Η σκέψη ως συνάρτηση του χρόνου

mleonascimento0 / pixabay

Είναι νομίζω γνωστό, στους συμπολίτες μας, στην πλειονότητά τους, αν όχι σε όλους, το απόφθεγμα του Γάλλου φιλόσοφου και Μαθηματικού επιστήμονα του 17ου αιώνα, Ρενέ Ντεκάρτ : «Σκέπτομαι άρα υπάρχω». Δυστυχώς όμως δεν ισχύει και το αντίστροφο, γιατί άνθρωποι υπάρχουν πάρα πολλοί, αλλά είναι λίγοι εκείνοι που σκέπτονται. Και όταν αναφέρουμε εδώ τη λέξη «σκέψη», εννοούμε βέβαια την κριτική σκέψη, εκείνη που προκαλεί τον προβληματισμό.

Ο φιλόσοφος αυτός, είναι περισσότερο γνωστός στη χώρα μας με το όνομα «Καρτέσιος», εσφαλμένως βέβαια, ως προς την προφορά του, γιατί στα Λατινικά προφέρεται «Καρτέζιους». Το απόφθεγμά του αυτό, που προαναφέρθηκε, έχει μεγάλη φιλοσοφική αξία, γιατί ανατρέπει αυτές τις παρωχημένες αντιλήψεις για τη σκέψη, που υφίστανται δυστυχώς, σε ένα μεγάλο ποσοστό του ανθρώπινου πληθυσμού, ακόμη και σήμερα, παρόλη την αλματώδη ανάπτυξη της επιστήμης. Αυτό όμως, είναι ένα άλλο μεγάλο θέμα και ο χώρος αυτός εδώ δεν επιτρέπει την πλήρη ανάπτυξή του.

Ο Καρτέζιος λοιπόν ασχολήθηκε με την σύνδεση της σκέψης με την ύπαρξη, ενώ εμείς θα ασχοληθούμε εδώ με την σύνδεσή της με τον χρόνο, σε δύο διαφορετικές περιπτώσεις, τόσο με εκείνη, που η σκέψη συνδέεται με τον χρόνο, μέσω της ηλικίας του ανθρώπου, όσο και με την άλλη, που συνδέει τη σκέψη του ανθρώπου με τα γεγονότα που του έχουν συμβεί στο παρελθόν, που του συμβαίνουν στο παρόν και που ενδέχεται να του συμβούν στο μέλλον.

Στην πρώτη περίπτωση, θα παρακολουθήσουμε την ζωή ενός τυχαίου ανθρώπου, από την ηλικία των δεκαοκτώ ετών, που συμπίπτει συνήθως με την αποφοίτησή του από το Λύκειο, μέχρι την ηλικία των ογδόντα ετών. Είναι λογικό, ο άνθρωπός αυτός, μέσα σ’ αυτό το μεγάλο χρονικό διάστημα της ζωής του να έχει αποκτήσει μία τεράστια πείρα και πολλές άλλες πρόσθετες γνώσεις . Συνεπώς, η σκέψη του θα είναι ασφαλώς περισσότερο ορθολογική στα ογδόντα του, παρά στα δεκαοκτώ του χρόνια. Άρα λοιπόν, υφίσταται εδώ μία ευθεία συνάρτηση της σκέψης με τον χρόνο, δηλαδή όσο αυξάνεται ο χρόνος, βελτιώνεται και η σκέψη, με την προϋπόθεση βέβαια ότι, ο εγκέφαλός του δεν θα έχει υποστεί καμία αλλοίωση, λόγω της ηλικίας του, διαφορετικά, η συνάρτηση αυτή, από ευθεία γίνεται αντίστροφη.

Στη δεύτερη περίπτωση, κάθε ένας άνθρωπος, στη νεαρή του ηλικία, σκέπτεται περισσότερο τα γεγονότα του παρόντος, που συνδέονται με την ζωή του και πολύ λιγότερο εκείνα που συνέβησαν στο παρελθόν και αυτά που ενδέχεται να του συμβούν στο μέλλον. Αυτό συμβαίνει, επειδή το μεν παρελθόν του είναι χρονικώς μικρό και δεν τον διεγείρει για να του προκαλέσει πολλές αναμνήσεις, το δε μέλλον βρίσκεται πολύ μακριά του, για να του προκαλέσει υπαρξιακές ανησυχίες.

Όσο όμως μεγαλώνει ο άνθρωπος αυτός, όχι μόνον δεν ασχολείται με τις αναμνήσεις, αλλά εντείνει το ενδιαφέρον του για το παρόν και για τα γεγονότα που ενδέχεται να συμβούν στο μέλλον και να του μεταβάλουν την πορεία της ζωής του. Όταν όμως φθάσει σε μια προχωρημένη ηλικία και έχει πια παροπλιστεί εργασιακά, ενδέχεται να ζει κυριολεκτικά μόνο με τις αναμνήσεις του, αν δεν έχει προνοήσει να αποκτήσει εγκαίρως άλλα ενδιαφέροντα. Και θα είναι δυστυχής και αν ακόμα υπήρξε σε όλη του τη ζωή ευτυχής και οι αναμνήσεις του ευχάριστες, γιατί ενδέχεται τότε να τον απασχολήσει ακόμη περισσότερο και η σκέψη του επικείμενου θανάτου.

Αιμίλιος Κομίνης Διπλωματούχος ηλεκτρολόγος μηχανικός