Από: defence-point.gr - Του Στέργιου Δ. Θεοφανίδη
Το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να διευκρινιστεί, είναι ότι στις ΗΠΑ το μεγαλύτερο μέρος των προγραμμάτων ανάπτυξης και παραγωγής αεροσκαφών, έχει αποδοθεί σε δύο εταιρείες-κολοσσούς. Την Boeing και την Lockheed Martin. Και οι δύο αυτές εταιρείες έχουν απορροφήσει το σύνολο σχεδόν των άλλοτε κραταιών κατασκευαστών αεροσκαφών στις ΗΠΑ τα τελευταία 25 χρόνια.
Η επικέντρωση των διαδικασιών έρευνας, ανάπτυξης και παραγωγής, επέτρεψε σημαντικές οικονομίες κλίμακας, μέσω εξοικονόμησης πόρων και χρόνου. Από την άλλη πλευρά όμως, έφερε στην επιφάνεια και προβλήματα. Ένα από το μεγαλύτερα είναι η γιγάντωση των δύο αυτών εταιρειών και η κατά συνέπεια κατακόρυφη αύξηση της επιρροής τους στα πολιτικά δρώμενα της χώρας. Και σε πολλούς άλλους τομείς.
Εταιρείες αυτού του μεγέθους, απασχολούν εκατοντάδες-χιλιάδες εργαζομένων και μπορούν να ασκήσουν φοβερή πίεση σε οποιαδήποτε κυβέρνηση. Παράλληλα, επιρροή ασκούν και μεγάλα μέσα μαζικής ενημέρωσης, μεταφέροντας και σε αυτό το πεδίο τον τύπου “παιγνίου μηδενικού αθροίσματος” (zero-sum game) ανταγωνισμό τους. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Χρειάζεται επομένως πολύ μεγάλη προσοχή στην εξαγωγή συμπερασμάτων, αναφορικά με το τι ισχύει και τι όχι…
Και κάτι ακόμα: Προς το παρόν τα προβλήματα του F-35 “ανήκουν” στις ΗΠΑ και τις χώρες που έχουν εμπλακεί στο πρόγραμμα ανάπτυξής του. Δεν ανήκουν στην Ελλάδα. Που μπορεί σε αντίθεση με ό,τι έπραξε στο παρελθόν, να συμπεριφερθεί ορθολογικά και εκμεταλλευόμενη την εξαιρετική συγκυρία για τα δικά της συμφέροντα, να διαπραγματευθεί ΤΩΡΑ -που ο κατασκευαστής τελεί υπό πίεση- τους όρους εισαγωγής της στο πρόγραμμα, αποσπώντας σημαντικό βιομηχανικό έργο…
Οι πρόσφατες εξελίξεις
Σε πρόσφατη ανάλυση του DP αναφερόταν ότι η Αεροπορία των ΗΠΑ, εξετάζει σοβαρά πλέον την αντικατάσταση μέρους των F-35 που σχεδιάζει να παραγγείλει συνολικά, από F-16 νέας κατασκευής. Λίγες ημέρες αργότερα ο αρχηγός της USAF, Πτέραρχος Charles Q. Brown, σε συνέντευξή του αποκάλυψε ότι εξετάζεται και το ενδεχόμενο ανάπτυξης ενός εντελώς νέου μαχητικού μεταξύ 4,5 και 5ης γενιάς, όπως το αποκάλεσε (κάτι σαν το νοτιοκορεατικό KF-X… ή μήπως και το ιαπωνικό;). Διευκρινίζοντας παράλληλα ότι η ανάπτυξη του 6ης γενιάς NGAD, θα συνεχιστεί.
Η ανάπτυξη ενός νέου τακτικού μαχητικού, αντί της παραγωγής νέων εκδόσεων του F-16, προς αντικατάσταση παλαιών μαχητικών της USAF, με στόχο τη μείωση του μέσου όρου ηλικίας των 28 ετών, εξετάζεται υπό το πρίσμα της υιοθέτησης ενός αεροσκάφους που θα εξασφαλίσει μεγαλύτερα περιθώρια μελλοντικών αναβαθμίσεων μέσω της ενσωμάτωσης λογισμικού με λειτουργίες τεχνητής νοημοσύνης και φυσικά νέου εξοπλισμού αποστολής και συστημάτων.
Όλα αυτά αναφέρθηκαν ως εξεταζόμενες εναλλακτικές στο F-35. Το μεγαλύτερο πρόβλημα της USAF όπως αναφέρθηκε από τον αρχηγό της, εντοπίζεται στο υψηλό κόστος της επιχειρησιακής εκμετάλλευσης του μαχητικού. Διευκρινίστηκε ότι ενώ η τιμή ανά μονάδα έχει μειωθεί σημαντικά, το κόστος ανά ώρα πτήσης είναι ανασταλτικός παράγοντας για την μαζικού χαρακτήρα καθημερινή αξιοποίηση του Lightning II.
Αυτό εκτιμάται ότι εννοούσε με τη φράση “δεν μπορείς να χρησιμοποιείς μία Ferrari για να πηγαίνεις στη δουλειά σου καθημερινά, παρά μόνο τις Κυριακές”. Εξέφρασε γλαφυρά τον προβληματισμό, όμως χρησιμοποίησε τον όρο “Ferrari” που έχει τη σημασία του.
Σημασία έχει όμως και το “Κυριακές”. Στα… ελληνικά θα πρέπει να μεταφραστεί, “δεν θα το πάρεις για να αναχαιτίζεις καθημερινά Τούρκους στο Αιγαίο”! Γι’ αυτή τη δουλειά έχεις τα υπόλοιπα να σου κάνουν τη δουλειά με κλάσμα του κόστους.
Από εκεί και πέρα επιβαρυντικά λειτούργησαν και οι περαιτέρω καθυστερήσεις στο πρόγραμμα, σε συνδυασμό βέβαια με τις υπερβάσεις προϋπολογισθέντος κόστους. Ας δούμε επιγραμματικά τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας:
– Από τις 873 συνολικά παρατηρήσεις που είχαν καταγραφεί ως προβλήματα διαφόρων κατηγοριών (μικρής ή μεγάλης σημασίας) εντός του 2019, μόλις δύο αποκαταστάθηκαν το 2020. Οι 871 παραμένουν ανοικτές. Στο ζήτημα αυτό είχαμε αναφερθεί αναλυτικά παλιότερα, εστιάζοντας στις ζωτικής σημασίας για το πρόγραμμα, παρατηρήσεις Κατηγορίας 1 (13 συνολικά).
– Το κακό είναι ότι στο διάστημα που μεσολάβησε, ήρθαν να προστεθούν και άλλα, στη μακροχρόνια πλέον, διαδικασία ολοκλήρωσης της ανάπτυξης του F-35. Ως σημαντικότερο καταγράφεται η περιορισμένη διαθεσιμότητα του κινητήρα F135 της Pratt & Whitney, που προκλήθηκε από την ανάγκη πρόσθετων, μη προγραμματισμένων επιθεωρήσεων.
Αιτία τους η εμφάνιση ρωγμών στα πτερύγια του στροβίλου (turbine) στο θερμό τμήμα (hot section) του κινητήρα. Η διερεύνηση αποκάλυψε ότι η επικάλυψη των πτερυγίων αυτού του τμήματος υπερθερμαίνεται σε παρατεταμένη λειτουργία του κινητήρα σε υψηλά στοιχεία, με αποτέλεσμα την πρόκληση των ρωγμών.
– Πρόκειται για διαδικασία που αυξάνει περαιτέρω το κόστος υποστήριξης του F-35 και κατ΄ επέκταση το ήδη υψηλό κόστος ανά ώρα πτήσης για μονοκινητήριο αεροπλάνο. Στα αρχικά στάδια του προγράμματος F-35, το κόστος αυτό είχε υπολογιστεί στα 31.000 δολάρια, έναντι των 7.700 μόλις δολαρίων του F-16!
Εδώ και χρόνια δε, είναι διαμορφωμένο σε επίπεδα άνω των 36.000 δολαρίων, με πολλές πηγές να κάνουν λόγο για 40.000+ δολάρια. Χωρίς να μειώνεται. Η Lockheed Martin έχει δεσμευθεί για τη μείωση του κόστους ανά ώρα πτήσης στα 25.000 δολάρια, υπό την προϋπόθεση ότι θα αναλάβει η ίδια κατά αποκλειστικότητα την υποστήριξη του τύπου.
– Υπενθυμίζεται ότι το 2011 τερματίστηκε οριστικά η εξέλιξη δεύτερου, εναλλακτικού κινητήρα για το F-35, τακτική που είχε υιοθετηθεί με μεγάλη επιτυχία στην περίπτωση των F-15 και F-16. Το ειρωνικό στοιχείο της ιστορίας, είναι ότι ο F-136, προϊόν της συνεργασίας των General Electric και Rolls Royce, ματαιώθηκε για λόγους περιορισμού του κόστους του προγράμματος! Κάθε κινητήρας F-135 στοιχίζει περί τα 10,8 εκατομμύρια δολάρια για τις εκδόσεις συμβατικής απο/προσγείωσης (F-35A/C) και 24 περίπου εκατομμύρια δολάρια για το STOVL F-35B.
– Σε ό,τι αφορά στα προβλήματα λογισμικού των συστημάτων του μαχητικού, το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ ζήτησε τη συνδρομή τριών μεγάλων πανεπιστημίων της χώρας για την επίλυσή τους, ενώ η Αεροπορία των ΗΠΑ έχει εμπλακεί ενεργά στη διαδικασία ανάπτυξης και εγκατάστασης του νέου συστήματος διάγνωσης βλαβών και υποστήριξης ODIN (Operational Data Integrated Network) προς αντικατάσταση του παλαιότερου ALIS (Autonomic Logistics Information System).
Δεν είναι μόνο το νέο προηγμένο λογισμικό του ODIN που διασφαλίζει απρόσκοπτη λειτουργία. Ο εξοπλισμός του παλαιού ALIS (σχεδιάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2000) περιλαμβάνει servers βάρους 400 περίπου κιλών και διαστάσεων 1,80 μέτρων ύψους, που απαιτούν και πρόσθετες μονάδες παροχής ενέργειας για την ασφαλή λειτουργία τους. Ο αντίστοιχος εξοπλισμός του ODIN, περιορίζεται σε δύο βαλίτσες βάρους 35 περίπου κιλών έκαστη!
Τι πραγματικά ισχύει
Η ανάπτυξη της έκδοσης πλήρους επιχειρησιακή ικανότητας (FOC – Full Operational Capability), Block 4, του F-35 Lightning II, παραμένει ζητούμενο όχι μόνο για τους Αμερικανούς, αλλά για όλους τους χρήστες του. Και είναι μία διαδικασία που υπό τις καλύτερες των προϋποθέσεων, θα ολοκληρωθεί εντός της διετίας 2025-2026.
Δεν είναι λίγες οι αμερικανικές πηγές που εδώ και χρόνια μέσω των εκθέσεων του GAO, τονίζουν τη βεβαιότητα των υπερκοστολογήσεων και σε αυτό το -τελικό- στάδιο. Που κοστολογείται από 13,6 δισεκατομμύρια δολάρια, μέχρι 16 δισεκατομμύρια δολάρια περιλαμβάνοντας και την αναβάθμιση στο επίπεδο Block 4, όλων των μονάδων που έχουν παραδοθεί. Φυσικά υπήρξαν και δημοσιεύματα που αναφέρονται στην ανωτερότητα και τα επιχειρησιακά πλεονεκτήματα του F-35. Οπότε κάπου εδώ ερχόμαστε στο δια ταύτα…
Το πρόγραμμα F-35 ΔΕΝ πρόκειται να ματαιωθεί. Η ανάπτυξη νέου ή νέων μαχητικών που θα λειτουργήσουν ως φθηνότερα στην αγορά και τη χρήση, υποκατάστατα, ΔΕΝ θα είναι δωρεάν. Θα έχει κόστος σε χρόνο και χρήμα. Η λογική επομένως λέει ότι αργά ή γρήγορα οι ΗΠΑ, ακόμη και αν χρειαστεί να “κόψουν” μονάδες παραγωγής από τις ένοπλες δυνάμεις τους, προκειμένου να καλύψουν το πρόσθετο κόστος ανάπτυξης του F-35, θα το κάνουν.
Για όποιον παρακολουθεί το πρόγραμμα, τα προβλήματα του F-35 δεν προέκυψαν τώρα. Είναι παλιά ιστορία που έχει τις ρίζες της στον τρόπο (μέθοδο…) με τον οποίο το υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ (Πεντάγωνο) συμφώνησε να υλοποιηθεί το πρόγραμμα ανάπτυξης και δοκιμών του αεροσκάφους. Ονομάζεται “concurrency” και θα αναφερθούμε ξεχωριστά σε μελλοντικό άρθρο.
Αυτό που έχει σημασία τώρα είναι ότι οι Αμερικανοί ΔΕΝ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ να πετάξουν στον κάλαθο των αχρήστων μία τόσο μεγάλη (τη μεγαλύτερη στην ιστορία τους) επένδυση σε τακτικό οπλικό σύστημα. Απλά θα αναζητήσουν περισσότερους εξαγωγικούς χρήστες, για να καλύψουν το κενό που θα δημιουργηθεί στην παραγωγή. ΑΥΤΟ ακριβώς είναι που καλείται να εκμεταλλευτεί η Ελλάδα, μεταξύ άλλων… Και σε αυτό θα επανέλθουμε πολύ πολύ σύντομα.