«Έχω κάνει όλους τους υπολογισμούς. Η μοίρα θα κάνει τους υπόλοιπους». Αυτό που ξεστόμισε ο ίδιος ο Ναπολέων Βοναπάρτης το 1815, τελικά αποδείχθηκε όντως το κληροδότημά του στη Γαλλία: μια πολιτική και στρατιωτική υστεροφημία που, καίτοι αμφιλεγόμενη,
κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι παραμένει πολύ έντονη στη χώρα του
μέχρι και σήμερα, ακριβώς 200 χρόνια μετά τον θάνατό του σε ηλικία μόλις
51 ετών.
rputs / pixabay
Από: newsbeast.gr
Όπως σημειώνει μάλιστα σχετικό άρθρο της DW, η κληρονομία του Ναπολέοντα διχάζει την Γαλλία. «Επικριτές τον αποκαλούν “δικτάτορα”, ο οποίος σφετερίστηκε την εξουσία και διερωτώνται προς τι μια εκδήλωση μνήμης. Όμως. για πολλούς Γάλλους, ο Ναπολέων είναι ο άνθρωπος, ο οποίος έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης Γαλλίας με τον Αστικό Κώδικα, τις εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια και την Εθνική Τράπεζα της Γαλλίας. Για άλλους πάλι ο Ναπολέων είναι ο “νεκροθάφτης” της γαλλικής επανάστασης ακυρώνοντας κεκτημένα, όπως η κατάργηση της δουλείας στα υπερπόντια εδάφη της Γαλλίας. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ο Ναπολέων δεν είναι ήρωας, ο οποίος πρέπει να τιμηθεί. Σε αντίθεση, το Ίδρυμα Μνήμης για τη Δουλεία στη Γαλλία τηρεί πιο μετριοπαθή στάση και τονίζει ότι χωρίς τον Ναπολέοντα δεν μπορεί να νοηθεί η γαλλική ιστορία. Ο πρόεδρος του ιδρύματος και πρώην πρωθυπουργός Ζαν Μαρκ Ερό θεωρεί ωστόσο ότι θα πρέπει να μελετηθούν και οι σκοτεινές σελίδες της γαλλικής ιστορίας: «Ευχόμαστε κατά τη διάρκεια της επετείου των 200 ετών να συζητηθούν όλα τα ζητήματα. Ακόμα και τα επώδυνα».
Η Ιστορία πάντως το έχει γράψει και δεν το ξεγράφει: ο Βοναπάρτης, ο «Μικρός Δεκανέας» όπως ήταν το παρατσούκλι του, υπήρξε ένας χαρισματικός ηγέτης, ένας κορυφαίος στρατηγός και ένας εξαιρετικός διπλωμάτης που κατάφερε να οδηγήσει τα γαλλικά στρατεύματα στην κατάκτηση ενός μεγάλου μέρους της ευρωπαϊκής ηπείρου πριν τον σταματήσει αφενός ο βαρύς χειμώνας στην εκστρατεία του για την κατάληψη της Ρωσίας (1812) και αφετέρου, τρία χρόνια μετά, το Βατερλό (του).
Η γέννηση και η ανέλιξη
Ο Ναπολέων Βοναπάρτης γεννήθηκε στις 15 Αυγούστου του 1769 στην Κορσική της Γαλλίας ως το τέταρτο παιδί του ιταλικής καταγωγής δικηγόρου Κάρλο Μπουοναπάρτε και της συζύγου του Λετίτσια Ραμολίνο.
Ο Ναπολέων φοίτησε σε μια όχι τόσο γνωστή στρατιωτική ακαδημία της Γαλλίας και κατόπιν στη Σχολή Πολέμου των Παρισίων. Αποφοίτησε ως υπολοχαγός του πυροβολικού, και το 1796 πήρε επιτέλους τη θέση που τόσο αποζητούσε, ως διοικητής της Στρατιάς της Ιταλίας.
Η δύναμη των 30.000 αντρών ήταν ωστόσο παραμελημένη από το καθεστώς και ο Βοναπάρτης σύντομα θα έδειχνε τις οργανωτικές αρετές του, αλλάζοντας άρδην το αγωνιστικό πνεύμα των στρατιωτών του με αποτέλεσμα η Στρατιά της Ιταλίας να κάνει μια σειρά από εντυπωσιακές νίκες κατά των Αυστριακών στην Ιταλία, που όχι μόνο επέκτειναν τη γαλλική κυριαρχία με την κατάκτηση νέων εδαφών, αλλά μετέτρεψαν και τον Βοναπάρτη στον πιο λαμπρό διοικητή του γαλλικού στρατού.
Ο Ναπολέων έβαλε κατόπιν στο στόχαστρο τη Μέση Ανατολή, θέλοντας να υπονομεύσει την ευημερία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, καταλαμβάνοντας την Αίγυπτο και διακόπτοντας έτσι τους εμπορικούς δρόμους Αγγλίας-Ινδίας.
Ωστόσο, την 1η Αυγούστου 1798, ο στόλος του βρετανού ναυάρχου Οράτιου Νέλσον αποδεκάτισε τις δυνάμεις του στη Μάχη του Νείλου, ενώ την ίδια στιγμή Βρετανία, Αυστροουγγαρία, Ρωσία και Οθωμανική Αυτοκρατορία σχημάτισαν νέα συμμαχία κατά της Γαλλίας. Και τότε ο Ναπολέων αναγκάστηκε να στραφεί στο εσωτερικό της χώρας προκειμένου να ορθοποδήσει.
Τον Φεβρουάριο του 1800 ο Ναπολέων ανακοινώνει στον γαλλικό λαό το τέλος της Γαλλικής Επανάστασης, εγκαινιάζοντας έτσι τη Ναπολεόντεια Περίοδο της Γαλλίας (Α’ Γαλλική Αυτοκρατορία), ενώ το 1804 ανακηρύσσεται αυτοκράτορας των Γάλλων, συγκεντρώνοντας πάνω του όλες τις εξουσίες. Και μετά από αυτά, ξεκίνησε τους επεκτατικούς του πολέμους με το βλέμμα του στη Βρετανία κυρίως. Οι Βρετανοί κατάφεραν μια μεγάλη νίκη εναντίον του στη θάλασσα, στο Τραφάλγκαρ το 1805, αναγκάζοντας τον Ναπολέοντα να παραιτηθεί μια και καλή από τις ορέξεις του για την κατάληψη της Αγγλίας.
Αντ’ αυτού, έστρεψε το βλέμμα του κατά της Αυστροουγγαρίας και της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, νικώντας αρχικά τις ενωμένες δυνάμεις τους στο Αούστερλιτζ, ενώ στη συνέχεια αύξησε τα σύνορα της αυτοκρατορίας του σε Ολλανδία, Ιταλία, Σουηδία, Ισπανία και Βεστφαλία.
Μέχρι που ήρθε η καταστροφή, στη Ρωσία το 1812. Οι στρατηγοί του Βοναπάρτη στασίασαν και τον ανάγκασαν σε παραίτηση. Ο Ναπολέων εξορίστηκε στη νήσο Έλβα. Για λίγο μόνο. Τον Φλεβάρη του 1815 κατάφερε να δραπετεύσει και να επιστρέψει (σχεδόν θριαμβικά) στο Παρίσι. Ο θρίαμβος θα κρατούσε για λίγο, καθώς στο Βατερλό, τον Ιούνιο, θα συντριβόταν από τον ενωμένο στρατό Βρετανών και Πρώσων. Ήταν η αρχή του τέλους.
Πιάστηκε από τους Βρετανούς, οι οποίοι τον έστειλαν ξανά σε εξορία στο απομονωμένο νησάκι του Νότιου Ατλαντικού, την Αγία Ελένη. Ήδη από το 1817 είχε ήδη εμφανίσει συμπτώματα έλκους στομάχου και πιθανότατα καρκίνου, ενώ στις αρχές του 1821 ήταν πια κατάκοιτος και καθηλωμένος στο κρεβάτι.
Ο Ναπολέων Βοναπάρτης άφησε την τελευταία του πνοή στις 5 Μαΐου του 1821. Ο βρετανός διοικητής της νήσου δεν επέτρεψε στη σορό του να εγκαταλείψει το νησί και έτσι ο Ναπολέων ενταφιάστηκε τελικά στην Αγία Ελένη σε ένα μνήμα χωρίς όνομα. Στα τέλη του 1840 η σορός του μεταφέρθηκε στη Γαλλία και ενταφιάστηκε στο φημισμένο παρισινό μνημείο Esplanade des Invalides.
Οι αμφιλεγόμενες ελληνικές ρίζες του
Εδώ και πολλές δεκαετίες υπάρχει η θεωρία περί της ελληνικής καταγωγής του Ναπολέοντα και συγκεκριμένα από την Μάνη.
Έχουμε και λέμε λοιπόν: Εκατοντάδες Μανιάτες μεταξύ 1731 – 1775 μεταναστεύουν λόγω του οθωμανικού ζυγού στην πρωτεύουσα της Κορσικής, το Αιάκειο, την ίδια περίοδο που γεννιέται ο Ναπολέων.
Ο πατέρας του, Κάρολος, έχει πολύ στενή φιλία με την οικογένεια της Πανώριας Στεφανοπούλου (Stefanopolis στα γαλλικά), με απευθείας καταγωγή από την Μάνη. Ο ίδιος πεθαίνει στα χέρια της Πανώριας και η κόρη της, Λάουρα Στεφανοπούλου – Ζουνό, γνωστή ως δούκισσα του D’ Abrantes, στα απομνημονεύματά της γράφει χαρακτηριστικά:
«Στο σπίτι του Βοναπάρτη μιλούσαμε Ελληνικά με τον πατέρα του Ναπολέοντα. Ένας πρόγονος του Βοναπάρτη ανήκε στην γενιά των Στεφανοπούλων και έφερε το όνομα Καλόμερος, o οποίος μετανάστευσε από το Αιάκειο στην Τοσκάνη της Ιταλίας. Εκεί το όνομα Καλόμερος πήρε την ιταλική του μορφή και έγινε Buona Parte [σ.σ: Καλό Μέρος].
Η οικογένεια του Ναπολέοντα είχε φιλικές σχέσεις και με άλλες οικογένειες Μανιατών, στο Αιάκειο, ενώ επιπροσθέτως όταν ο Ναπολέων πρωτοπήγε στο Παρίσι για σπουδές τον υποδέχτηκε μια μεγάλη μορφή της ελληνικής κοινότητας στην Κορσική και τη Γαλλία, ο αξιωματικός Δημήτριος Στεφανόπουλος – Κομνηνός, αδελφός της Πανώριας Στεφανοπούλου και επιστήθιος φίλος του Καρόλου Βοναπάρτη.
Μάλιστα, η πρώτη πραγματεία του Ναπολέοντος έφερε τον χαρακτηριστικό τίτλο «Memoires sur l’education des jeunes Maniotes» («Απομνημονεύματα περί της αγωγής των νέων Μανιατών»).
Φυσικά, τίποτα από όλα αυτά δεν έχει αποδειχθεί στην πράξη, οπότε ας κρατάμε μικρό καλάθι σχετικά με τις ελληνικές ρίζες του γάλλου στρατηλάτη.
Δηλητηρίαση από κολόνια, η επικρατέστερη εκδοχή του θανάτου του
Μήπως η εμμονή του Ναπολέοντα με την κολόνια στάθηκε αιτία να πάθει δηλητηρίαση και να πεθάνει;
Μια νέα έρευνα αποκαλύπτει την λατρεία του στρατηλάτη σε ένα συγκεκριμένο άρωμα το οποίο έβαζε καθημερινά πάνω του για να παραμένει φρέσκος και μυρωδάτος. Οι χημικές ουσίες του αρώματος ίσως να μετατράπηκαν σε ένα αργό δηλητήριο που να πότισε τον οργανισμό του και τελικά να τον οδήγησε στον θάνατο.
Όπως αναφέρει σε δημοσίευμα της η Daily Mail, o Παρβέζ Χάρις, καθηγητής βιοιατρικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο De Montfort στο Λέστερ της Βρετανίας, υποστηρίζει ότι υπεύθυνο για τον θάνατο του Ναπολέοντα ήταν το αγαπημένο του άρωμα. Ο Χάρις, μέλος της Βασιλικής Χημικής Εταιρείας της Βρετανίας, μελέτησε ιστορικά αρχεία και διαπίστωσε ότι ο Ναπολέων χρησιμοποιούσε κατά μέσο όρο 36-40 μπουκάλια κολόνιας τον μήνα!
Σε ένα από τα αρχεία, μια από τις γυναίκες που ήταν στην προσωπική υπηρεσία του, λέει ότι ο Ναπολέων χρησιμοποιούσε αποκλειστικά αρώματα eau de cologne και μπορούσε να καταναλώνει έως και 60 μπουκάλια τον μήνα.
Ο Χάρις υποστηρίζει λοιπόν στην θεωρία του ότι για μια περίοδο τουλάχιστον 20 ετών (1795-1815), ο Ναπολέων κάθε φορά που έκανε μπάνιο ή πλενόταν έβαζε κολόνια σε ολόκληρο το σώμα του και κάποιες φορές έριχνε και στο κεφάλι του – ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις έφτιαχνε κάποιο αραιωμένο διάλυμα με την κολόνια και το έπινε, πεπεισμένος ότι η κολόνια έχει ευεργετικά οφέλη στην υγεία.
Αν πράγματι λοιπόν ο στρατηλάτης είχε εκθέσει τον εαυτό του σε τόσο μεγάλες ποσότητες κολόνιας καθημερινά είναι πιθανό ορισμένα συστατικά της, όπως η αιθανόλη, να είχαν διεισδύσει στον οργανισμό του προκαλώντας ορμονικές διαταραχές, όπως γυναικομαστία, έλλειψη τριχών στο σώμα του και απότομη αύξηση του βάρους του.
«Ο Ναπολέων εξέθετε καθημερινά τον εαυτό του σε ποσότητες αιθέριων ελαίων στις οποίες ένας μέσος άνθρωπος εκτίθεται στην διάρκεια ενός έτους. Δηλητηρίαζε σιγά σιγά τον εαυτό του μέσω των υπερβολικών ποσοτήτων κολόνιας που χρησιμοποιούσε», σημειώνει ο Χάρις, καταλήγοντας με νόημα ότι:
«Οι ερευνητές όλα αυτά τα χρόνια επικεντρώθηκαν αποκλειστικά στο γεγονός ότι σε ένα δείγμα από τα μαλλιά του, όταν αυτός ήταν εν ζωή, βρέθηκε αρσενικό αλλά εκείνη την εποχή οι περισσότεροι άνθρωποι είχαν στον οργανισμό τους υψηλά επίπεδα αρσενικού. Αυτό που παράβλεψαν ήταν οι τεράστιες ποσότητες κολόνιας τις οποίες έριχνε στο σώμα του. Βρισκόταν συνεχώς εκτεθειμένος στην κολόνια του και μάλιστα μια φορά την πέρασε κατά λάθος για νερό και έπλυνε το πρόσωπο και τα μάτια του με αυτή. Είναι ξεκάθαρο για μένα ότι το βασικό δηλητήριο που εξόντωσε τον Ναπολέοντα ήταν η κολόνια του».