Από: newsbeast.gr
Αυτή είναι, πάνω κάτω, η υπόθεση της ταινίας «Κυνηγοί της Χαμένης Κιβωτού» (αγγλικά: Raiders of the Lost Ark ή Indiana Jones and the Raiders of the Lost Ark) που βγήκε στις αίθουσες τέτοιες ημέρες πριν ακριβώς 40 χρόνια, το 1981 σε σκηνοθεσία Στίβεν Σπίλμπεργκ, παραγωγή του Λούκας και με πρωταγωνιστή τον Χάρισον Φορντ. Αποτελεί την πρώτη προσθήκη στη σειρά ταινιών Ιντιάνα Τζόουνς και έγινε η μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία της χρονιάς εκείνης με τα συνολικά έσοδα να φτάνουν τα 400 εκατ. δολάρια παγκοσμίως. Απέσπασε εξαιρετικά σχόλια από κοινό και κριτικούς και έλαβε εννέα υποψηφιότητες για Όσκαρ, ανάμεσά τους για Καλύτερη Ταινία και Σκηνοθεσία κερδίζοντας τέσσερα σε τεχνικές κατηγορίες και ένα Ειδικό Όσκαρ για το Μοντάζ Ηχητικών Εφέ. Το 1999 η ταινία επελέγη από τη Βιβλιοθήκη του Αμερικάνικου Κογκρέσου ως τμήμα του Εθνικού Μητρώου Κινηματογράφου ως «πολιτιστικά, ιστορικά και αισθητικά σημαντική».
Η καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία της ταινίας οδήγησε στη δημιουργία τεσσάρων ακόμη ταινιών: Ο Ιντιάνα Τζόουνς και ο Ναός του Χαμένου Θησαυρού (Indiana Jones and the Temple of Doom, 1984), Ο Ιντιάνα Τζόουνς και η Τελευταία Σταυροφορία (Indiana Jones and the Last Crusade, 1989), Ο Ιντιάνα Τζόουνς και το Βασίλειο του Κρυστάλλινου Κρανίου (Indiana Jones and the Kingdom of the Crystal Skull, 2008), ενώ αυτό τον καιρό γυρίζεται η πέμπτη και τελευταία (και ακόμη άτιτλη) ταινία, όλες με τη συμμετοχή των Σπίλμπεργκ, Λούκας και Φορντ.
Φυσικά, όπως λέγαμε για τον Νίκο Γκάλη ότι έβαλε μια μπάλα μπάσκετ στα χέρια του κάθε παιδιού της δεκαετίας του ’80, έτσι και η ερμηνεία του Φορντ στον ρόλο του Ιντιάνα όχι μόνο συνδέθηκε με την αρχαιολογία εν γένει, αλλά ενέπνευσε και πολλά παιδιά της εποχής εκείνης να ακολουθήσουν το (μυθικό και μαγικό, όπως φάνταζε στα μάτια τους) επάγγελμα του αρχαιολόγου, γράφει η Κριστίνα Κιλγκρόουβ στο Smithsonianmag.
«Ακόμα και τον 21ο αιώνα, αρκετοί ξεπερασμένοι μύθοι για την αρχαιολογική πρακτική έχουν αντέξει χάρη στο “φαινόμενο του Ιντιάνα Τζόουνς”», αναφέρει το άρθρο που επικαλείται την συνδρομή επαγγελματιών αρχαιολόγων προκειμένου να βάλει κάποια πράγματα στη σωστή τους θέση και να αποφανθεί αν είναι μύθος ή αλήθεια.
Μύθος 1: Οι περισσότεροι αρχαιολόγοι είναι ισχυρογνώμονες και ξεροκέφαλοι, ακολουθώντας πιστά το όραμά τους και αδιαφορώντας για τα γύρω γύρω. «Οι “Κυνηγοί της Χαμένης Κιβωτού” εκτυλίσσονται στη δεκαετία του ’30, μια εποχή που η συντριπτική πλειοψηφία των αρχαιολόγων ήταν λευκοί και έκαναν του κεφαλιού τους», λέει ο Μπιλ Γουάιτ, καθηγητής Αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ στην Καλιφόρνια. Οπότε δεν προξενεί εντύπωση που στην συγκεκριμένη ταινία «ο Τζόουνς δεν άκουσε τις επιθυμίες και τις συμβουλές των αυτοχθόνων και καταστρατήγησε κάθε είδους επικρατούσα πρακτική για τα νέα αρχαιολογικά ευρήματα, οδηγώντας με πράξεις ή παραλείψεις του στην καταστροφή αρχαιολογικών χώρων αντί για τη συντήρησή τους». Το μόνο σίγουρο είναι ότι από το φανταστικό σύμπαν της ταινίας, πλέον οι εξελίξεις έχουν προχωρήσει ραγδαία: «Η αρχαιολογία σήμερα κυριαρχείται από λευκές γυναίκες», λέει η Αλεξάντρα Τζόουνς, ιδρύτρια της Archaeology in the Community, μιας ΜΚΟ στην περιοχή της Ουάσιγκτον DC.
Μύθος 2: Οι αρχαιολόγοι εργάζονται κυρίως και πρωτίστως σε πανεπιστήμια και μουσεία και δουλεύουν κατά μόνας. Στις ταινίες, ο Ιντιάνα Τζόουνς διδάσκει αρχαιολογία στο (μη υπαρκτό) κολέγιο Μάρσαλ, αν και σήμερα το 90% των αμερικανών αρχαιολόγων εργάζονται στον τομέα της διαχείρισης πολιτιστικών πόρων (CRM) που, καθώς ασχολείται με τους κανονισμούς που διέπουν κτίρια και αρχαιολογικούς χώρους, πρέπει να έχουν αγαστή συνεργασία με τους ντόπιους. Ωστόσο, ο Γουάιτ σημειώνει ότι ο Τζόουνς «δουλεύει μόνος του βοηθούμενος μόνο από μια μικρή ομάδα συνεργατών του ενώ η σχέση του με τους ντόπιους είναι συχνά εχθρική», σε αντίθεση με τον σύγχρονο αρχαιολόγο ο οποίος πρέπει να βασίζεται στη στενή του συνεργασία με την κοινότητα.
Μύθος 3: Η αρχαιολογία λαμβάνει χώρα κυρίως σε τόπους μακρινούς και εξωτικά μέρη και σχεδόν ποτέ μέσα σε πόλεις και σε αστικό τοπίο. «Σήμερα οι αρχαιολόγοι δουλεύουν πολύ πιο κοντά στο σπίτι τους», σημειώνει το άρθρο, προσθέτοντας με νόημα ότι «οι περισσότεροι πλέον αναγνωρίζουν ότι η κατανόηση του παρελθόντος ξεκινά από τις ίδιες μας τις αυλές». Αρχαιολόγοι όπως ο Τέρι Μπροκ του Montpelier Foundation χρησιμοποιούν την έρευνά τους για να αποκρυπτογραφήσουν το παρελθόν του κάθε τόπου -ο Μπροκ, π.χ., ερευνά ενδελεχώς τα ιστορικά αρχεία για τη ζωή στη φυτεία του Τζέιμς Μάντισον στη Βιρτζίνια, τέταρτου προέδρου των ΗΠΑ. Κατά τον Μπροκ, η αγαστή συνεργασία με την ντόπια κοινότητα είναι κομβικής σημασίας επειδή «τα αντικείμενα που ανασκάπτουμε ανήκαν στους προγόνους τους και αποτελούν τον σύνδεσμο της κοινότητας με τους ανθρώπους, που ήταν εκεί πριν από αυτούς».
Μύθος 4: Όλοι οι αρχαιολογικοί θησαυροί ανήκουν σε μουσεία. Ουδέν ψευδέστερον, αποφαίνεται το άρθρο. «Δεν υπάρχει ούτε ένα αρχαιολογικό αντικείμενο που να ανήκει σε μουσείο. Τα αντικείμενα ανήκουν στις κοινότητές τους», επισημαίνεται στο εκτενές αφιέρωμα, που επίσης τονίζει: «Τα περισσότερα μουσεία δεν κάνουν αρκετά για να βοηθήσουν τους επισκέπτες να δουν τις επιρροές τους από την ευρύτερη ποπ κουλτούρα. Όταν μπαίνεις σε μια γκαλερί ή έναν εκθεσιακό χώρο και βλέπεις ένα αντικείμενο να φωτίζεται πάνω σε μια βάση, είναι σαν τον Ιντιάνα στην κλασική εναρκτήρια σκηνή των “Κυνηγών” που πιάνει το κρυστάλλινο κρανίο».
Η ουσία πάντως παραμένει μια και αδιαπραγμάτευτη: πολλοί σημερινοί αρχαιολόγοι, όπως ο ίδιος ο Γουάιτ, είχαν ως παιδικό τους ίνδαλμα τον Ιντιάνα. «Αυτές οι ταινίες είναι μια απόδραση για πολλούς από εμάς, συμπεριλαμβανομένων των αρχαιολόγων. Θέλω οι μη αρχαιολόγοι να γνωρίζουν ότι δεν είναι ακριβώς αυτό που είναι στην πραγματικότητα η αρχαιολογία, αλλά δεν θέλω να χάσουν την αξία τους ως ταινίες φαντασίας, δράσης και περιπέτειας», προσθέτει ο Γουάιτ καταλήγοντας στην εύλογη παραδοχή ότι οι ταινίες του Τζόουνς τον έκαναν να θέλει να γίνει αρχαιολόγος όταν μεγαλώσει.