Μετάφραση: Μ.Στυλιανού
Πρέπει να υπενθυμίζουμε συχνά ότι το θέατρο των διεθνών σχέσεων δεν ξέρει φίλους αλλά μόνο εθνικά συμφέροντα, όποια και αν είναι αυτά. Οι υπηρεσίες πληροφοριών, ως έκφραση αυτών των συμφερόντων, δεν κάνουν απαραίτητα διακρίσεις στη στόχευση του αντικειμένου τους. Οι αποκαλύψεις του Έντουαρντ Σνόουντεν το 2013 σχετικά με την παράνομη και αδικαιολόγητη υποκλοπή επικοινωνιών από την Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ ήταν αποκαλυπτικές σε αυτό το σημείο, αν και απλώς επιβεβαίωσαν αιώνες κατανόησης στην πολιτική: Στους φίλους μας όσο και στους εχθρούς μας έχουμε δυσπιστία.
Έχοντας προβεί σε τόσες πολύτιμες αποκαλύψεις, ο Σνόουντεν μας προετοίμασε για αυτό που θα έπρεπε να θεωρηθεί κοινότυπο, ακόμη και κωμικό. Όπως συνόψισε ο Steven Aftergood της Ομοσπονδίας Αμερικανών Επιστημόνων,«Ο κανόνας είναι ότι όλοι κατασκοπεύουν τους πάντες – εκτός από όταν έχουν μια συμφωνία να μην το κάνουν». Και, σε περίπτωση που αμφέβαλες ότι «μπορεί ακόμα να το κάνουν». Όσον αφορά τις Ηνωμένες Πολιτείες, δεν ήταν ντροπαλός: «Φωτογραφίζουμε και ακούμε ολόκληρο τον κόσμο».
Ολόκληρη η υδρόγειος περιλαμβάνει φυσικά την το κρυφοκοίταγμα στις υποθέσεις των συμμάχων κάποιου. «Ακόμη και μεταξύ φίλων», δήλωσε ένας σοβαρός Charles Kupchan του Πανεπιστημίου Georgetown το 2013, «γίνεται πολλή κατασκοπεία και μέρος αυτής της κατασκοπείας στοχεύει στην εθνική ασφάλεια». Ο Kupchan το βλέπει αυτό ως υπεύθυνη τήρηση βιβλίων. «Υπάρχει πιο κοσμική καθημερινή συλλογή πληροφοριών, η οποία επικεντρώνεται σε πληροφορίες που θα ήταν σχετικές με την αμερικανική κρατική λειτουργία: ποιος είναι πιθανό να είναι ο επόμενος υπουργός Εξωτερικών, ποια είναι η θέση της Γερμανίας στις διαπραγματεύσεις με το Ιράν;»
Ο Σνόουντεν έδειξε πώς η NSA εκμεταλλεύτηκε τη συνεργασία της με διάφορα δίκτυα πληροφοριών για να μπει στην παρακολούθηση διαφόρων συμμάχων. Μία από αυτές τις εταιρικές σχέσεις αφορούσε τη Δανία. Η σχέση με τη Δανική Υπηρεσία Αμυντικών Πληροφοριών (Forsvarets Efterretningstjeneste ή FE), όπως προέκυψε, περιλάμβανε τη διεξαγωγή παρακολούθησης ανώτερων αξιωματούχων στη Σουηδία, τη Νορβηγία, τη Γαλλία και τη Γερμανία. Αυτό λέει πολλά για το πολιτικό πείραμα της Δανίας, ένα μικρό κατεστημένο που αναζητά έναν σχετικό, συνεργατικό σκοπό. Για το σκοπό αυτό, η επιχείρηση FE-NSA συμμετείχε στη χρήση του XKeyscore, ενός λογισμικού εργαλείου που αναπτύχθηκε από την NSA και αποκαλύφθηκε από τον Snowden, το οποίο υποκλέπτει κλήσεις, μηνύματα κειμένου και μηνύματα συνομιλίας που λαμβάνονται και αποστέλλονται από τα τηλέφωνα των υπαλλήλων.
Η αποκάλυψη του 2013 προκάλεσε εσωτερική έρευνα στην Υπηρεσία Αμυντικών Πληροφοριών της Δανίας με την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Dunhammer». Τα πορίσματα της έκθεσης Dunhammer προβλήθηκαν στη συνέχεια σε επιλεκτική μορφή σε μια σειρά δικτύων μέσων ενημέρωσης: Danmarks Radio, NRK, SVT Nyheter, NDR, WDR, Süddeutsche Zeitung και Le Monde.
Όταν του ζητήθηκε να σχολιάσει το θέμα, η υπουργός Άμυνας της Δανίας Trine Bramsen επανέλαβε με έκδηλη βαρεμάρα «ότι αυτή η κυβέρνηση έχει την ίδια στάση με τον πρώην πρωθυπουργό που εκφράστηκε το 2013 και το 2014 – η συστηματική υποκλοπή στενών συμμάχων είναι απαράδεκτη».
Όπως πάντα με τέτοιες αποκαλύψεις, υπάρχει εξαερισμός μεγάλης οργής, προσποίηση έκπληξης και αφελής δυσπιστία. Αυτό έγκειται στο υπόλειμμα της απελπισίας και της λανθασμένης προσδοκίας: η πίστη υπονομεύθηκε και παραβιάστηκε.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο εξοργισμένος ισχυρισμός ότι δεν είχαν ιδέα, ακόμη και μπροστά στις ειδήσεις που ήταν παλιά νέα. Τα πληγωμένα λόγια του Peer Steinbrück για τον γερμανικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα ARD ήταν θυμωμένα αλλά προβαρισμένα για την περίσταση. Ήταν, ισχυρίστηκε ο πρώην υποψήφιος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος για καγκελάριος, «τραγελαφικό ότι οι φιλικές υπηρεσίες πληροφοριών πράγματι ... κατασκοπεύουν κορυφαίους εκπροσώπους.» Αντίθετα, ο Πάτρικ Σένσμπεργκ της επιτροπής εποπτείας των υπηρεσιών πληροφοριών της Γερμανίας, μετά βίας εμόρφασε. Η Δανία, υποθέτει,δεν είχε υποκλέψει σκόπιμα τις επικοινωνίες κορυφαίων πολιτικών. Μια κολακευτική υπόθεση.
Ο υπουργός Ευρώπης της Γαλλίας, Κλεμέν Μπον, παρέμεινε στο σενάριο με τρόπο που στεκόταν, χαρακτηρίζοντας τα ευρήματα «εξαιρετικά σοβαρά», αν και οι απόψεις του θα πρέπει να ληφθούν υπόψη με κυνική επιφύλαξη. Σύμφωνα με τον Beaune, «Πρέπει να δούμε αν οι εταίροι μας στην ΕΕ, οι Δανοί, έχουν διαπράξει λάθη στη συνεργασία τους με τις αμερικανικές υπηρεσίες». Αλλά αυτό ήρθε με μια σύντομη, ακόμη και κωμική επιφύλαξη. «Μεταξύ συμμάχων, πρέπει να υπάρχει εμπιστοσύνη, μια ελάχιστη συνεργασία». Σαφώς αυτή η «ελάχιστη» κυριαρχούσε στην λογική του.
Προς τα βορειο-ευρωπαϊκά κράτη, ο Σουηδός υπουργός Άμυνας Peter Hultqvist δύσκολα θα μπορούσε να εξοργιστεί σε συνέντευξή του στο SVT Nyheter. Η συμπεριφορά τέτοιων προσωπικοτήτων μπροστά στο σκάνδαλο είναι να το αντιμετωπίζουν ως διάλειμμα ενδιαφέροντος. Αναγνώρισε στη δανική απάντηση ότι μια τέτοια υποκλοπή των συμμάχων ήταν «απαράδεκτη», κάτι που ήταν πολύ καλό εκ μέρους του. Ήταν επίσης ανένδοτος ότι η κατασκοπική δραστηριότητα από τη χώρα του δεν στόχευε σε Δανούς ή Νορβηγούς πολιτικούς (οι Γερμανοί και οι Γάλλοι δεν δικαιούνταν μνείας), υποδηλώνοντας ότι οι Σουηδοί είναι πολύ καλύτεροι σε όλα αυτά.
Εκκωφαντικές σιωπές ακολούθησαν στην κοινότητα των μυστικών υπηρεσιών της Ουάσιγκτον και της Κοπεγχάγης. Τα Γραφεία του Διευθυντή της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, της NSA και της Δανικής Υπηρεσίας Αμυντικών Πληροφοριών, αρνήθηκαν να σχολιάσουν. Οι πρώην αρχηγοί της FE, Λαρς Φίντσεν και Τόμας Αχρένκιελ, κρατούν το στόμα κλειστό για το θέμα.
Όπως και με τον Πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα πριν από αυτόν, ο Τζο Μπάιντεν θα αντιμετωπίσει μερικές ερωτήσεις κατά την επίσκεψή του στην Ευρώπη σε ένα δεκαπενθήμερο. Ήταν, κατά την άποψη του Σνόουντεν, «καλά προετοιμασμένος να λογοδοτήσει για αυτό όταν σύντομα επισκέπτεται την Ευρώπη, καθώς, φυσικά, συμμετείχε βαθιά σε αυτό το σκάνδαλο την πρώτη φορά. Θα πρέπει να υπάρχει ρητή απαίτηση για πλήρη δημοσιοποίηση όχι μόνο στη Δανία, αλλά και στον ανώτερο εταίρο τους.»
Το μόνο ενδιαφέρον που μπορεί να προκύψει από αυτές τις συναντήσεις είναι η ψυχρή συνειδητοποίηση ότι η κατασκοπεία αποκαλύπτει όλες τις σχέσεις ως σχέσεις μεταξύ αντιπάλων. Οι ψευδώνυμοι φίλοι δεν είναι άξιοι εμπιστοσύνης στην επιχείρηση της συλλογής πληροφοριών.
Ο Δρ Binoy Kampmark ήταν υπότροφος κοινοπολιτείας στο κολλέγιο Selwyn, Καίμπριτζ. Διδάσκει στο Πανεπιστήμιο RMIT της Μελβούρνης.
Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: bkampmark@gmail.com