Η Κεϋνσιανή Παγκοσμιοποίηση έγινε μέσω της Συμφωνίας ή του Σύστηματος του Μπρέττον Γούντς, και ονομάστηκε έτσι, γιατί στο ξενοδοχείο The Mount Washington, της μικρής πόλης Bretton Woods της Πολιτείας των ΗΠΑ New Hampshire, από την 1 έως τις 22 Ιουλίου 1944, με τη συμμετοχή 730 αντιπροσώπων από 44 χώρες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης και της Σοβιετικής Ένωσης, πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη σύσκεψη για να εξεταστούν πως θα λειτουργήσουν οι μελλοντικές εμπορικές σχέσεις των κρατών σε παγκόσμιο επίπεδο.
Σπύρος Στάλιας
Οικονομολόγος
Την χώρα μας την εκπροσώπησε ο Κυριακός Βαρβαρέσος, Διοικητής της Τραπέζης Ελλάδος, ακαδημαϊκός, πολιτικός και οικονομολόγος, ενώ μέλος της αποστολής ήταν και ο νεαρός Α. Γ. Παπανδρέου που μόλις είχε αποφοιτήσει από το Χάρβαρντ. Η συμφωνία τέθηκε σε ισχύ το 1946 και καταργήθηκε αρχικά τον Αύγουστο του 1971, από τον Πρόεδρο Νίξον, αλλά ουσιαστικά καταργήθηκε στα τέλη του 1973 με την κατάρρευση της ενδιάμεσης Σμιθσόνιας Συμφωνίας. (Η Ελλάδα έπαψε να ακολουθεί το δολάριο το 1975).
Να πως περιγράφει ο Κέϋνς το πρόβλημα που έπρεπε να επιλυθεί το 1941 μεσούντος του πολέμου. "Το πρόβλημα της διατήρησης της ισορροπίας στο ισοζύγιο πληρωμών μεταξύ χωρών δεν επιλύθηκε ποτέ… και η αποτυχία να λυθεί αυτό το πρόβλημα, υπήρξε η μεγαλύτερη αίτια εξαθλίωσης, κοινωνικής δυσαρέσκειας και ακόμα αιτία πολέμων και επαναστάσεων επειδή υποτίθετο ότι υπάρχει κάποιος ευέλικτος αυτόματος μηχανισμός προσαρμογής ο όποιος ωθεί τα πράγματα προς την ισορροπία αρκεί να εμπιστευτούμε την μη παρέμβαση (laissez faire) που δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα δόγμα αυταπάτης, που δεν λαμβάνει οπ’ όψη την ιστορική εμπειρία αλλά και που δεν έχει κάποια ισχυρή θεωρία να στηριχτεί".
Για τον Κέυνς το θέμα, αν τα νομίσματα θα έπρεπε να έχουν σταθερή ισοτιμία ή να διακυμαίνονται ελεύθερα ή εντός ενός ορίου, ήταν δευτερεύον, όταν προσήλθε στην σύσκεψη. Η αρχή της ενεργούς ζήτησης (ή της αποτελεσματικής δαπάνης), οδήγησε τον Κέυνς όχι μόνο να στηρίξει της επεκτατικές δημοσιονομικές δαπάνες, αλλά και τις πολιτικές χαμηλών επιτοκίων που θα ασκούνταν από κάθε κυβέρνηση ξεχωριστά σε όλο τον κόσμο, πράγμα που θα απεξαρτούσε κάθε χώρα από τους τραπεζίτες και από τους κατόχους κεφαλαίων. Αυτό ο Κέυνς το ονόμασε «ο θάνατος του δανειστή» (τραπεζίτη-κεφαλαιούχου). Αυτή είναι η ουσία της Κεϋνσιανής Παγκοσμιοποίησης ο «θάνατος του δανειστή».
Ο Κέυνς τόνισε στη σύσκεψη ότι ο κάθε κεντρικός τραπεζίτης θα πρέπει να θέτει τα επιτόκια σε εκείνο το ύψος, που θα ικανοποιούσε τον στόχο της ανάπτυξης κάθε χώρας και της πλήρους απασχόλησης υλικών πόρων και εργατικού δυναμικού, ανεξαρτήτως των διεθνών πιέσεων. Αλλά όπως τόνισε "για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, τα επιτόκια να τίθενται από την κεντρική τράπεζα, θα πρέπει να υπάρχει περιορισμός στην διακίνηση κεφαλαίων".
Ο έλεγχος της διακίνησης των κεφαλαίων σημαίνει ότι η κεντρική τράπεζα δεν έχει ανάγκη να χρησιμοποιήσει μηχανισμούς αποφυγής διαρροής κεφαλαίων προς το εξωτερικό ή προσέλκυσης κεφαλαίων από το εξωτερικό. Κατά συνέπεια κάθε κεντρική τράπεζα στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Μπρέττον Γούντς θα μπορούσε να θέτει τα επιτόκια της, εκεί που αυτή επιθυμούσε, σε επίπεδο χαμηλό όσο ήταν δυνατόν.
Μια μείωση του επιτοκίου σημαίνει μεταφορά σημαντικών κεφαλαίων από τους δανειστές στον κόσμο της παραγωγής, επιχειρηματίες και εργαζομένους, που οδηγεί στην αύξηση της κατανάλωσης και της δαπάνης για επενδύσεις. Επί πλέον οι επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές στις υποδομές κάθε κράτους εκσυγχρόνισαν τα κράτη και δημιούργησαν περαιτέρω προϋποθέσεις για επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα. Όλα αυτά συνέτειναν στην αύξηση του ΑΕΠ, στη μείωση της ανεργίας, στην αύξηση των εθνικών αποταμιεύσεων αλλά και στη μείωση του λόγου χρέος προς ΑΕΠ.
Ουσιαστικά η Κεϋνσιανή Παγκοσμιοποίηση διατηρώντας τις πολιτιστικές παραδόσεις κάθε λαού, ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του Κέυνς και του ανθρώπινου πνεύματος, αλλά ικανοποιώντας επίσης τις ανάγκες του οικονομικά δρώντος ανθρώπου, που επιθυμεί να καταναλώνει, που επιθυμεί να επενδύει με κάποια απόδοση, που επιθυμεί να έχει κάποια σχετική ρευστότητα, έδωσε ώθηση στη διεθνή συνεργασία, στην ειρηνική συνύπαρξη και στην αμοιβαία οικονομική πρόοδο.
Η διάσημη οικονομολόγος Ι. Adelman χαρακτήρισε αυτή την μεταπολεμική περίοδο (1945-1980) ως την «Κεϋνσιανή εποχή μια αξεπέραστης παγκόσμιας οικονομικής ευημερίας, ένας Χρυσούς Αιών της οικονομικής ανάπτυξης, μια περίοδος πρωτοφανούς διαρκούς οικονομικής μεγέθυνσης σε ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες».
Για 30 χρόνια τα υπό ανάπτυξη έθνη γνώρισαν κατά κεφαλή ανάπτυξη 3,3% ενώ οι χώρες του ΟΟΣΑ αύξηση κατά 4,9%. Τα πραγματικά ΑΕΠ αντίστοιχα αυξήθηκαν κατά 5,9% και 5.5% και παγκοσμίως κατά 4.9%.
Κατά την περίοδο του Μπρέττον Γούντς ποτέ δεν σημειώθηκε οποιαδήποτε κρίση και ο παγκόσμιος ρυθμός ανάπτυξης δεν έπεσε ποτέ κάτω από το 3%.
Στην περίοδο αυτή, 1950-1973, το ΑΕΠ στην Βρετανία σημείωσε αύξηση κατά 2.93%, στην Γαλλία κατά 5,05%, στην Γερμανία κατά 5,68%, στις 30 Δυτικές Χώρες η αύξηση ήταν 4,8%, στην Ελλάδα 6,98% και στις ΗΠΑ 3,93%.
Επίσης την περίοδο 1950-1973, το κατά κεφαλή εισόδημα της Βρετανίας αυξήθηκε κατά 2,42%, της Γαλλίας κατά 4,01%, της Γερμανίας κατά 5,02%, των 30 Δυτικών Χωρών κατά 4,05%, στην Ελλάδα κατά 6,21% και στις ΗΠΑ σημειώθηκε αύξηση κατά 2,45%.
Η ανεργία κατά την ιδία περίοδο στην Βρετανία ήταν κατά μέσο όρο 1,6%, στην Γαλλία 1,2 %, στην Γερμανία 3,1%, στις ΗΠΑ διατηρήθηκε στο επίπεδο του 4,8% ενώ στην Ελλάδα το ποσοστό ήταν περίπου 5%.
Ο πληθωρισμός καθ’ όλη την διάρκεια των ετών 1950-1973 ήταν 3,9% ενώ τα μέσα μακροπρόθεσμα επιτόκια δεν ξεπέρασαν το 4%.
Σπύρος Στάλιας
Οικονομολόγος
Την χώρα μας την εκπροσώπησε ο Κυριακός Βαρβαρέσος, Διοικητής της Τραπέζης Ελλάδος, ακαδημαϊκός, πολιτικός και οικονομολόγος, ενώ μέλος της αποστολής ήταν και ο νεαρός Α. Γ. Παπανδρέου που μόλις είχε αποφοιτήσει από το Χάρβαρντ. Η συμφωνία τέθηκε σε ισχύ το 1946 και καταργήθηκε αρχικά τον Αύγουστο του 1971, από τον Πρόεδρο Νίξον, αλλά ουσιαστικά καταργήθηκε στα τέλη του 1973 με την κατάρρευση της ενδιάμεσης Σμιθσόνιας Συμφωνίας. (Η Ελλάδα έπαψε να ακολουθεί το δολάριο το 1975).
Να πως περιγράφει ο Κέϋνς το πρόβλημα που έπρεπε να επιλυθεί το 1941 μεσούντος του πολέμου. "Το πρόβλημα της διατήρησης της ισορροπίας στο ισοζύγιο πληρωμών μεταξύ χωρών δεν επιλύθηκε ποτέ… και η αποτυχία να λυθεί αυτό το πρόβλημα, υπήρξε η μεγαλύτερη αίτια εξαθλίωσης, κοινωνικής δυσαρέσκειας και ακόμα αιτία πολέμων και επαναστάσεων επειδή υποτίθετο ότι υπάρχει κάποιος ευέλικτος αυτόματος μηχανισμός προσαρμογής ο όποιος ωθεί τα πράγματα προς την ισορροπία αρκεί να εμπιστευτούμε την μη παρέμβαση (laissez faire) που δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα δόγμα αυταπάτης, που δεν λαμβάνει οπ’ όψη την ιστορική εμπειρία αλλά και που δεν έχει κάποια ισχυρή θεωρία να στηριχτεί".
Για τον Κέυνς το θέμα, αν τα νομίσματα θα έπρεπε να έχουν σταθερή ισοτιμία ή να διακυμαίνονται ελεύθερα ή εντός ενός ορίου, ήταν δευτερεύον, όταν προσήλθε στην σύσκεψη. Η αρχή της ενεργούς ζήτησης (ή της αποτελεσματικής δαπάνης), οδήγησε τον Κέυνς όχι μόνο να στηρίξει της επεκτατικές δημοσιονομικές δαπάνες, αλλά και τις πολιτικές χαμηλών επιτοκίων που θα ασκούνταν από κάθε κυβέρνηση ξεχωριστά σε όλο τον κόσμο, πράγμα που θα απεξαρτούσε κάθε χώρα από τους τραπεζίτες και από τους κατόχους κεφαλαίων. Αυτό ο Κέυνς το ονόμασε «ο θάνατος του δανειστή» (τραπεζίτη-κεφαλαιούχου). Αυτή είναι η ουσία της Κεϋνσιανής Παγκοσμιοποίησης ο «θάνατος του δανειστή».
Ο Κέυνς τόνισε στη σύσκεψη ότι ο κάθε κεντρικός τραπεζίτης θα πρέπει να θέτει τα επιτόκια σε εκείνο το ύψος, που θα ικανοποιούσε τον στόχο της ανάπτυξης κάθε χώρας και της πλήρους απασχόλησης υλικών πόρων και εργατικού δυναμικού, ανεξαρτήτως των διεθνών πιέσεων. Αλλά όπως τόνισε "για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, τα επιτόκια να τίθενται από την κεντρική τράπεζα, θα πρέπει να υπάρχει περιορισμός στην διακίνηση κεφαλαίων".
Ο έλεγχος της διακίνησης των κεφαλαίων σημαίνει ότι η κεντρική τράπεζα δεν έχει ανάγκη να χρησιμοποιήσει μηχανισμούς αποφυγής διαρροής κεφαλαίων προς το εξωτερικό ή προσέλκυσης κεφαλαίων από το εξωτερικό. Κατά συνέπεια κάθε κεντρική τράπεζα στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Μπρέττον Γούντς θα μπορούσε να θέτει τα επιτόκια της, εκεί που αυτή επιθυμούσε, σε επίπεδο χαμηλό όσο ήταν δυνατόν.
Μια μείωση του επιτοκίου σημαίνει μεταφορά σημαντικών κεφαλαίων από τους δανειστές στον κόσμο της παραγωγής, επιχειρηματίες και εργαζομένους, που οδηγεί στην αύξηση της κατανάλωσης και της δαπάνης για επενδύσεις. Επί πλέον οι επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές στις υποδομές κάθε κράτους εκσυγχρόνισαν τα κράτη και δημιούργησαν περαιτέρω προϋποθέσεις για επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα. Όλα αυτά συνέτειναν στην αύξηση του ΑΕΠ, στη μείωση της ανεργίας, στην αύξηση των εθνικών αποταμιεύσεων αλλά και στη μείωση του λόγου χρέος προς ΑΕΠ.
Ουσιαστικά η Κεϋνσιανή Παγκοσμιοποίηση διατηρώντας τις πολιτιστικές παραδόσεις κάθε λαού, ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του Κέυνς και του ανθρώπινου πνεύματος, αλλά ικανοποιώντας επίσης τις ανάγκες του οικονομικά δρώντος ανθρώπου, που επιθυμεί να καταναλώνει, που επιθυμεί να επενδύει με κάποια απόδοση, που επιθυμεί να έχει κάποια σχετική ρευστότητα, έδωσε ώθηση στη διεθνή συνεργασία, στην ειρηνική συνύπαρξη και στην αμοιβαία οικονομική πρόοδο.
Η διάσημη οικονομολόγος Ι. Adelman χαρακτήρισε αυτή την μεταπολεμική περίοδο (1945-1980) ως την «Κεϋνσιανή εποχή μια αξεπέραστης παγκόσμιας οικονομικής ευημερίας, ένας Χρυσούς Αιών της οικονομικής ανάπτυξης, μια περίοδος πρωτοφανούς διαρκούς οικονομικής μεγέθυνσης σε ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες».
Για 30 χρόνια τα υπό ανάπτυξη έθνη γνώρισαν κατά κεφαλή ανάπτυξη 3,3% ενώ οι χώρες του ΟΟΣΑ αύξηση κατά 4,9%. Τα πραγματικά ΑΕΠ αντίστοιχα αυξήθηκαν κατά 5,9% και 5.5% και παγκοσμίως κατά 4.9%.
Κατά την περίοδο του Μπρέττον Γούντς ποτέ δεν σημειώθηκε οποιαδήποτε κρίση και ο παγκόσμιος ρυθμός ανάπτυξης δεν έπεσε ποτέ κάτω από το 3%.
Στην περίοδο αυτή, 1950-1973, το ΑΕΠ στην Βρετανία σημείωσε αύξηση κατά 2.93%, στην Γαλλία κατά 5,05%, στην Γερμανία κατά 5,68%, στις 30 Δυτικές Χώρες η αύξηση ήταν 4,8%, στην Ελλάδα 6,98% και στις ΗΠΑ 3,93%.
Επίσης την περίοδο 1950-1973, το κατά κεφαλή εισόδημα της Βρετανίας αυξήθηκε κατά 2,42%, της Γαλλίας κατά 4,01%, της Γερμανίας κατά 5,02%, των 30 Δυτικών Χωρών κατά 4,05%, στην Ελλάδα κατά 6,21% και στις ΗΠΑ σημειώθηκε αύξηση κατά 2,45%.
Η ανεργία κατά την ιδία περίοδο στην Βρετανία ήταν κατά μέσο όρο 1,6%, στην Γαλλία 1,2 %, στην Γερμανία 3,1%, στις ΗΠΑ διατηρήθηκε στο επίπεδο του 4,8% ενώ στην Ελλάδα το ποσοστό ήταν περίπου 5%.
Ο πληθωρισμός καθ’ όλη την διάρκεια των ετών 1950-1973 ήταν 3,9% ενώ τα μέσα μακροπρόθεσμα επιτόκια δεν ξεπέρασαν το 4%.
Είναι η εποχή που εδραιώθηκε στη Δύση η μεσαία τάξη για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία, που οι μισθοί συμπορευόντουσαν με την παραγωγικότητα και που για πρώτη φορά αναπτύχθηκε το κοινωνικό κράτος. Είναι η εποχή που τα κράτη ειχαν κοινό στόχο, την πληρη απασχόληση πράγμα που επιτεύχθηκε με τον ‘θάνατο του τραπεζίτη’ που σημαίνει ότι το χρήμα ήταν υπό κοινωνικό έλεγχο.