Από: ΣΗΜΕΡΙΝΗ - Δρ Λάμπρος Γ. Καούλλας
Η «Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης» («Kanal İstanbul») είναι ένα ακόμη μεγαλεπήβολο σχέδιο του Recep Tayyip Erdoğan με τεράστιες οικολογικές, οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις, πέραν από αυτές που ανέπτυξαν οι απόστρατοι αξιωματικοί σε σχέση με τις διεθνείς συνθήκες.
Απόστρατοι ναύαρχοι, ανάμεσά τους κι ο «πατέρας» της Γαλάζιας Πατρίδας, Cem Gürdeniz, συνελήφθησαν χθες μετά από δήλωση εκατόν και πλέον απόστρατων αξιωματικών του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού κατά του προγράμματος. Οι στρατιωτικοί άσκησαν κριτική κατά των σχεδίων της κυβέρνησης για τη διάνοιξη της «Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης», προειδοποιώντας πως αυτό ίσως ανατρέψει τη διεθνή Συνθήκη του Μοντρέ για τα Στενά του Βοσπόρου.
Η κυβέρνηση Erdoğan χαρακτήρισε την κριτική «σιωπηρό πραξικόπημα», ενώ ξεκίνησε εισαγγελική έρευνα κατά των αξιωματικών.
Η ιδέα όμως δεν είναι καινούργια. Τέτοιες ιδέες ανέπτυξαν και Οθωμανοί Σουλτάνοι, πράγμα που προσθέτει την σχεδιαζόμενη διώρυγα στα γενικότερα νεοοθωμανικά και παντουρανικά οράματα του Τούρκου Προέδρου.
Τουρκικές εφημερίδες δημοσιεύουν ήδη χάρτες των σχεδίων της διώρυγας «Kanal İstanbul» μαζί με τα σχετικά αναπτυξιακά έργα.
Το «τρελό σχέδιο» του Τούρκου Προέδρου
Στα δυτικά της Κωνσταντινούπολης, μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της Προποντίδας ή Θάλασσας του Μαρμαρά υπάρχει ένα πλούσιο οικοσύστημα με δάση, αγροκτήματα, έλη και αρχαίους οικισμούς.
Ακολουθώντας μια καμπύλη γραμμή από βορρά προς νότο συνδέεται η Λίμνη των Δέρκων (Terkos ή Targus ή Durusu στα τουρκικά), με τον χείμαρρο Sazlıdere και το συνδεδεμένο φράγμα του και μετά με τη λιμνοθάλασσα Küçükçekmece κοντά στην αρχαία ελληνική πόλη της Βαθονείας. Αυτοί οι υδάτινοι πόροι είναι κρίσιμοι για τα αποδημητικά πουλιά αλλά και τους κάτοικους της Πόλης.
Την
ίδια πορεία όμως θα ακολουθήσει και το «Kanal İstanbul». Σύμφωνα με την
«Guardian» (17/02/2020), αυτό το υπερ-έργο υποδομής θα στοιχίσει $12,6
δισεκατομμύρια και ο Erdoğan το χαρακτήρισε ως το «τρελό πρόγραμμα» του
όταν ανέφερε για πρώτη φορά την ιδέα πριν δέκα χρόνια, το 2011.
Το σχέδιο για τη δημιουργία της διώρυγας εγκρίθηκε μόλις τον περασμένο μήνα από το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Αστικοποίησης της Τουρκίας. Το μήκος του θα είναι 45 χιλιόμετρα και θα ενώσει την Μαύρη Θάλασσα με τον Μαρμαρά και θα είναι παράλληλο του φυσικού πορθμού του Βοσπόρου που ήδη κόβει στην μέση το κέντρο της Κωνσταντινούπολης.
Περίπου 48,000 πλοία περνούν τα Στενά του Βοσπόρου κάθε χρόνο και στόχος της νέας διώρυγας είναι να μειωθεί η υδάτινη κυκλοφορία μέσα από την Πόλη.
Το σχέδιο είχε παγώσει το 2018 λόγω της κατάρρευσης της τουρκικής λίρας και η αναθέρμανσή του προκάλεσε αντιδράσεις για τις οικολογικές επιπτώσεις, καθώς και για το κόστος που αναμένεται να ξεφύγει κατά πολύ των προβλέψεων.
Οθωμανική φαντασίωση
Η
ιδέα για ένα γιγαντιαίο, τεχνητό κανάλι για την Κωνσταντινούπολη δεν
είναι καινούργια. Σύμφωνα με το «BBC» (20/08/2013), η ιδέα εμφανίστηκε
τουλάχιστον 7 φορές κατά τους οθωμανικούς χρόνους. Η πρώτη πρόταση έγινε
από τον ίδιο τον Σουλεϊμάν Α' τον Μεγαλοπρεπή, που βασίλευσε μεταξύ
1520 και 1568. Ο Σουλεϊμάν ήθελε να δημιουργία ένα δεύτερο στενό για να
μπορούν να ξεκουράζονται τα καλοκαίρια οι πλούσιοι πασάδες και η ελίτ
που ήθελαν να αποφύγουν την αφόρητη ζέστη των πυκνοκατοικημένων λόφων
της Πόλης.
Η ιδέα ενός «δεύτερου Βοσπόρου» απασχόλησε πολλούς Σουλτάνους αλλά λόγω οικονομικών και άλλων τεχνικών δυσχερειών το πρόγραμμα δεν προχώρησε ποτέ.
Ο Erdoğan, όταν ανακοίνωσε το «τρελό σχέδιό» του -όπως ο ίδιος το χαρακτήρισε- το 2011 το συνέδεσε με το όραμα της τουρκικής και οθωμανικής δόξας. Ανέφερε τότε πως ήθελε να το τελειώσει το 2023, με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων από τη δημιουργία του σύγχρονου τουρκικού έθνους-κράτους.
Όνειρο του, όπως ανέφερε τότε, είναι η Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης να ξεπεράσει την διώρυγα του Παναμά και της Κορίνθου.
Οικολογική καταστροφή, αλατότητα θαλασσών & αποδημητικά πουλιά
Οι επικριτές του σχεδίου, που περιλαμβάνουν τον Δήμαρχο Κωνσταντινούπολης Ekrem İmamoğlu του αντιπολιτευόμενου σοσιαλ-κεμαλικού CHP, προειδοποιούν για το μεγάλο περιβαλλοντικό κόστος, συμπεριλαμβανομένης της Θάλασσας του Μαρμαρά καθώς υπάρχει μια ευαίσθητη ισορροπία μεταξύ αυτής και της Μαύρης Θάλασσας, που ενώνονται μέσω Βοσπόρου. Ο Δήμαρχος ξεκίνησε εκστρατεία κατά της διώρυγας και ο Δήμος προσπαθεί με νομικά μέσα να παύσει την κατασκευή της.
«Η αλατότητα της Μαύρης Θάλασσας είναι
λιγότερη από αυτή της Θάλασσας του Μαρμαρά και το οραγνικό περιεχόμενο
της Μαύρης Θάλασσας είναι περισσότερο από του Μαρμαρά», αναφέρει ο
Cevahir Efe Akçelik, γραμματέας της Ένωσης Επιμελητηρίων Τούρκων
Μηχανικών & Αρχιτεκτόνων της Κωνσταντινούπολης στην στη «Guardian».
«Ή κανάλι, ή Κωνσταντινούπολη», αναφέρει το πανό των οικολόγων ακτιβιστών που εναντιώνονται στο σχέδιο
Η Μαύρη Θάλασσα είναι 50 εκατοστά ψηλότερη από αυτή του Μαρμαρά, έτσι η πυκνότητα του άλατος θα αλλάξει αν τα δύο συνδεθούν μέσω του καναλιού. Πέραν αυτού, η ροή των κυτταρικών οργανισμών στον Μαρμαρά θα προκαλέσει κατανάλωση επιπλέον οξυγόνου, σημειώνει η αγγλική εφημερίδα.
Αυτή η απώλεια οξυγόνου μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία θειικού αερίου από τα βακτήρια και άλλους οργανισμούς και η μυρωδιά -που μοιάζει με σάπια αυγά- να εξαπλωθεί σε όλη την Κωνσταντινούπολη. Επιπλέον, υπάρχουν ανησυχίες ότι μπορεί να εξαλειφθεί εντελώς η ζωή στον Μαρμαρά.
Τούρκοι ωκεανογράφοι προειδοποιούν πως σε 30 χρόνια μπορεί να μην υπάρχει καθόλου οξυγόνο μέσα στη Θάλασσα του Μαρμαρά και γι' αυτό κρίνουν το πρόγραμμα ως επικίνδυνο.
Σε σχέση με τη λιμνοθάλασσα Küçükçekmece, σημειώνεται στη «Guardian» ότι εκατοντάδες είδη μπορεί να εξαφανιστούν καθώς αυτή αποτελεί σταθμό για αποδημητικά πουλιά όπως ερωδιούς, αετούς και φλαμίγκο. Αυτά τα πτηνά χρησιμοποιούν την λιμνοθάλασσα για να γεννούν τα αυγά τους.
Οι τουρκικές αρχές εξέτασαν τις ανησυχίες και δεν διέβλεψαν κάποιο πρόβλημα με το πρόγραμμα. Κάλεσαν μάλιστα σε δημόσια διαβούλευση για αυτό αλλά παρά το ότι 70,000 άτομα υπέγραψαν εναντίον του, το Υπουργείο Περιβάλλοντος προχώρησε στην έγκρισή του τον Ιανουάριο.
Η Deniz Bayram, διευθύντρια του μεσογειακού τμήματος της Greenpeace, ανέφερε στην «Guardian» πως η Κωνσταντινούπολη είναι από τις πιο σημαντικές και μοναδικές πόλεις στον κόσμο και θα καταστραφεί με αυτό το απρόβλεπτο πρόγραμμα. Η Greenpeace έχει υποβάλει και η ίδια τη δική της ένσταση κατά της «Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης».
Υδροδότηση Πόλης
Ο σχεδιασμός της διώρυγας απειλεί επίσης τους πόρους του γλυκού νερού. Η Λίμνη των Δέρκων και το φράγμα του Σαζλίντερε παρέχουν το 1/4 του πόσιμου νερού της Πόλης. Η Λίμνη είναι το σύμβολο της υδατοπρομήθειας του Βυζαντίου από τους αρχαίους χρόνους, αφού από εκεί αντλούσε το πόσιμό της νερό η πόλη.
Αν χαθούν, μέσα από τη διασύνδεσή τους με
την σχεδιαζόμενη διώρυγα, κινδυνεύει η ευρωπαϊκή πλευρά της
Κωνσταντινούπολης να μείνει χωρίς εναλλακτικές πηγές πόσιμου νερού. Η
κυβέρνηση θα αναγκαστεί να αντλεί νερό από τον Ποταμό Σαγγάριο από την
ασιατική πλευρά και σε μεγάλη πλέον απόσταση, με υψηλό κόστος και
επιπλέον υγειονομικούς κινδύνους.
Νέα πόλη δίπλα στην Πόλη;
Επικριτές του σχεδίου αναφέρουν πως στην πραγματικότητα έχει μειωθεί η κυκλοφορία από τα Στενά του Βοσπόρου τα τελευταία δέκα χρόνια, λόγω της κατασκευής νέων αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου που μείωσαν την εξάρτηση σε πλοία και τάνκερ.
Ο Akçelik πιστεύει πως ο πραγματικός
μακροπρόθεσμος στόχος της διώρυγας δεν είναι η μείωση της υδάτινης
κυκλοφορίας, αλλά η δημιουργία ενός μεγάλου έργου υποδομής βόρεια της
Κωνσταντινούπολης με στόχο την ανάπτυξη. «Η κύρια ιδέα είναι η
δημιουργία μιας νέας πόλης στην βόρεια Κωνσταντινούπολη», ανέφερε στην
«Guardian».
Ο Gürkan Akgün, επικεφαλής του τμήματος χωροταξίας και αστικοποίησης του Δήμου Κωνσταντινουπόλεως, πιστεύει ότι τα νέα έργα, πέραν από την επίδραση σε θάλασσες και λίμνες, θα επιβαρύνουν και άλλο το οικοσύστημα της περιοχής. «Τα εργοτάξια που θα δημιουργηθούν γύρω από αυτο θα το μετατρέψουν σε ένα νησί αστικής θερμότητας, αλλάζοντας τη θερμοκρασία, την υγρασία, την εξάτιμηση και τα συστήματα ανέμων σε ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα», ανέφερε.
«Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά τα σημεία, καθίσταται σαφέστερο το τι είδους περιβαλλοντική καταστροφή αντιμετωπίζουμε», πρόσθεσε.
