Πέντε μήνες έπειτα από την εκλογή του Τζο Μπάιντεν στις ΗΠΑ, και ενώ η Πορτογαλία έχει εν τω μεταξύ πάρει τη σκυτάλη από τους Γερμανούς αναλαμβάνοντας την προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, ένα πράγμα είναι σαφές: Οι «πιέσεις» που ασκούν οι Αμερικανοί στην Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι εμφανώς εντονότερες από τις όποιες (εάν υπάρχουν) αντίστοιχες «πιέσεις» όλων των υπολοίπων: των Ευρωπαίων «εταίρων», της «Global Britain» του Μπόρις Τζόνσον, των ηγεσιών ΝΑΤΟ και ΟΗΕ…
Από: amynanet.gr - Γιώργος Σκαφιδάς
«Εξαιρετικά σημαντική»
«Πρέπει να καταλάβουμε πως η Τουρκία είναι ένας σημαντικός σύμμμαχος. Η Τουρκία είναι εξαιρετικά σημαντική (σ.σ. «extremely important») λόγω της γεωγραφικής της θέσης», δήλωσε ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ στο πλαίσιο εκδήλωσης που διοργάνωσε το αμερικανικό Πανεπιστήμιο Stanford στις 09 Μαρτίου, επικαλούμενος μάλιστα ως αξιοσημείωτο πειστήριο και τη «συμβολή της Τουρκίας στη μάχη κατά του ISIS» στη Συρία. Ακουγόντας τον Νορβηγό να μιλάει, διερωτάται κανείς εάν αυτός σκοπίμως «ξεχνάει» όλες εκείνες τις – όχι και τόσο μακρινές χρονικά – αποκαλύψεις (μεταξύ άλλων και Τούρκων δημοσιογράφων) για την υπόγεια στήριξη που παρείχε επί σειρά ετών το καθεστώς Ερντογάν στους τζιχαντιστές όταν εκείνοι μάχονταν όχι μόνο τον Μπασάρ αλ Άσαντ αλλά και τους – συμμάχους της Δύσης – Κούρδους. Διερωτάται κανείς, επίσης, εάν η «εξαιρετικά σημαντική» Τουρκία είναι σημαντικότερη από την ίδια τη συνοχή της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας την οποία η Άγκυρα υπονομεύει επισταμένως εδώ και χρόνια.
«Εξαιρετικά σημαντική»
«Πρέπει να καταλάβουμε πως η Τουρκία είναι ένας σημαντικός σύμμμαχος. Η Τουρκία είναι εξαιρετικά σημαντική (σ.σ. «extremely important») λόγω της γεωγραφικής της θέσης», δήλωσε ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ στο πλαίσιο εκδήλωσης που διοργάνωσε το αμερικανικό Πανεπιστήμιο Stanford στις 09 Μαρτίου, επικαλούμενος μάλιστα ως αξιοσημείωτο πειστήριο και τη «συμβολή της Τουρκίας στη μάχη κατά του ISIS» στη Συρία. Ακουγόντας τον Νορβηγό να μιλάει, διερωτάται κανείς εάν αυτός σκοπίμως «ξεχνάει» όλες εκείνες τις – όχι και τόσο μακρινές χρονικά – αποκαλύψεις (μεταξύ άλλων και Τούρκων δημοσιογράφων) για την υπόγεια στήριξη που παρείχε επί σειρά ετών το καθεστώς Ερντογάν στους τζιχαντιστές όταν εκείνοι μάχονταν όχι μόνο τον Μπασάρ αλ Άσαντ αλλά και τους – συμμάχους της Δύσης – Κούρδους. Διερωτάται κανείς, επίσης, εάν η «εξαιρετικά σημαντική» Τουρκία είναι σημαντικότερη από την ίδια τη συνοχή της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας την οποία η Άγκυρα υπονομεύει επισταμένως εδώ και χρόνια.
Ταγίπ και Μπόρις
Μια ημέρα νωρίτερα, στις 08 Μαρτίου, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε τηλεφωνική συνομιλία με τον Βρετανό πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον. Κεντρικό θέμα συζήτησης μεταξύ των δύο ανδρών: η περαιτέρω «εμβάθυνση» των βρετανο-τουρκικών δεσμών… με φόντο τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου που έχει ήδη υπογραφεί («Το φλερτ Μεγάλης Βρετανίας-Τουρκίας ως πηγή ανησυχίας για τη Δύση» γράφαμε στο Α&Δ πίσω στις αρχές του 2021) αλλά και εν όψει όσων πια έπονται στο Κυπριακό (της πενταμερούς στα τέλη Απριλίου).
Αξιοποιώντας την ευκαιρία, ο Ερντογάν εμφανίστηκε, σύμφωνα με το Anadolu, να «καλωσορίζει» τη στάση που έχει κρατήσει το Λονδίνο στο Κυπριακό, στέλνοντας παράλληλα και τις ευχαριστίες του στον Τζόνσον… (αν και αξίζει να σημειωθεί πως, έστω για τους τύπους, στην επίσημη ανακοίνωση που έδωσε στη δημοσιότητα σχετικά με τη συνομιλία Τζόνσον-Ερντογάν, η βρετανική κυβέρνηση μιλάει επισήμως για λύση «στη βάση του διεθνώς αποδεκτού μοντέλου της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας»).
Μια ημέρα νωρίτερα, στις 08 Μαρτίου, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε τηλεφωνική συνομιλία με τον Βρετανό πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον. Κεντρικό θέμα συζήτησης μεταξύ των δύο ανδρών: η περαιτέρω «εμβάθυνση» των βρετανο-τουρκικών δεσμών… με φόντο τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου που έχει ήδη υπογραφεί («Το φλερτ Μεγάλης Βρετανίας-Τουρκίας ως πηγή ανησυχίας για τη Δύση» γράφαμε στο Α&Δ πίσω στις αρχές του 2021) αλλά και εν όψει όσων πια έπονται στο Κυπριακό (της πενταμερούς στα τέλη Απριλίου).
Αξιοποιώντας την ευκαιρία, ο Ερντογάν εμφανίστηκε, σύμφωνα με το Anadolu, να «καλωσορίζει» τη στάση που έχει κρατήσει το Λονδίνο στο Κυπριακό, στέλνοντας παράλληλα και τις ευχαριστίες του στον Τζόνσον… (αν και αξίζει να σημειωθεί πως, έστω για τους τύπους, στην επίσημη ανακοίνωση που έδωσε στη δημοσιότητα σχετικά με τη συνομιλία Τζόνσον-Ερντογάν, η βρετανική κυβέρνηση μιλάει επισήμως για λύση «στη βάση του διεθνώς αποδεκτού μοντέλου της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας»).
Το ναρκοθετημένο Κυπριακό
Ειδικά στο Κυπριακό, η Άγκυρα έχει πάντως «ξεφύγει» από το πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, περιφέροντας πια ανοιχτά ως διαπραγματευτικό χαρτί την απειλή της διχοτόμησης, πράγμα που επανέλαβε και ο Ερντογάν κατά την επικοινωνία που είχε με τον Βρετανό πρωθυπουργό. Οι επεκτατικές-αναθεωρητικές διαθέσεις της κατοχικής Τουρκίας είναι γνωστές παλαιόθεν. Υπάρχουν όμως και φωνές που υποστηρίζουν (ενδεχομένως με μια δόση υπερβολής;) πως ήταν ο ίδιος ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες, που έδωσε το «πάτημα» στην Άγκυρα να αλλάξει γραμμή, όταν άρχισε ο ίδιος να μιλάει για… νέες ιδέες μετά την αποτυχία των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά.
Μέσα σε ένα τέτοιο διεθνές περιβάλλον… χλιαρής αντιμετώπισης των τουρκικών προκλήσεων, η στάση των Ηνωμένων Πολιτειών ξεχωρίζει πλέον ως αξιοσημείωτα «σκληρή» και σε έναν βαθμό ανυποχώρητη.
Εάν λάβουμε υπόψη όσα είπε ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν κατά την πρώτη του ομιλία ενώπιον της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Αντιπροσώπων στις 10 Μαρτίου, τότε το δίδυμο Ερντογάν–Μπαχτσελί έχει πια πολλούς λόγους να ανησυχεί. Διότι σύμφωνα πάντα με τον νέο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, η Τουρκία έχει προχωρήσει σε κατακριτέες προκλητικές ενέργειες που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τις ΝΑΤΟικές της δεσμεύσεις (βλέπε S-400), μεταξύ αυτών και σε προκλητικές ενέργειες κατά της Ελλάδας της οποίας τον εθνικό εναέριο χώρο έχει κατ’ επανάληψη παραβιάσει.
Η σχετική δήλωση του Μπλίνκεν στα αγγλικά: «We have called out actions by Turkey that in our judgment violate international law or commitments as ΝΑΤΟ ally. That includes provocative actions against Greece for violations of airspace.»
Και μόνον η αναφορά στις τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου θα έπρεπε να προκαλεί εντύπωση, καθώς πρόκειται για ένα θέμα που η Ουάσιγκτον άλλοτε προτιμούσε να αφήνει διακριτικά «ασχολίαστο» στη σκιά και της ελληνικής ιδιαιτερότητας (βλέπε διαφορά εύρους μεταξύ των ελληνικών χωρικών υδάτων και του ελληνικού εναέριου χώρου).
Ο Άντονι Μπλίνκεν αναφέρθηκε ωστόσο και στο Κυπριακό (το οποίο άλλωστε γνωρίζουν πολύ καλά τόσο ο ίδιος όσο και προσωπικά ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν), επαναβεβαιώνοντας την αμερικανική προσήλωση στην προοπτική της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας ενάντια σε κάθε ενδεχόμενο διχοτόμησης. Προχωρώντας μάλιστα ακόμη παραπέρα, ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας προανήγγειλε την «άμεση» και «πλήρη» αμερικανική εμπλοκή στις εν λόγω προσπάθειες.
Κατά σύμπτωση, την ίδια ώρα που εκείνος μιλούσε ενώπιον της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της αμερικανικής Βουλής (10 Μαρτίου), οι Βλάντιμιρ Πούτιν και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εγκαινίαζαν τις εργασίες κατασκευής του τρίτου πυρηνικού αντιδραστήρα στο Ακούγιου, πλέκοντας παράλληλα και το εγκώμιο της ρωσοτουρκικής συνεργασίας.
Ειδικά στο Κυπριακό, η Άγκυρα έχει πάντως «ξεφύγει» από το πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, περιφέροντας πια ανοιχτά ως διαπραγματευτικό χαρτί την απειλή της διχοτόμησης, πράγμα που επανέλαβε και ο Ερντογάν κατά την επικοινωνία που είχε με τον Βρετανό πρωθυπουργό. Οι επεκτατικές-αναθεωρητικές διαθέσεις της κατοχικής Τουρκίας είναι γνωστές παλαιόθεν. Υπάρχουν όμως και φωνές που υποστηρίζουν (ενδεχομένως με μια δόση υπερβολής;) πως ήταν ο ίδιος ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες, που έδωσε το «πάτημα» στην Άγκυρα να αλλάξει γραμμή, όταν άρχισε ο ίδιος να μιλάει για… νέες ιδέες μετά την αποτυχία των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά.
Μέσα σε ένα τέτοιο διεθνές περιβάλλον… χλιαρής αντιμετώπισης των τουρκικών προκλήσεων, η στάση των Ηνωμένων Πολιτειών ξεχωρίζει πλέον ως αξιοσημείωτα «σκληρή» και σε έναν βαθμό ανυποχώρητη.
Εάν λάβουμε υπόψη όσα είπε ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν κατά την πρώτη του ομιλία ενώπιον της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Αντιπροσώπων στις 10 Μαρτίου, τότε το δίδυμο Ερντογάν–Μπαχτσελί έχει πια πολλούς λόγους να ανησυχεί. Διότι σύμφωνα πάντα με τον νέο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, η Τουρκία έχει προχωρήσει σε κατακριτέες προκλητικές ενέργειες που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τις ΝΑΤΟικές της δεσμεύσεις (βλέπε S-400), μεταξύ αυτών και σε προκλητικές ενέργειες κατά της Ελλάδας της οποίας τον εθνικό εναέριο χώρο έχει κατ’ επανάληψη παραβιάσει.
Η σχετική δήλωση του Μπλίνκεν στα αγγλικά: «We have called out actions by Turkey that in our judgment violate international law or commitments as ΝΑΤΟ ally. That includes provocative actions against Greece for violations of airspace.»
Και μόνον η αναφορά στις τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου θα έπρεπε να προκαλεί εντύπωση, καθώς πρόκειται για ένα θέμα που η Ουάσιγκτον άλλοτε προτιμούσε να αφήνει διακριτικά «ασχολίαστο» στη σκιά και της ελληνικής ιδιαιτερότητας (βλέπε διαφορά εύρους μεταξύ των ελληνικών χωρικών υδάτων και του ελληνικού εναέριου χώρου).
Ο Άντονι Μπλίνκεν αναφέρθηκε ωστόσο και στο Κυπριακό (το οποίο άλλωστε γνωρίζουν πολύ καλά τόσο ο ίδιος όσο και προσωπικά ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν), επαναβεβαιώνοντας την αμερικανική προσήλωση στην προοπτική της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας ενάντια σε κάθε ενδεχόμενο διχοτόμησης. Προχωρώντας μάλιστα ακόμη παραπέρα, ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας προανήγγειλε την «άμεση» και «πλήρη» αμερικανική εμπλοκή στις εν λόγω προσπάθειες.
Κατά σύμπτωση, την ίδια ώρα που εκείνος μιλούσε ενώπιον της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της αμερικανικής Βουλής (10 Μαρτίου), οι Βλάντιμιρ Πούτιν και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εγκαινίαζαν τις εργασίες κατασκευής του τρίτου πυρηνικού αντιδραστήρα στο Ακούγιου, πλέκοντας παράλληλα και το εγκώμιο της ρωσοτουρκικής συνεργασίας.
Επίμονα αγκάθια
Ουάσιγκτον και Άγκυρα βρίσκονται πλέον να μετρούν τα αγκάθια στις σχέσεις τους. Προς μεγάλη απογοήτευση του Τούρκου προεδρικού εκπροσώπου Ιμπραχίμ Καλίν, η αμερικανική πλευρά δεν φαίνεται μάλιστα να δείχνει προς το παρόν καμία διάθεση συμβιβασμού (χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι προωθεί και την πλήρη ρήξη στις σχέσεις της με την Τουρκία).
Οι αμερικανικές Αρχές δείχνουν, αντιθέτως, να εντείνουν την πίεση προς την πλευρά της Άγκυρας, όχι μόνο επικοινωνιακά αλλά και πρακτικά, εστιάζοντας σε μια σειρά από ανοιχτές υποθέσεις-πληγές όπως είναι για παράδειγμα:
Κατά τα λοιπά, αξιοσημείωτη είναι βέβαια και η πίεση που ασκείται εκ μέρους πολιτικών όπως είναι για παράδειγμα ο νυν πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας, Ρόμπερτ Μενέντεζ, με τον οποίο ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας είχε τηλεφωνική συνομιλία στις 4 Μαρτίου.
Και όλα αυτά, με φόντο την αμερικανική παρουσία που ενισχύεται στην Ελλάδα 200 χρόνια έπειτα από την ελληνική επανάσταση (στρατηγικός διάλογος, MDCA, αμερικανικές επενδύσεις, συνεργασία στο πλαίσιο στρατιωτικών γυμνασίων με την «κάθοδο» εσχάτως στη Μεσόγειο και του αμερικανικού αεροπλανοφόρου USS DWIGHT D. EISENHOWER κ.ά.).
Η Ανατολική Μεσόγειος δεν αποτελεί, βέβαια, τη νούμερο ένα προτεραιότητα για τις ΗΠΑ. Το πρώτο ταξίδι της νέας διοίκησης Μπάιντεν στο εξωτερικό, των Άντονι Μπλίνκεν και Λόιντ Όστιν, θα είναι την επόμενη εβδομάδα (15-18 Μαρτίου) σε Ιαπωνία και Νότιο Κορέα, ενώ ο Όστιν πρόκειται αμέσως μετά να επισκεφτεί και την Ινδία. Η Ανατολική Μεσόγειο βρίσκεται ωστόσο και εκείνη ψηλά… στα μάτια μιας αμερικανικής ηγεσίας που φιλοδοξεί – όπως διαμηνύει – να αποκαταστήσει διεθνώς την εικόνα της αμερικανικής ισχύος υψώνοντας αναχώματα σε αναθεωρητές και αυταρχικούς.
Όσο για τον Ερντογάν, εκείνος – τουλάχιστον ως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές στις 12 Μαρτίου – ακόμη περίμενε… τηλεφώνημα από τον Μπάιντεν.
Ουάσιγκτον και Άγκυρα βρίσκονται πλέον να μετρούν τα αγκάθια στις σχέσεις τους. Προς μεγάλη απογοήτευση του Τούρκου προεδρικού εκπροσώπου Ιμπραχίμ Καλίν, η αμερικανική πλευρά δεν φαίνεται μάλιστα να δείχνει προς το παρόν καμία διάθεση συμβιβασμού (χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι προωθεί και την πλήρη ρήξη στις σχέσεις της με την Τουρκία).
Οι αμερικανικές Αρχές δείχνουν, αντιθέτως, να εντείνουν την πίεση προς την πλευρά της Άγκυρας, όχι μόνο επικοινωνιακά αλλά και πρακτικά, εστιάζοντας σε μια σειρά από ανοιχτές υποθέσεις-πληγές όπως είναι για παράδειγμα:
- Η δικαστική υπόθεση κατά της τουρκικής κρατικής τράπεζας Halkbank που εξακολουθεί να βρίσκεται αντιμέτωπη με σωρεία κατηγοριών στις ΗΠΑ (παραβίαση των αμερικανικών κυρώσεων κατά του Ιράν, απάτη, ξέπλυμα κ.ά.).
- Οι δικαστικές υποθέσεις κατά των «ακολούθων» του Ερντογάν που είχαν ξυλοκοπήσει απλούς πολίτες το 2017 στην Ουάσιγκτον (ο λόγος για τις υποθέσεις «UsoyanvsRepublicofTurkey» και «KurdvsRepublicofTurkey»), με την αμερικανική κυβέρνηση να παίρνει μάλιστα θέση στο πλευρό της αμερικανικής δικαιοσύνης υπογραμμίζοντας ότι οι κατηγορούμενοι Τούρκοι δεν δικαιούνται την ασυλία που θα μπορούσε να τους προσφέρει τοForeignSovereignImmunitiesAct.
- Τα επίμονα και πιεστικά ερωτήματα (του προέδρου της Επιτροπής Οικονομικών της Γερουσίας Ρον Γουάιντεν, για παράδειγμα, προς τον νέο υπουργό Δικαιοσύνης Μέρικ Γκάρλαντ) γύρω από το εάν η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ είχε όντως παρέμβει παρασκηνιακά στο έργο της αμερικανικής δικαιοσύνης υπέρ της Τουρκίας (στην υπόθεση Halkbank).
- Οι περιορισμοί (ForeignAgentRegistrationAct) που αναμένεται να ενταθούν-αυστηροποιηθούν σε βάρος όλων εκείνων των συμβουλίων, think-tanks και μέσων «ενημέρωσης» που εμφανίζονται να δηλώνουν ανεξάρτητα ενώ στην πραγματικότητα λειτουργούν ως foreign agents-λομπίστες στην υπηρεσία του τουρκικού κράτους. Σημειώνεται ότι για παράνομο λόμπινγ έχουν ήδη καταδικαστεί στις ΗΠΑ άνθρωποι όπως για παράδειγμα ο Ekim Alptekin και ο Imaad Zuberi.
- Το αμερικανοτουρκικό χάσμα γύρω από το μέλλον των ρωσικών S-400 που παραμένει, παρά τις προσπάθειες των Ιμπραχίμ Καλίν και Χουλουσί Ακάρ να το μπαλώσουν.
Κατά τα λοιπά, αξιοσημείωτη είναι βέβαια και η πίεση που ασκείται εκ μέρους πολιτικών όπως είναι για παράδειγμα ο νυν πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας, Ρόμπερτ Μενέντεζ, με τον οποίο ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας είχε τηλεφωνική συνομιλία στις 4 Μαρτίου.
Και όλα αυτά, με φόντο την αμερικανική παρουσία που ενισχύεται στην Ελλάδα 200 χρόνια έπειτα από την ελληνική επανάσταση (στρατηγικός διάλογος, MDCA, αμερικανικές επενδύσεις, συνεργασία στο πλαίσιο στρατιωτικών γυμνασίων με την «κάθοδο» εσχάτως στη Μεσόγειο και του αμερικανικού αεροπλανοφόρου USS DWIGHT D. EISENHOWER κ.ά.).
Η Ανατολική Μεσόγειος δεν αποτελεί, βέβαια, τη νούμερο ένα προτεραιότητα για τις ΗΠΑ. Το πρώτο ταξίδι της νέας διοίκησης Μπάιντεν στο εξωτερικό, των Άντονι Μπλίνκεν και Λόιντ Όστιν, θα είναι την επόμενη εβδομάδα (15-18 Μαρτίου) σε Ιαπωνία και Νότιο Κορέα, ενώ ο Όστιν πρόκειται αμέσως μετά να επισκεφτεί και την Ινδία. Η Ανατολική Μεσόγειο βρίσκεται ωστόσο και εκείνη ψηλά… στα μάτια μιας αμερικανικής ηγεσίας που φιλοδοξεί – όπως διαμηνύει – να αποκαταστήσει διεθνώς την εικόνα της αμερικανικής ισχύος υψώνοντας αναχώματα σε αναθεωρητές και αυταρχικούς.
Όσο για τον Ερντογάν, εκείνος – τουλάχιστον ως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές στις 12 Μαρτίου – ακόμη περίμενε… τηλεφώνημα από τον Μπάιντεν.