ψηφοῦν τὸν ἀριθμό.
78
Ὢ
τρακόσιοι! σηκωθῆτε
καὶ ξανάλθετε
σ᾿ ἐμᾶς·
τὰ παιδιά σας θέλ᾿ ἰδῆτε
πόσο
μοιάζουνε μ᾿ ἐσᾶς.
…
90
«σ᾿
αὐτό», ἐφώναξε, «τὸ χῶμα
στάσου
ὁλόρθη, Ἐλευθεριά»·
καὶ φιλώντας
σου τὸ στόμα
μπαίνει μὲς στὴν ἐκκλησιά.
…
135
Ὅλοι
κλαῦστε· ἀποθαμένος
ὁ ἀρχηγὸς τῆς
Ἐκκλησιᾶς·
κλαῦστε, κλαῦστε
κρεμασμένος
ὡσὰν νἄτανε φονιάς.
136
Ἔχει
ὁλάνοιχτο τὸ στόμα
π᾿
ὦρες πρῶτα εἶχε γευθεῖ
τ᾿ Ἅγιον
Αἷμα, τ᾿ Ἅγιον Σῶμα·
λὲς
πὼς θενὰ ξαναβγῇ
137
ἡ
κατάρα ποὺ εἶχε ἀφήσει
λίγο πρὶν νὰ
ἀδικηθῇ
εἰς ὁποῖον δὲν πολεμήσῃ
καὶ
ἠμπορεῖ νὰ πολεμῇ.
…
144
»Ἡ
Διχόνια, ποὺ βαστάει
ἕνα σκῆπτρο ἡ
δολερὴ
καθενὸς χαμογελάει,
πάρ᾿
το, λέγοντας, κι ἐσύ.
145
»Κειὸ
τὸ σκῆπτρο ποὺ σᾶς δείχνει,
ἔχει
ἀλήθεια ὡραῖα θωριά·
μὴν τὸ πιᾶστε,
γιατὶ ρίχνει
εἰσὲ δάκρυα θλιβερά.
146
»Ἀπὸ
στόμα ὅπου φθονάει,
παλικάρια, ἂς μὴν
῾πωθῇ,
πῶς τὸ χέρι σας κτυπάει
τοῦ
ἀδελφοῦ τὴν κεφαλή.
147
»Μὴν
εἰποῦν στὸ στοχασμό τους
τὰ ξένα
ἔθνη ἀληθινά:
«Ἐὰν μισοῦνται ἀνάμεσό
τους,
δὲν τοὺς πρέπει ἐλευθεριά».
148
»Τέτοια
ἀφήστενε φροντίδα·
ὅλο τὸ αἷμα ὁποὺ
χυθῇ
γιὰ θρησκεία καὶ γιὰ πατρίδα,
ὅμοιαν
ἔχει τὴν τιμή.
149
»Στὸ
αἷμα αὐτό, ποὺ δὲν πονεῖτε,
γιὰ
πατρίδα, γιὰ θρησκειά,
σᾶς ὁρκίζω,
ἀγκαλιασθῆτε
σὰν ἀδέλφια γκαρδιακά.
150
»Πόσον
λείπει, στοχασθῆτε,
πόσο ἀκόμη νὰ
παρθῇ
πάντα ἡ νίκη, ἂν ἑνωθῆτε,
πάντα
ἐσᾶς θ᾿ ἀκολουθῇ.
151
»Ὢ
ἀκουσμένοι εἰς τὴν ἀνδρεία!…
Καταστῆστε
ἕνα Σταυρὸ
καὶ φωνάξετε μὲ
μία:
Βασιλεῖς, κοιτάξτ᾿ ἐδῶ.
152
»Τὸ
σημεῖον ποὺ προσκυνᾶτε
εἶναι τοῦτο,
καὶ γι᾿ αὐτὸ
ματωμένους μας
κοιτᾶτε
στὸν ἀγῶνα τὸ σκληρό.
…
157
»Τί
θὰ κάμετε; θ᾿ ἀφῆστε
νὰ ἀποκτήσωμεν
ἐμεῖς
Λευθεριάν, ἢ θὰ τὴν λῦστε
ἐξ
αἰτίας Πολιτικῆς;
158
»Τοῦτο
ἀνίσως μελετᾶτε,
ἰδού, ἐμπρός σας
τὸν Σταυρό·
Βασιλεῖς! ἐλᾶτε, ἐλᾶτε,
καὶ
κτυπήσετε κι ἐδῶ».
Αποσπάσματα από το «Εις το θάνατο του Λορδ Μπάϊρον» του Διονυσίου Σολωμού:
1.
Λευτεριά,
γιὰ λίγο πάψε
νὰ
χτυπᾶς μὲ τὸ σπαθί.
Τώρα
σίμωσε καὶ κλάψε
εἰς
τοῦ Μπάιρον τὸ κορμί.
2.
Καὶ
κατόπι ἂς ἀκλουθοῦνε
ὅσοι ἐπράξανε
λαμπρά.
ἀποπάνου του ἂς χτυποῦνε
μόνο
στήθια ἡρωικά.
…
32.
Βλέποντας
σὲ ἀναγαλλιάζει
ἡ θλιμμένη τοῦ
ψυχή,
καὶ τοῦ λέει. Ὄπλα φωνάζει
τώρα
ἡ Ἑλλάδα. Πᾶμε ἐκεῖ.
…
38.
λόγια
ἀθάνατα τοῦ λέει,
μὲ τὰ ὁποῖα στὰ
σωθικὰ
τὸ θυμό του ξανακαίει
ἐναντίον
στὴν ἀδικιά.
39.
θυμόν,
τρόμο ὅλον γεμάτον,
ποῦ νικάει τὴν
ταραχὴ
τῶν βροντόκραυγων ἁρμάτων,
καὶ
πετιέται ὁλοῦ μὲ ὁρμή,
40.
καὶ
τοῦ τύραννου χτυπάει
τὴ βουλή, καὶ
τὴν ξυπνά,
στὴ στιγμὴ ποὺ μελετάει
τῶν
λαῶν τὴ συμφορά.
…
49.
Ποῦ
θὰ πάει; Βουνὰ καὶ λόγγοι
καὶ λαγκάδια
ἀϊλογοῦν.
Ποῦ θὰ πάει; - Στὸ
Μεσολόγγι,
καὶ ἄλλοι ἂς μὴ ζηλοφθονοῦν.
50.
Τέτοιο
χῶμα, ἀπ᾿ τὴν ἡμέρα
τὴ μεγάλη τοῦ
Χριστοῦ,
ποῦ εἶχε φέρει ἀπ᾿ τὸν
αἰθέρα
τιμὴ ἐμᾶς καὶ δόξα Αὐτοῦ,
…
70.
Ἐρινύαν
ἀπὸ τὰ χθόνια
ποὺ ἡ Ἑλλάδα ἀπαρατᾷ.
Ἡ
θεομίσητη Διχόνοια
ποὺ τὸν ἄνθρωπο
χαλνᾶ.
71.
Ἀφοῦ
ἐδιώχτηκε ἀπὸ τ᾿ ἄστρα
ὅπου ἐτόλμησε
νὰ πά,
πάει στοὺς κάμπους, πάει στὰ
κάστρα,
χωρὶς ναὔβρῃ δυσκολιά.
72.
Καὶ
κρατώντας κάτι φίδια
ποὺ εἶχε βγάλει
ἀπ᾿ τὴν καρδιά,
καὶ χτυπώντας τὰ
πιτήδεια
εἰς τοὺς Ἕλληνας, περνᾶ.
73.
Καὶ
ὄχι πλέον τραγούδια νίκης
ὡσὰν πρῶτα,
ἐνῶ τυφλά,
μὲ τὸ τρέξιμο τῆς
φρίκης,
τούρκικα ἄλογα πολλά,
74.
ἐτσακίζανε
τὰ χνάρια
στὴν ἀπέλπιστη φυγή,
καὶ
ἐγκρεμίζαν παλληκάρια
τοῦ γκρεμνοῦ
ἀπὸ τὴν κορφή.
…
80.
Καὶ
ἄλλοι, ἀλίτηροι! χτυπώντας
πέφτουνε
στὸν ἀδελφό,
καὶ παινεύονται,
θαρρώντας
πῶς ἐχτύπησαν ἐχθρό.
81.
Καὶ
τοὺς φώναξε: «Φευγᾶτε
τῆς Ἐρινύας
τὴν τρικυμιά.
Ὤ! τί κάνετε; Ποῦ
πάτε;
Γιὰ φερθεῖτε εἰρηνικά.
82.
»γιατί
ἀλλιῶς θὲ νὰ βρεθεῖτε
ἢ μὲ ξένο
βασιλιά,
ἢ θὰ καταφανισθεῖτε
ἀπὸ
χέρια ἀγαρηνά».
…
86.
Ἐπερνοῦσαν
οἱ αἰῶνες
ἢ σὲ ξένη ὑποταγή,
ἢ μὲ
ψεύτικες κορῶνες,
ἢ μὲ σίδερα καὶ
ὀργή.
87.
Καὶ
ἦλθε τότες καὶ ἐπερπάτει
ὅπου
ἐπάταγες Ἐσύ,
καὶ τοῦ δάκρυζε τὸ
μάτι,
καὶ ἐπιθύμαε νὰ Σὲ ἰδεῖ.
…
97.
Ἔστεκε
στὸ μισημένο
τὸ ζυγὸ μ᾿ ἀραθυμιά.
Τὸ
ποδάρι εἶχε δεμένο,
ἀλλὰ ἐλεύθερη
καρδιά.
98.
Ἐκαθότουνε
εἰς τὰ ὄρη
ὁ Σουλιώτης ξακουστός.
Νὰ
τὸν διώξει δὲν ἠμπόρει
πείνα, δίψα,
καὶ ἀριθμός.
…
110.
Ἔχει
πλάγιασμα θανάτου
καὶ ἄλλος ἄντρας
φοβερὸς
εἰς τὰ πόδια τοῦ ἀποκάτου,
καὶ
εἶναι ἀντίκρυ τοῦ ὁ ναός.
111.
Ἀκριβὸ
σὰν τὴν ἐλπίδα
ποὺ ἔχει πάντοτε ὁ
θνητός,
γλυκοφέγγει
ἀπ᾿ τὴ θυρίδα
τῆς Ἁγίας Τράπεζας
τὸ φῶς.
112.
Μέσαθε
ἔπαιρνε ὁ ἀέρας
μὲ δροσόβολη πνοὴ
τὸ
λιβάνι τῆς ἡμέρας,
καὶ τοῦ τόφερνε
ὡς ἐκεῖ.
…
117.
Σκιάζεσαι
τοὺς Βασιλιάδες,
ποὺ ἔχουν Ἕνωσιν
Ἱερή,
μὴ φερθοῦνε ὡσὰν Πασάδες
στὸν
Μαχμοὺτ ἐμπιστευτοί;
118.
Ἤ
σοῦ λέει στὰ σπλάχνα ἡ φύσις
μ᾿ ἕνα
κίνημα κρυφό:
«Τὴν Ἑλλάδα θὲ ν᾿
ἀφήσεις,
γιὰ νὰ πᾶς στὸν Οὐρανό;»
119.
Βγαίνει
μάγεμα ἀπ᾿ τὴ στάχτη
τῶν Ἡρώων, καὶ
τὸν βαστᾶ,
καὶ τὴ θέλησι τοῦ
ἀδράχτει.
Τότε αἰσθάνεται μὲ μία,
120.
τὴν
ἀράθυμη ψυχή του,
ποὺ μὲ φλόγα
ἀναζητεῖ
νὰ τοῦ σύρει τὸ κορμί
του
σὲ φωτιὰ πολεμική.
121.
Τοῦ
πολέμου ἔνδοξοι οἱ κάμποι!
Εἶδ᾿ ἡ
Ἑλλάδα τολμηρὰ
καὶ τὸ Σοφοκλῆ νὰ
λάμπει
μέσα στὴν ἀρματωσιά.
…
137.
Ἄκου,
Μπάϋρον, πόσον θρῆνον
κάνει, ἐνῶ σὲ
χαιρετᾶ,
ἡ πατρίδα τῶν Ἑλλήνων.
Κλαῖγε,
κλαῖγε, Ἐλευθεριά.
…
163.
Γιὰ
τὴν ποθητὴν Ἑλλάδα
τόσο
πρόθυμα ρωτοῦν,
σὰν νὰ ἐζήτααν τὴ
γλυκάδα
τοῦ φωτὸς νὰ ξαναϊδοῦν.
164.
Κλάψες
ἄμετρα χυμένες,
χέρια ἁπλότρεμα,
κραυγές,
ποὺ ἀπ᾿ τ᾿ς ἀντίλαλους
πωμένες
εἶναι πλέον τρομαχτικές.
165.
Κειὸς
σεβάσμια προχωρώντας,
καὶ μὲ ἀνήσυχες
ματιές,
τὰ προσώπατα κοιτώντας,
καὶ
κοιτώντας τὲς πληγές:
166.
«Ἡ
Διχόνοια κατατρέχει
τὴν Ἑλλάδα. Ἂν
νικηθεῖ,
ΜΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΠΟΥ ΜΑΣ ΕΧΕΙ,
τ᾿
ὄνομά σας ξαναζεῖ».
Μαργέλης Κωνσταντίνος
Άγιος Πέτρος, Λευκάδας, 23 Μαρτίου 2021
Πηγή: Άπαντα Διονυσίου Σολωμού, εκδόσεις Βεργίνα